Her canlı varlık gibi kopekler de, yaşamlarını sağlıklı surdurebilmek icin, belirli ortam ve koşullara gereksinme duyar. Barındıkları yerin sağlıklı yaşamalarına elverişli olup olmadığından tutun, gereksindikleri besin turu ve oranının karşılanıp karşılanmaması, temizlik ve bakımlarının yapılıp yapılmaması, hareket etme ve dolaşma olanağı bulup bulmamalarına değin pek cok etken, sağlıkları uzerinde etkiler yaratır. Her ne kadar dış koşullardan etkilenmeyen kişiler icin “it gibidir, ona bir şey olmaz!” derlerse de, kopekler, ozenli bakım isteyen nazik varlıklardır. Barındırılmaları, beslenmeleri, bakım ve temizlikleriyle diğer gereksinimlerinin karşılanmasında titiz davranılmalıdır. Kucuk ihmaller, onemsiz gibi gorunen savsaklamalar, bilgisizlikten doğan yanlış uygulamalar, kopek sahibinin buyuk caba ve emekle bile gideremeyeceği sakıncaların kaynağı olabilir. Bu nedenle, kopek bakımında ve onların sağlıkla yaşamalarında buyuk onem taşıyan temel konulardan “barınma ve beslenme” uzerinde ayrıntılarıyla durmaya calıştık. Şimdi de, buyuk onem taşıyan diğer bir konuya, kopeğin bakımına değineceğiz. Kopeğin bakımı:
a) Kopek barınağının bakım ve temizliği
b) Kopeğin vucut bakımı, temizliği ve egzersizleri olmak uzere iki ana bolumde ele alınabilir.
KOPEK BARINAĞININ BAKIM VE TEMİZLİĞİ
Kopek barınağının yalnızca sağlık koşullarına uygun oluşu yeterli değildir. Kullanılan her konut gibi kopek kulubesi de zaman icinde kirlenir, aşınır. Bakım ve temizlik gerektirir. Daha once de değindik, kullanma ve bakım acısından kopek kulubelerinin yeri buyuk onem taşır. Kulube, kopeğin dokuntu ve artıklarının ev halkını, eve gidip geleni rahatsız etmeyeceği kadar eve uzak, bakımının kolaylıkla yapılabileceği kadar yakın olmalıdır.
• Kopeğin kulubesi her gun temizlenmelidir.
• Kopeğin minderi her gun dışarı alınmalı, silkelenmeli ve havalandırmalıdır.
• Kulubenin ici, tuy artıklarından, dokuntulerden supurulerek temizlenmeli, parazit bulunup bulunmadığı denetlenmelidir.
• On-on beş gunde bir parazitlere karşı ilaclama yapmak yerinde bir onlemdir.
• Kirlenen, ıslanan minderlerin temizliğine, kuru ve rutubetsiz olmasına ozen gosterilmelidir. Minderler gerektikce değiştirilmelidir.
• Kulube cevresinin temizliğine en az barınağın temizliği kadar ozen gosterilmeli, yiyecek, dokuntu, tuy gibi artıklar ozenle toplanılarak bahcenin uzak bir koşesinde acılan cukura gomulmelidir. Boylece, insan sağlığına da zarar verebilecek olan parazitlerin neden olabileceği tehlikelerden korununmuş olur.
• Kulubede zamanla oluşabilecek curume, kırılma, catlama, boyaların dokulmesi gibi arızalar savsaklanmadan giderilmelidir. Akan bir dam, rutubet, su geciren bir taban, yağmurların suzulduğu, asalakların barındığı catlak duvarlar buyuk sorunlara yol acar.
KOPEĞİN VUCUT BAKIMI, TEMİZLİĞİ VE EGZERSİZLERİ
Bakım, kopeğin sağlığını ve iş verimini olduğu kadar, gorunumunu ve guzelliğini de etkiler. Bakımı gereğince yapılan kopek, kendini daha ilk bakışta belli eder. Tuylerinin parlaklığı ve duzeninden, hareketlerinin canlılığına, bakışlarındaki dikkat ve zekadan, davranışlarındaki guven ve uyuma değin her şey bunu yansıtır. Hepsinden onemlisi, bakılan kopek sevilen kopek demektir, değer verilen kopek demektir. Bu ise, bir kopeğin yetiştirilmesinde besin kadar onemli bir oğedir. Kopek bakımı belirli başlıklar altında toplanabilir. Bunları şoyle sıralayabiliriz:
1. Tuylerin ve Derinin Bakımı:
Kopek postlu bir hayvandır. Bu post, onun dış etkilere karşı korunmasını sağladığı gibi gorunumunu guzelleştiren bir değer de taşır. Kopeklerin bir bolumunun tuyleri kısa, bir bolumunun orta uzunlukta, bir bolumunun ise oldukca uzundur. Doğal olarak uzun tuylu turler, daha buyuk ve ozenli bir bakım gerektirir. Ozellikle tuy değiştirme zamanı olan ilkbahar, ve sonbahar suresince, bu iş daha buyuk bir onem kazanır. Gerekli bakım yapılmadığı takdirde, kopeğin yaşadığı tum cevre tuy dokuntuleriyle dolar. Bu ise insanların sağlığı acısından buyuk sakıncalar icerir. Kopek icin ise başka acıdan onem taşır.
Fırcalanmayan ve bakılmayan tuyler, kopeği rahatsız eder, kaşındırır. Onları kendi cabasıyla duşurmeye calışır. Bu ise yaralanmasına, cildinin cizilmesine ve mikrop kapmasına yol acabilir. Bazı deri hastalıkları ortaya cıkabilir. Butun bu sakıncaları onlemek, kopeğin sağlıklı bir cilde ve tuylere sahip olmasını sağlamak icin, normal zamanlarda gunaşırı, tuy dokumu suresince gunde bir kez fırcalamak yararlı ve gereklidir. Ancak, derinin bu devre icinde son derece hassaslaştığı unutulmamalı, sert kıllı fırcalar kullanmaktan kacınılmalıdır.
Kopeğin ozel bakım gerektiren bir tur olmadığı durumlarda, genel olarak şoyle bir yol izlenebilir. Tuylerin fırcalanmasına baş ustunden başlanılır ve orta sertlikteki kıl fırca ile hayvanın gerisine doğru sıkıca sıvazlanarak taranır. Sırt bolgesinin taranması bitince, goğus yoresi ve kopeğin yanları aşağıya doğru ayaklara varıncaya değin duzenli sıralar halinde fırcalanır. Bundan sonra kıllar cıkış yonunun tersine, bir kez daha fırcalanır. Bu tarayış, kıl diplerini guclendirdiği, deriye masaj yerine gectiği gibi, kıl diplerine yerleşmiş bulunan toz ve zararlı maddeleri de kabartır. Bundan sonra, yeniden duzgun yonde bir fırcalama ile tuy bakımının birinci aşaması bitirilir.
Islatıldıktan sonra sıkılarak suyu iyice alınan pamuklu bir bez parcası, eski bir fanila ile kopeğin tuyleri cıkış yonunde bastırılarak silinir. Goğus, karın, bacak ve bacak araları iyice temizlenir. Bu arada deri iyice araştırılarak, kene, pire gibi zararlıların bulunup bulunmadığına bakılır. Eğer gorulurse onlemleri alınır.
Kısa Tuylu Kopeklerin Taranması: Kısa tuylu kopeklerin taranmasında kısa ve yumuşak kıllı fırcalardan yararlanılır. Sert ve uzun kıllı fırcalar kullanım bakımından elverişsiz olduğu gibi, kopeğin derisini de cizebilir. Bundan sonra tuylerin cıkış yonune doğru yapılan fırcalanmayla butun toz ve pislikler atılır. Kopeğin tuyleri duzenli, parlak ve sağlıklı bir gorunum kazanır.
Uzun Tuylu Kopeklerin Taranması: Uzun tuylu kopeklerin taranmasında, uzun ve sert kıllı fırcalardan yararlanılır. Boylece sık ve uzun tuylerin arasına girip onları temizlemek ve havalandırmak, duzen vermek mumkun olur. Bu amacla, dişleri aralıklı taraklardan, tel fırcalardan da yararlanılabilir. Ozellikle Kaniş gibi tuyleri kıvırcık ve sert olan turlerin tuy bakımında boyle taraklar ve tel fırcalar gereklidir.
2. Dişlerin Bakımı:
Genc ve sağlıklı kopeklerin dişleri beyaz, parlak ve diş taşlarından arınmıştır. Diş sağlığının, yaşla olduğu kadar beslenme ve bakımla da buyuk ilişkisi vardır. Gelişme cağlarında kalsiyum gereksinimi yeterince karşılanan kopeklerin dişleri guclu ve sağlam olur. Erişkin olduğunda, gevrek, iri sığır kemiği verilen kopeklerin dişlerinde diş taşları oluşamaz ve dişler aşınmalara karşı direnc kazanır.
Dişlerdeki renk sararması, kotu ağız kokuları her zaman diş taşlarından ileri gelmez. Kimi kere bunların nedeni sindirim bozukluklarıdır. Dişlerde gorulen onemli arızalar ve diş taşları icin mutlaka bir veteriner doktora gitmek gerekir. Ancak, kirli ve sararmış dişler, sertce bir bezi limon suyuna batırarak silmek veya hidrojen perokside batırılmış bezle oymak suretiyle temizlenip beyazlatılabilir. Dişleri temizlemek amacıyla, kullandığımız turde diş fırcalarından da yararlanmak mumkundur.
3. Goz ve Kulak Temizliği:
Sağlıklı bir kopeğin gozu temiz, parlak ve canlıdır. Capaklı, donuk ve kanlı gozler sağlıksızlık belirtisidir. Kopeklerde goz temizliğine ozen gostermek, capaklanma ve kanlanma olduğunda, asit borikli suya batırılmış bir pamukla gozleri silip temizlemek gerekir. Coğunlukla uşutmeden ileri gelen capaklanmalarda Camomile ve Borasit solusyonlarının kullanılması yarar Sağlar. Aşırı ve inatcı olaylarda veteriner doktora başvurulmalıdır.
Kulaklar, kopeklerin onemli olduğu kadar duyarlı ve hastalıklara acık bir organıdır. Kopeğin tuylerinin fırcalanması sırasında kulaklar bilhassa incelenmeli kulağın icine doğru giden kıllar dışa doğru taranmalıdır. Kopeklerin kulaklarında, havadaki tozların kulak iclerine girmesini onleyen bir nemlilik vardır. Bunu, kulakta bulunan salgı bezleri sağlar. Boylece kulak kepcesinde tutulan kirler, duyarlı bolgelere girme olanağı bulamazlar. Ancak bunların kulak kepcesinde de fazla oranda birikmesi hastalıklara yol acar, sakıncalar doğurur. Bunların, asit borikli Suyla hafifce ıslatılmış veya zeytinyağı ile nemlendirilmiş bir pamuk parcasıyla gerektikce temizlenmesi zorunludur. Ancak bu temizleme sırasında buyuk ozen gosterilmeli kulak ic
Kulak kepcelerinde biriken kirlerin temizlenmesi, kulak sağlığı konusunda ilerde doğabilecek sorunların onune gecer.
Kulakta gorulebilecek akıntılarda dikkatli olunmalı, boyle durumla karşılaşıldığında zaman yitirilmeksizin veterinere başvurulmalıdır. Cunku bu belirti, onemli bazı hastalıkların habercisi olarak gorulebilmektedir.
4. Ayak ve Tırnakların Bakımı:
Ozellikle ev dışında yaşayan, av gibi yuruyuş gerektiren gorevler yuklenmiş bulunan kopeklerin ayaklarında aşınmalar, yaralanmalar, cizilmeler, tırnak kırılmaları gorulebilmektedir. Bu nedenle, yapılan bakım sırasında ayaklar da gozden gecinilmeli, hayvana rahatsızlık veren bir durum olup olmadığı araştırılmalıdır.
Ayak ve tırnaklar bu iş icin kullanıma elverişli bir fırca ile fırcalanmalı, eğer varsa, tırnak arasına sıkışmış olan kurumuş camur parcaları, toz ve kinler temizlenmelidir. Dolaşılan yerlerde bulunan keskin kenarlı kayalar veya kırık cam parcaları, kopeğin taban yastıklarında derin kesiklere neden
Tırnaklarda kırılmalar olabilir, taban yastıklarına kıymık, diken batabilir. Bu gibi durumların bakım ve tedavisi anında yapılmalı, kesik, cizik ve tırnak yaralarının ihmal edildiğinde bazen buyuk sorunlar cıkartabileceği unutulmamalıdır.
Kırılan tırnaklar gibi aşırı uzayan tırnaklar da bakım gerektirir. Normalden fazla uzayan tırnaklar kimi kere kıvrılarak kopeğin etme batar ve iltihaplanmalara yol acar. Kimi kere ise, sağa sola takılarak kopeği rahatsız eder ve sonunda kotu bir bicimde kırılır. Butun bu nedenlerle zaman zaman kopeğin tırnağını kesmek gerekir. Kopeğin tırnağı, ya bu iş icin ozel olarak yapılmış bulunan Papağan Gagası adıyla anılan ozel bir makasla, ya da manikur takımlarında bulunan herhangi bir tırnak pensi ile kesilebilir.
Tırnak kesilmesi,duşunulduğu kadar basit bir iş değildir. Yanlış ve hatalı kesim buyuk sorunlar yaratabilir. Tırnağın kesim sırasında fazla derin alınması kanamalara ve iltihaplanmalara yol acar. Resimdeki kesime dikkat ediniz. Tırnak, fazla derine gitmeden ve tırnak ucu kutleştirilmeden kesilmektedir. Puruzlu ve kırık tırnakları torpulemek gerekir. Bu amacla bildiğimiz tırnak torpuleri kullanılır. Torpulemenin, tırnağın cıkış yonunde olması gerekir. Ters yone doğru yapılan torpuleme tırnak koklerini zedeler ve iltihaplandırır.
Bakımlı ve sağlıklı bir kopeğin ayaklarında, tırnaklar arasında yabancı herhangi bir madde bulunmaz. Tırnaklar bakımlı ve duzgundur. Uzamış, catlamış, kırılmış tırnak yoktur. Taban yastıkları bakımlıdır, kesikler, yaralar ve kabuklanmalar gorulmez.
5. Yıkama ve Temizleme.
Kopeklerin cilt dokusu, insanlarınkine oranla cok değişiktir. Kopeklerin ter bezleri yoktur. Yani terlemezler. Kopeğin derisi insanınki gibi hava almaya elverişli yapıda da değildir. Buna karşın kopek zengin sayılabilecek yağ dokusuna sahiptir. Bu yağ bezleri deriyi yumuşak ve direncli kılan. Kopekleri, koktukları gerekcesiyle sık ve aşırı yıkayanlar, onların sağlığıyla oynar. Kopek, zorunluluk olmadıkca yıkanmamalıdır. Yıkanması gerektiğinde, bu sıcak yaz aylarına rastlatılmalıdır ya da cok iyi kurulanmasına ozen gosterilmelidir. Aşırı yıkama derideki yağların yitirilmesine, derinin kuruyarak catlamasına, tuylerin canlılığını kaybetmesine yol acar. Soğuk havalarda, ozellikle ev dışında barındırılan kopeklerin yıkanması şiddetli soğuk algınlıklarına neden olabilmektedir.
Kopek, sağlığı acısından gerekli olduğunda veya sıcak yaz aylarında sı olmamak koşuluyla yıkanabilir. Kopeğin yıkanmasında bazı noktalara dikkat edilmelidir. Kopeğin yıkama suyu veya soğuk olmamalı, 35 C0 dolaylarında bulun malıdır. Kopeğin yıkanmasında kullanılacak şampuan, icinde yağ ihtiva etmelidir.
Kulaklara su kacmaması icin, birer parca pamukla kulakların kapatılması yerinde bir onlemdir. Cunku, kulağa kacan su buyuk sakıncalar doğurur. Yıkanacak kopek, bir banyo kuvetine, genişce bir lavaboya veya leğene yerleştirilir. Baş kısmı haric tum govde guzelce ıslatıldıktan sonra şampuan dokulerek kopurtulur ve bu kopukler, başın dışında butun vucuda yayılır. Parmaklarla kopeğin vucuduna masaj yapılarak kirler kabartılır. Daha sonra, bu kopukler tumuyle temizleninceye, tuyler arasında sabun zerrelerinin kalmadığına emin olununcaya değin, uygun sıcaklıktaki suyla yıkanır. Bu arada, bir sunger ıslatılıp iyice sıkıldıktan sonra, kopeğin başı, yuzu, ağzının cevresi, gozlerin etrafı iyice silinip temizlenir. Bundan sonra kopek, yıkanılan yerden bir havluyla alınır. ılık, ruzgarsız, hava cereyanı olmayan bir yerde, eğer varsa elektrikli kurutma makinesi ile, yoksa havlu ile mumkun olduğunca kurulanır. Tuyler cıkış yonunde taranıp fırcalanır.
Eğer hava soğuksa, vucuttaki rutubet tamamıyla gidinceye kadar ev icinde tutulur. Hava guneşli ve sıcaksa, serbest bırakılarak, hareket hainde iken tuylenin kuruması ve guneşlenmesi icin olanak tanınır. Ağız cevresinde uzun tuylere sahip olan kopekler, yemek sırasında bunarı kirletir. Boyle ozellik taşıyan kopeklerin ağız yoresindeki tuyler, suyu sıkılmış ıslak bez veya sungerle temizlenebilir.
Kopeklerin sık sık yıkanması, yukarda belirttiğimiz gibi, turlu sakıncalar doğurur. Bu nedenle, kopeğin temizliğinde başka yontemler de uygulanır. Bu amacla testere talaşı denilen cok ince tahta talaşından yararlanılır. Toz halindeki bu talaş, kopeğin kıllarının arasına avuc avuc dokulerek tuylerle birlikte iyice ovuşturulur. Daha sonra, bunları dokmek icin kopeğin tuyleri fırcalanır. Kucuk yapılı, uzun ve seyrek tuylu, beyaz renkli bazı kopekler, beyaz tebeşir pudrası ile temizlenmekte iseler de, bu işlem tebeşir tozlarının cevreye dağılması nedeniyle pek pratik değildir.
6. Kopeğin Gezdirilmesi ve Egzersizleri: Butun kopekler, turden ture suresi ve niteliği değişmekle birlikte, hareket etme ve egzersiz yapma gereksinimi duyar. Surekli olarak evde yaşayan, narin yapılı bir sus kopeği, bile, bu gereksinimi yeterince sağlanmazsa, normal halini, hareketliliğini, neşesini ve bazen de sağlığını yitirir. Bu tur kopeklerin zaman zaman bahceye cıkartılarak gezdirilmesi gerekir. Onların sağı solu dolaşmaları, oteyi beriyi koklamaları icgudulerini canlı tutmaya, turlerine ozgu koklama ve işitme duyularını doğal ortam icinde sınayarak ozguvenlerini kazanmalarına yarar. Bununla birlikte, boyle narin turlerin, fazla alışık olmadıkları dış ortamda uzun sure bırakılmaları, elverişsiz havalarda cıkartılmaları sağlıkları uzerinde iyi etki bırakmaz.
İri yapılı kopeklerin, bilhassa ozel amaclarla eğitilip calıştırılan gorev kopeklerinin bu gereksinimi cok daha fazladır. Bunlar, acık havada koşma, serbest kalma, eğitildikleri alanda egzersiz yapma gereksinimi duyarlar. Yarış kopekleri, av kopekleri, koruma ve bekci kopekleri, coban kopekleri uzun sure etkinlikten uzak ve hareketsiz bırakılmamalıdır. icgudusel tepkilerini doyurmak, eğitildikleri alandaki beceri ve yeteneklerini korleştirmemek icin, sık sık uygun yorelere goturulerek serbest bırakılmalı. egzersiz ve antrenman yaptırılmalıdır.
__________________