Rize İdman Yurdu ve Şark İdman Ocağı Birinci Cihan Harbi`nde 9 Mart 1916 tarihinde Rusların işgaline uğrayan, 2 Mart 1918 de bağımsızlığına kavuşan Rizeli gencler , henuz savaşın izlerini uzerinden dahi atmamışken, Rize’nin duşman işgalinden kurtuluşunun 1. yıldonumunde Rize merkezinde, Rize’nin ilk spor kulubu Rize İdman Yurdu kuruluyordu. Kulubun kuruluşunda o zamanlar gorevi gereği Rize’de bulunan Suphi Bey ve bir donem Ankara Emniyet mudur muavini olarak da ust duzey bir guvenlik amiri olarak gorev yuruten İsmail Kentay, bilhassa meşgul olmuşlardı. Diğer kurucular arasında Kalamozlu Ali Bey, Ali Kemal Kavrakoğlu, Memiş Kanburoğlu, Hamdi Tuzcuoğlu, Sadettin Turut, Sabri Kolcak, Acente İbrahim, Lazoğlu Ahmet Beylerin isimlerini ozellikle belirtmemiz gerektir. Bu grubun ozel girişimleri ile o zamanlar Rize Belediyesi’nin bulunduğu binanın yanında iki odadan oluşan bir lokal de ayarlanmıştı. Rize İdman Yurdu`nun logosu Rize İdman Yurdu ’nun etkinlik gosterdiği spor branşları futbol ve aletsiz jimlastikti. Bu arada muzik kolu da acılmış, boylece Rize şehir bandosunun da cekirdek kadrosu kendiliğinden oluşturulmuştu. Bir ideal kıvılcımı, bir muzik aşkı ile kurulan bandonun butun aletlerini Lazistan Mebusu Suleyman Sudi Sofuoğlu ( Kartal ) Bey hediye etmişti.[1] Buhti’nin duzi hatıraları Rize İdman Yurdu , idmanlarını ve maclarını Rusların Rize’yi işgalinde denizi doldurarak elde ettikleri ve `Buhti’nin duzi` UFA: (Turkce:Buhti`nin duzu; Buhti`deki duzluk alan,yayla manasında.) denen alanda yapıyorlardı. Eskiler bu ilk futbol sahasına ‘Kışla meydanı’ da diyordu. Gunumuzde Tevfik Ileri Endustri Meslek Lisesi’nin bulunduğu bu alan Rize futbolunda bir cok ilke imza atmıştır. Şehir dahilinde, cevre ilce ve yerel yerleşim birimlerinde etkinlik gosteren Rize İdman Yurdu’nun futbol takımını oluşturan genclerin isimleri şunlardı:Omer Zırh, Tahsin Şerifoğlu, Rıfkı Tuzcuoğlu, Ali Ozgen, Memiş Kanburoğlu, Hamdi Tuzcuoğlu, İshak Turnaoğlu, Lazoğlu Ahmet, Trabzonlu İbrahim, Bedri Tuzcu, Cemil Kolcak, Ahmet Denizalp, Abdulkadir, Şahap Denizer, İsmail Oral, Mecit Şanda, Sadettin Turut. Bu oluşum, iki yıl kadar buyuk bir heyecanla faaliyetini yuruttukten sonra, yeni bir kulubun acılması dolayısıyla bir muddet sarsıntı gecirmişti ve bu da olağan sayılması yadırganmayacak bir hadiseydi. Şark İdman Ocağı sahaya cıkıyor 1339, yani 1923 yılının 25 haziranında temeli atılan Şark İdman Ocağı, Barış Oteli ismindeki binada faaliyete gecmişti. Cumhuriyet Turkiye’si ile yaşıt, bu renkli ve koklu kulubun kurucular konseyinde şu zat-ı muhteremlerin imzası okunuyordu; Ali Kemal Kavrakoğlu, Rıfkı Tuzcuoğlu, İshak Turnaoğlu, Hamdullah Şadoğlu, Hasan Biber, (Eski Rize Belediye Başkanı) Riyazi Diren, Kamil Karadeniz. “Şehirde iki rakip kulubun faaliyette bulunması, o zamanki muteassıp haleti ruhiyeye rağmen, daima artan bir seyirci kitlesini kendisine cekiyordu” sozu, 80 yıl oncesinin Rizespor’unu, o gunun katıksız dili ile guzel bir şekilde ifade ediyordu.[1] İlk yerel Rize derbileri İki kulubun aralarında sıkca yaptıkları maclar, tarihte bir yerlerde gizlenmiş bir yerel derbi edasındaydı. O gunlerden bugunlere ulaşabilmiş olanların, hafızalarını zorlaması ile ozel paragraf acılabilecek en muhim maclardan birinin, 7 Kasım 1339 (1923) Cuma gunu yapılan karşılaşma olduğunu oğrenebiliyoruz. Bu unutulmaz macı Şark İdman Ocağı , gayet iyi bir oyun sergileyerek 1-0 kazanmıştı. Tarihi karşılaşmanın hakemliğini ise, o zaman Rize’de bulunan Askeri kıtadan 7. Alay subaylarından Yuzbaşı İsmet Bey yapmıştı. Guclu ve iddialı bir oluşum olarak ortaya cıkan Şark İdman Ocağı , sportif etkinliklerini iki yıl kadar devam ettirmişti. Kulubun futbol takımını oluşturan genclerin isimlerini telafuz etmek, Rize’nin derin futbol gecmişini de saygıyla yadetmek olacaktır: Ali Kemal Kavrakoğlu, İbrahim Kurtuluş, İbrahim Arıcı, Kazım Hasan Biber, Metin Eminoğlu, Rıfkı Tuzcuoğlu, Riyazi Diren, Fazıl, Hamdullah Şadoğlu, Adil, Kamil Karadeniz, İshak Turnaoğlu. Rize futbolunun iki cınarı Rize’de futbolun başlangıcında onemli rolleri olan Şark İdmanocağı ve Rize İdman Yurdu ’nun futbol rekabetini Rize kalıpları icinde, birbirlerine meydan okuma şeklinde bırakmadıkları da takdire şayandır. Rize sporunun iki cınarının, Trabzon ve Samsun’a seyahatler tertip ettikleri de tarihi bir vakıa’dır. Ustelik, futboldan başka jimnastik calışmalarına da onem verildiği, bu yonelime rehberlik eden Suphi Bey’in buyuk bir emek harcadığı da hayırla yadedilmektedir. Şark İdmanocağı , her nedense heveskarlarının ilgisi azalınca iki yıl gibi kısa bir sure icinde etkinliklerine son verecekti. İdmanyurdu ise, cok ceşitli aşamalardan gecerek, Rize Fener Genclik Kulubu ne bir vadi oluşturup, koklerini muhafaza ederek başka bir isim altında inkılap edebilmişti.[1] Rize`de futbol sevilmişti ve yeni kulupler kurulmaya başlamıştı...2 Yeni mahalle takımı İslampaşaspor ve Hamzabey İdman Ocağı kurulmuştu...Bu Kulupler şu anda Rize Amator Kume`de futbol oynuyorlar...Ve 1968 yılından beri gelen bir rekabetleri var... Hamzabey İdman Ocağı şu anda Hamzabeyspor adıyla Rize Amator Kumede oynuyor. Rize’de spor hareketleri 1932 de değil, 1919 da başlamıştır 1973 yılında Rize Beden Terbiyesi Bolge Mudurluğu’nce hazırlanan “Rize Bolge Sporunda 50 Yıl” isimli kitabın onsozunde yer alan bir paragrafta şoyle deniyordu:”Bolgede spor hareketleri 1932 yılında Halkevlerinin acılması ile başlar.” Bu eserden sonra yazılan kitaplar da Rize’de spor hareketlerinin başlangıc tarihini 1932 olarak gosteriyordu. Bu hata daha sonra Rize spor tarihini irdeleyen yazarları da yanılgıya itiyor, ilde spor hareketlerinin başlangıcı 1932 olarak tarihe geciyordu. Bir cok alanda oncu olan Rizeliler sporda bu kadar geri kalamazdı. Rizespor Kuruluyor Kulup, Kurtuluş Savaşı ilk adımının atıldığı 19 Mayıs 1919 yılının 34. yıldonumu olan, 19 Mayıs 1953 yılında; Manifaturacı Yakup TEMİZEL; Manifaturacı Atıf TAVİLOĞLU; Manifaturacı İsmet BİLSEL; Deftardar Yaşar TUMBEKCİOĞLU"ve Manifaturacı Muharrem KURKCU tarafından 5 kişilik Kurucular Heyeti ile Rize’de, gencliğin beden ve kulturel yeteneklerini artırmak ve bu sahada sunulacak oğretilerle gelişmelerine katkıda bulunmak amacıyla, “RİZESPOR” adıyla kurulmuştur. Kulubun renkleri olarak benimsenen “SARI”, o zamanlar Rize’de bolca yetişen portakal ve limon narenciyesini, “YEŞİL” ise, halen Rize`nin sembolu olan cayı temsil ediyordu. İlk başkanlığa, Kurucu Uyelerden Yaşar DOMLEKCİOĞLU secilmiştir. Rizespor’un, 1953’ten 1968’e kadar 15 yıllık amator faaliyetinde, Ahmet DURMUŞ, Ali DURMUŞ (Milli Ali), Kenan TİRYAKİ, Mustafa EROL, İrfan AKASLAN, Mahmut Salih YAVUZ, Salih KAZANCI, Ahmet Kemal YAVUZ, Hamil KAZANCI, Mustafa VEZİROĞLU, Yılmaz OZKAN, Yılmaz BALTA, Ahmet FENCİ, Akif FENCİ, Oktay ARAYICI (Tiyatro yazarı-Senarist), Abdullah KITIR, Mustafa KAZDAL, Abdullah ŞEKER ve Omer CAKIR gibi yerel futbolcular forma giymiştir. 1968`den 1990`a kadar Rizespor olarak anılan kulubun logosu 1968 Yılında Tuzuk Tadilatıyla Profesyonelliğe gecerek, Mavi – Yeşil renkler altında Profesyonel Liglerdeki ilk mucadelesini Turkiye 3. Ligi’nden itibaren yapmaya başlamış, bu sure zarfında da bir daha Amator Liglere duşmeden, 1978 - 1979 Futbol Sezonu’nda 2.Ligdeki Şampiyonluğuyla, Turkiye 1. Liginde ilk defa oynama hakkını kazanmıştır. Lefter Kucukandonyadis ve Rizespor Fenerbahceli Lefter gibi unutulmaz bir futbolcu da Rizespor tarihinde iz bırakmıştır. 1959 yılında en verimli sezonu geciren Lefter Tercuman Gazetesi tarafından ``Yılın Futbolcusu´´ secilmişti. O yıllarda Anadolu`nun bir cok ilinden insanlar Lefter`i izlemek icin İstanbul`a geliyordu. Donemin onemli spor yazarlarından Doktor Neceti Karakaya Lefter`e bir program hazırladı ve Anadolu`da kendisini herkesin izleyebilmesi icin bir turneye cıkma fikrini ortaya attı. Bu fikir Lefter`in hoşuna gidince; Zonguldak, Samsun gibi illerin ardından Rize`de de spor severler Lefter`i izleme şansı buldu. Lefter Rize`ye girişinde neler yaşadığını şoyle anlatıyor: “ Anlatılmaz bir sevgi seli... İnsanlar işini gucunu bırakmış bizi şehrin girişinde karşılamaya gelmiş. Hatta bir anım var, anlatmadan gecemeyeceğim. Cok buyuk bir sevgi seli ile şehri turluyoruz. Deniz kenarında hapishane vardı. Oradan gecerken durduk. İceridekileri selamladık. Gorevliler bize odaklandı. Bunu fırsat bilen bir mahkûm kacmaya başladı. Yakalayın, vurun sesleri... Ben “Yok yok o beni seviyor, beni gormek icin oyle yaptı” dedim. Olay yatıştı. Park Otel’e yerleştik. Otel, Belediye Parkı’nın karşısında yer alıyordu.” Kuruluşunun ardından Rizespor 1968 yılında Guneşspor , Rizegucu ve Fenergenclik kuluplerinin birleşmesi ile kurulan Rizespor, kuruluşundan bu gune değin Turkiye liglerinde oynadığı 1255 macın 544 unun galibiyet, 297 sini beraberlik, 404 unun yenilgiyle tamamlamıştır. Alttığı 1613 gol karşısında kalesinde 1352 gol gormuştur. Bu gune değin Caykur Rizespor`un kazandığı puan 1659 dur. 2. Lig’e son anda Sivasspor’un alınmasıyla mucadelesine 3. Lig’den başladı. Elazığspor deplasmanında cıkan olaylar nedeniyle hukmen 3-0 yenik sayıldı. Ayrıca 2 puanı silindi. 2. Lig’e Rizespor yerine 3. sıradaki Tarsus İdman Yurdu cıktı. 3-0’lık hukmen yenilgi, Turk futbol tarihinde ilk kez Rizespor icin uygulandı. Turk Futbolu’nda bir ilk Rizespor’un iki puanı silindi Elazığspor macına sinirler gergin maca cıkılıyordu. Macta kavga cıkıyor, Rizespor hukmen yenik sayılırken, Turkiye Ligleri’nde ilk kez iki puanı silinen takım oluyor. Ustelik o mactan dolayı, Rizespor’un 9 futbolcusu boykot alıyordu.Rizespor 2.Lige yukselme hakkını elinden kacırıyordu. İki puanı masa başında buharlaşan Rize’nin yerine grubun ucuncusu Tarsus İdman Yurdu son anda 2. lige yukselen takım oldu. Ustelik, Elazığ karşılaşmasının 3-0 hukmen yenilgi ile tescili ve iki puanın silinmesi, Turk Futbolu’nda ilk kez Rizespor icin uygulanıyordu. Rizespor Tarihindeki İlkler İlk transferler Transferde toplam olarak 367 bin lira harcıyan Rizesporlular, Salim (Erzincan Şekerspor), Rasim (Erzincan Şekerspor), Ahmet (Giresunspor), Hakkı ( Rizegucu ), Ahmet (Petrolofisi), Mustafa (Erzincan Şekerspor), Mustafa (Samsunspor), İbrahim (Trabzonspor), Salih (Kastamonuspor), Atilla (Giresunspor), Sabahattin (Erzincan Şekerspor), Tuncay (Sarıyer), Yuksel (Sarıyer), Şenol (Beşiktaş), Cevat (Rize Cayspor), Kadir (Rize Cayspor), B.Cevat (Rize Cayspor), Enver (Rize Cayspor), Yucel ( Rizegucu ) ve Lokman’dan (Rize Cayspor) kurulu kadroya ayda yaklaşık olarak 10 bin lira aylık odeme planı ile yola koyuldu. İlk Teknik Direktor Takımın antrenorluğune, ayrıca futbolcu olarakta gorev yapacak olan Beşiktaş’tan transfer edilen Şenol Birol getirildi. İlk Yoneticiler Bahattin Coşkun ’un başkanlık ettiği Rizespor yonetim kurulunun diğer gorevlerin, İsmail Omeroğlu, Metin Akmehmet, Mustafa Ozkan, Muharrem Kurkcu, M.Ali Mabarasar, İrfan Bilgin, Murat Kumbasar, Sabahattin Ulaş ve Dundar Akdeniz paylaşmışlardır. Rizespor hazırlık maclarından Artvin Karmasını, 9-0 Hopa-Kars karmasını da 6-0 yenmeyi başaran Rizesporlular bu macların birinden aldığı 331 lira hasılata karşılık 330 lira saha masrafı odeyince oldukca zor durumda kaldılar. Yonetici Metin Akahmet bir liralık hasılat gorunce “Eğer ligde de aynı hasılatı alırsak, vay halimize”diyordu. İlk deplasman, ilk mac Rizespor tarihinin ilk macını 12 Ekim 1968 tarihinde deplasmanda Trabzonspor’la oynuyordu. 5-1 rizenin ustunluğuyle biten bu anlamlı macta Rizespor formasını şu futbolcular taşıyordu : Ahmet, Mustafa, Tevfik, Hamit, İbrahim, Mustafa, İlyas, Yuksel, Kadir,Şenol Birol, Haşim, Sinan ve Salih[4] Mami C .. Yakın Tarih 9 Şubat 1991 yılında yapılan Olağanustu Genel Kurul’la, Karadeniz Bolgesinin en buyuk kamu kuruluşu olan Caykur’la birleşerek, “CAYKUR RİZESPOR KULUBU” adıyla o tarihten itibaren de Profesyonel Liglerdeki mucadelesini surdurmektedir. __________________