Eşleşmeye yeni başlayan guvercinlerde ilk olarak kur yapma,yuva kızdırma ve akabinde bildiğimiz eşleşme aşaması ve kulucka ile basitce ureme olayı yaşanır.
Oncelikle coğumuzun bildiği eşleşme kulucka olayına kısaca değinmek istiyorum.
Erkeğin kanatlarını gagasıyla duzeltme hareketiyle dişiye ilk cağrısını yapar.Eşleşmeye hazır kızmış bir dişi bu harekete kayıtsız kalamaz ve erkeğin gagasının icine kendi gagasını sokar.Bilimsel olarak net bilgi olmamakla birlikte ozel bir maya(salgı)ile dişinin eşleşme isteğini artırarak eşleşme icin yatmasını sağlar.Cok kızgın dişiler erkeğin otmesi ile bile yere yatarak eşleşmek isteyebilir.
Erkek dişinin uzerine cıkarak kanatları yardımıyla ureme hucrelerini dişinin anusune(koloak)bırakır.
Peki bu ureme hucrelerinin genetik aktarımı ve oluşumu nasıl olur ozetle onada değinelim.
Dış gorunuşumuzden tutunda tum ozelliklerimizi taşıyan gen adı verdiğimiz ozel yapılardır.Bu genlerin bir araya gelmesiyle oluşan uzun ipliksi gorunumdeki yapıya kromotin,bunların bolunme zamanı paketlenip en sıkı gelmiş halinede kromozom denir.Kimyasal yapı ve oluşturan asit ve bazlara gore adlandırılmış isminede DNA denir.
Tum canlılarda olduğu gibi kuşlarda da nesiller boyu soyun devamı ve ture has ozelliklerin aktarımı kromozomlar sayesinde olur.Kromozomlar asla değişmez ve yeniden yapılmazlar.
Guvercinlerde 40 cift(80)adet kromozom bulunur.
Erkeklerde 78+ZZ dişilerde 78+ZW ' dir.78 kromozom vucut(otozom) kromozomları 2 adet olan ZZ ve ZW ise eşey kromozomlarıdır.İnsanların tersi yavrunun cinsiyetini anne eşey kromozomu olan ZW belirler.
İnsanlarda ki gibi gen haritaları konusunda bir inceleme olmadığından hangi ozellik,yada hangi hastalığın kromozomların hangilerinde olduğu henuz bilinmemektedir.
Bilinen bir kac ozelliği ornek mahiyetinde yazarsak ana renklerin ve renk acma geninin cinsiyet kromozomlarından biri olan Z kromozomunda taşındığı bilinmektedir.O yuzden erkekte ZZ ,2 adet olduğundan ana renkte 2 tane bulunur biri anneden,biri babadan gelir.Dişilerdeki tek Z kromozomu babadan geldiği icin dişi yavru ana rengini babadan alır.
En cok merak edilen oyun ozelliklerinin hangi kromozom yada kromozomlarda olduğu bilinmemektedir.Tahminlere gore resesif(cekinik)bir genle taşındığı ve vucut kromozomlarında bulunduğu tahmin edilmektedir.
Anne ve babadan gelen genler bir cift oluşturdukları ve aynı ozelliği belirledikleri icin bir ozelliği en cok 2 gen belirler.
Ornek anne ve badan percem (gul) ozelliği gelirse aynı ozelliği determine ettiği icin bu ozellik bakımından homozigottur denir.Farklı ozelliği belirleyen allel genlerin bir araya gelmesi(percem-duz) heterozigot ozelliktedir denir.Baskın olan ozellik hangisi ise o etkisini gosterir(duz) baskın olması gibi.Ama fenotip(gorunuşte)bu ozelliği goremesekte genlerinde percem ozelliği cekinik olarak taşınır.
Cekinik bir ozelliğin yavruda cıkması icin hem anne hemde babada aynı ozelliğin bulunması gerekir.
Butun vucut kromozomları mitoz bolunme ile coğaldıkları ve yavrulara aktarıldıkları icin yapı olarak hic bir değişikleğe uğramadan yavrulara aktarılır.
Ama eşey kromozomlarında durum farklıdır.Mayoz bolunme ile ureme hucresi haline gelirler.Mayozun ozelliğinde ise
anne ve babadan gelen kromozomlar arasında gen alışverişi(krosing-over) olduğu icin genetik ceşitliliğin nesiller boyu devamı sağlanır.
O yuzden yavruların bir takım ozelliği babaya bir kısmı anneye benzerken kendine has ozellikleri de bu olayla kazanılır.
Her yavru (tek yumurta ikizleri haric)birbirinin aynısı olmaz.
(Yumurta ve erkek ureme hucreleri oluşumunda mayoz bolunme devreye girdiği icin).Her mayoz sonucu 4'er tane yumurta ve erkek ureme hucresi meydana gelir n sayıda kromozom taşır.En onemlisi de dordununde genetik yapı olarak birbirinden farklı olmasıdır.
Dişide oluşan bu 4 adet n sayılı yumurta ve beraberinde taşınan vucut kromozları icinden sadece bir tanesi (stoplazması en buyuk ve en sağlıklı olan) yumurta kanalına geciş yapar. Diğerleri eriyerek kaybolur.
Yani 39+Z olandan iki tane 39+W olandan 2 tane olur.Erkek ureme hucreleride benzer şekilde coğalarak 39+Z kromozomu taşır.Yumurtada bulunan kromozom 39+Z ise erkekten gelen 39+Z ile birleşirse 78+ZZ kromozomlu erkek yavru,yumurta 39+W ise erkekten gelen yine 39+Z kromozomu ile birleşerek 78+ZW kromozomlu dişi yavruyu oluşturur. Sadece cinsiyet olarak bakılırsa %50 erkek % 50 dişi ozelliği bulunur.Bunlardan birisi dollenmek icin yumurta kanalına geciş yapacağı icin cıkan 2 yavrununda erkek yada dişi olma olasılığı %50 dir.İkinci yumurta icinde dongu aynıdır.
Tahminim 2 dişi yada 2 erkek olması programlı yada kuşların yapısı ile ilgili bir durum değildir.
Yumurtalık kuşların genelinde sağ yumurtalık korelmiş yada tamamen yok olmuş halde aktif olan ise sol yumurtalıktır.
Uzum salkımını andırır(folikul) burada oluşan yumurta, yumurta kanalına gecerek erkek ureme hucresi ile birleşir ve dollenme meydana gelerek yavrunun ilk adımı yani zigot oluşur.
Daha sonra zar ve dol yatağında yumurta kabuğu ile kaplanır bir muddet kloakta bekler ve anusten dışarı cıkar.
Bundan yaklaşık 44 saat sonra 2.yumurtada yuvaya bırakılır ve takriben 17-21 gun suren kulucka donemi başlar.
Yumurta icinde doğal dongu devam eder( herhangi bir aksilik olmamış ve yumurta dollenmiş ,sağlıklı bir kulucka suresi gecmişse). Son olarak; yumurtadan cıkmaya hazır yavru Yaradanın kendisine bahşettiği ust gagada bulunan testere dişini andırır yumurta dişini kabuğa gecirir ve etrafında donerek şapka şeklinde kabun acılması sağlar.
Bu esnada gerekli olan enerji yumurta sarısının sindirilmesi ile sağlanır.Yumurtanın kut olan tarafında bulunan hava boşluğu da zamanla genişler yavrunun oksijen ihtiyacını karşılar.
Kabukta bulunan binlerce hava delikleri gozle gorunmesede hava sirkulasyonunu sağlayarak muhtevatın kurumasını engeller.Bir nevi havalandırma sistemi olarak duşunulebilir.
Yavruların yumurtadan cıkmasından itibaren yaklaşık 7-8 gun boyunca kursak ceperinden ozel salgılanan hem anne, hemde babada bulunan kuş sutu(maya) ile yavrular cabucak buyur.( besin değeri tavşan sutu gibi cok yuksektir).
Bu mayadan mahrum kalan yavruların yaşama ihtimali cok zayıftır.
Anne ve baba renklerine,fiziki yapılarına , taşıdığı genlere bağlı olarak yavruların da gerek fiziki yapıları gerekse genetik yapıları şekillenir.
Yukarıda ozetle anlatılan genetik aktarım(kalıtım) sebebiyle butun yavrular farklı ozellik gosterebilir.
Yavruların neden aynı ozellikte olmadığı sanırım azda olsa anlaşılmıştır.
Bizim tabirimizle ozellikle oyun kuşların kan tutması olayı taşınan bu genetik ozelliklerin tahminimce hemen hemen aynı veya tamamlayıcı ozellikte olması cıkan yavruların iyi olmasına sebep olmaktadır.
Bu ihtimalin oluşması oldukca zor olduğu icin bu işe gonul vermiş yetiştiricilerin istedikleri ozellikleri bulmakta zorlanma sebebine sanırım bir cevap teşkil eder.
Kendi araştırma ve bilgilerimi makale şeklinde paylaşmamın en buyuk sebebi bilincli yetiştiricilerin artması,bilincsiz eşleştirme ve olmayacak hayallere bir nebze olsun gem vurmak adınadır.
Bir coğu bilinen yada paylaşılan bilgiler olabilir ama emin olun bu bilgileri araştırıp hepsini harmanlayıp bir araya getirmek,anlamak uzun zaman ve emekle oluşmuştur.
Paylaşımların ve bilincli yetişticilerin coğalması dileğiyle..
Alıntıdır
__________________