Limonun Tarihcesi

Limonun izlerini surersek kokeninin Cin sınırlarından, Burma ve Assam’dan geldiğini goruruz. Limonun Pers İmparatorluğu’nun sınırlarını aşarak Arap dunyasına, oradan da Akdeniz’e ulaştığını goruyoruz. Ancak bu yolculuğun cok kolay kat edildiğini soylemek mumkun değil. Cunku limon, doğası gereği kolayca intibak sağlayan ve her turlu iklimde yetişen bir ağac değil. Limon Akdeniz’e İslamiyet’le birlikte geliyor. Onuncu yuzyıl ve on ikinci yuzyıl arası İbni Sina’nın ve Selahaddin’in limondan soz ettiğine dair kanıtlar mevcut. On dorduncu yuzyılda Mısır’da limon suyu ve bal karıştırılarak bir ceşit icecek elde ediliyor. Buna ağackavunu yaprağı, nane ve karabiber eklendiğinde ise biraz daha varlıklı sofraların surahilerini susluyor.

Ancak limonatanın bildiğimiz hali ile ortaya cıkışı Ortacağ doneminde Yahudi topluluğun mutfağından ‘qatarmizat’ adı ile oluyor. Akdeniz dunyası ise bir yuzyıl sonra limonatayı tedavi amaclı, buyu amaclı ve zenginlik işareti olarak kullanmaya başlıyor. Limonun hikayesine burada biraz ara verelim ve Ortacağ’dan alınma bir eski limonata tarifinden uyarlanmış modern limonata tarifine gecelim.

MALZEME:

10 adet limon

3 bardak tozşeker

10 bardak su

YAPILIŞI:

Limonların suyunu sıkıp bir surahide bekletin. Suyu sıkılmış limon kabuklarını blendere atın, icine şekeri de dokun ve cok ince kıyılıncaya kadar makineyi calıştırın. Sonra beklettiğiniz limon suyunu ekleyip yeniden makineyi calıştırın. Malzeme birbirine iyice karıştıktan sonra geniş bir surahiye suyu doldurup ustune hazırladığınız bu malzemeyi ekleyin ve buzdolabında soğutun. Bir gun bekledikten sonra tulbentten gecirip suzun. İcine taze fesleğen, taze kekik ve taze nane yaprakları atarsanız ilginc bir Kuzey Afrika lezzeti elde etmiş olursunuz. İcine karabiber atarsanız Kuzey Avrupalı bir tuhaf tat elde etmiş olursunuz. İcine hicbir şey koymazsanız milli limonata elde etmiş olursunuz. İcine nar taneleri ve taze nane koyarsanız benim kişisel tarifimi kullanmış olursunuz.

Ozel bir not: Tulbentte kalan posayı iki taşım kaynatıp icine yeniden birkac damla limon suyu ekleyip kavanozda saklarsanız ilginc bir recel elde etmiş olursunuz. Hatta bu posaya kabukları ile birlikte bir portakalı rendeleyip eklerseniz ceşitli yemeklerde kullanabileceğiniz aromatik bir sosunuz olacaktır.

Limonun tarihine kaldığımız yerden devam edelim...

O donemden kalma yazılar Mağribli yoksulların en buyuk yemek ruyalarının bir tas arpa ezmesi, bir tas kuskus ve bol limonlu bir kısır olduğunu gosteriyor. Aynı donemde Turkler icin yiyecek daha basit.

Biraz ekmek, katık olarak sarımsak veya soğan ve yoğurt yeterli. Kimi zaman ayran icine ekmek doğrayarak geciştirilmiş bir oğun bile kafi gelebiliyor. Ekmek doğranmış ayranın butun susuzluğu aldığına inanılan bir mucize bu. Bu nedenle şikayet de yok.

Turkler seyahat ettiklerinde hicbir zaman sıcak yemek taşımıyorlar yanlarında. Şeftali, ayva, incir, uzum ve kiraz gibi meyveleri suda kaynatıp soğutuyorlar ve bunları buyuk toprak kaplarda taşıyorlar. Tahmin edebileceğiniz gunumuz hoşafının ilk hali bu. Fakat imparatorluk genişledikce Akdeniz’in mucizevi limon şerbetinin saraya ulaşmaması imkansız. Nitekim once sarayın imtiyazlı iceceği olarak Turk sofrasına giren limonata on dorduncu yuzyılda butun şehirlere yayılmış durumda. Bu kadar cok limonatadan soz edince Turkiye’de yaygın olmayan birkac limon receli tarifi vermeden gecmek olmaz.

Limon Receli

MALZEME:

Beş adet limon

İki bardak su

İki bardak şeker

YAPILIŞI:

Yıkayıp kuruladığınız limonları cok ince halkalar halinde dilimleyin. Sıcak suyun icine atın ve kırk sekiz saat bekletin. Suresi dolunca limonları icinde beklettiğiniz suyu suzup iki bardak su ekleyin ve bir saat kaynatın. Şekeri ekleyip iyice eridiğine ve birlikte kaynadığına kanaat getirinceye kadar ateşte tutmaya devam edin. Tencereyi ateşten indirince on dakika dinlenmeye bırakın. Sonra kavanozlara doldurup kaldırın.

Elmalı, Ananaslı Limon Receli

MALZEME:

Bir kilo elma

Bir adet ananas

Beş adet limon

İki kilo şeker

YAPILIŞI:

Elmaları soyup temizleyerek dilimleyin. Ananası soyup kucuk parcalar halinde doğrayın. Limonların suyunu sıkın, kabuklarını ince ince rendeleyin. Meyvelerin hepsini limon rendesi ve suyu ile birlikte bir tencereye koyun. On beş dakika kısık ateşte kaynatın. Şekeri ekleyip eriyinceye kadar kaynatın. Meyvelerin eridiğini gorduğunuzde ateşi kapatın. Receli biraz bekletip kavanozlara yerleştirin.

İncirli Limon Receli

MALZEME:

On adet taze incir

İki adet rendelenmiş limon kabuğu

Bir avuc beyaz taze uzum

Yarım bardak limon suyu

Beş bardak şeker

Bir bardak şekersiz doğal meyve suyu (hepsi olabilir)

YAPILIŞI:

İncirleri kabuklarından soyun, rende limonları, uzumleri blendere koyun. Birlikte karıştırın. Elde ettiğiniz karışımı kaynama payını hesaplayarak geniş ve derin bir tencereye dokun. Şekeri ve limon suyunu ekleyin. İyice karıştırıp kaynamasını bekleyin. Kopukleri kepce ile alın. Ateşi sondurup meyve suyunu ekleyin. Kaşırım meyve suyunu hemen emecektir. Ama su ustunde kalırsa bir taşım daha karıştırın. Soğutup kavanozlara koyun.

Halise Zeytin
__________________