Bağışıklık sisteminin gorevi vucuda giren veya verilen yabancı maddeler, anormalleşmiş hucreler, bakteri, mantar ve viruslerden vucudu korumaktır. Bu kompleks gorev spesifik (T ve B hucreleri) ve non spesifik elemanlar (bunlar ozel T ve B hucrelerine yardımcı olarak fonksiyon gorur) tarafından başarılır. Bağışıklık genel olarak doğal ve kazanılmış bağışıklık olmak uzere ikiye ayrılır :
1.Doğal Bağışıklık :
Genetik olarak kontrol edilebilen ve kalıtımla nesillere aktarılabilen bir tur direnci temsil eder. Doğal bağışıklığın oluşumunda genetik (tur ve ırk direnci, bireysel duyarlılık) ve fizyolojik faktorler (vucut ısısı, yaş durumu ve hormonlar) vucudun premier (tuyler, deri, vucut zarları ve salgıların oluşturduğu dış savunma sistemi) ve sekonder (dış savunma mekanizmalarını aşabilen hastalık etkenlerine karşı koyan humaral sıvılar ve hucresel savunma sistemi) savunma mekanizmaları ve yangısal reaksiyonlar etkin rol oynarlar.
2.Kazanılmış Bağışıklık :
Canlıların doğumdan sonra ceşitli hastalık etkenleriyle karşı karşıya geldikten ve aşılarla karşılaştıktan sonra, bu etkenlere karşı kazandığı bağışıklık anlamındadır. Kazanılmış bağışıklık aktif ve pasif bağışıklık olmak uzere ikiye ayrılır :
Aktif bağışıklık: Farklı virulenslere (hastalık yapma yeteneği) sahip etkenlerle doğal olarak karşılaşma sonucu olduğundan doğal aktif bağışıklık, aşılarla aşılanmak suretiyle kazanıldığı zaman ise yapay aktif bağışıklık olarak adlandırılır.
Pasif Bağışıklık : Bir bireyden alınan bağışıklık maddeleri (antikor, sut, serum vs.) ile sağlanan bağışıklık sistemidir. Bu da doğal ve yapay olmak uzere iki kısımda incelenir; Doğal pasif bağışıklıkta antikorlar doğrudan anneden yavruya plasenta ve anne sutu ile gecerken, yapay pasif bağışıklık, inaktif kazanılmış bağışıklığı bulunan bir bireyden elde edilen kan, kan serumu yada kemik iliği gibi dokuların aktarılmasıyla sağlanabilir. Pratikte bir enfeksiyon durumunda uygulanan hiperimmun serumlar (kuduz antiserumu, viral hepatit serumlar gibi) ve antitoksik serumlar (tetanoz, yılan ve akrep serumları gibi) bu tip bağışıklığa en uygun orneklerdendir.
Bağışıklık sistemini bu kısa tanımlamalarla tumuyle anlamak mumkun değildir. Ancak bağışıklık sisteminin temel ozelliklerini kapsayan bu bilgiler aşıların neden onemli olduğunun anlaşılmasında faydalı olacaktır.
Bağışıklık sisteminin dort ana ozelliği bulunur;
1) Spesifite : Bu yetenek sayesinde bağışıklık sistemi capraz olmayan reaksiyon (noncross reacting) antijenlerini ayırt edebilir.
2) Bellek : Bağışıklık sistemi onceden karşılaştığı antijenleri tanır ve hatırlar. Bu şekilde verilen bir antijene karşı kazandığı deneyim, daha guclu ve genişletilmiş cevapların oluşmasını sağlar.
3) Uyarılma : Bağışıklık sisteminin spesifik ve nonspesifik elemanları bu yetenekleri sayesinde yabancı maddelere karşı harekete gecebilir.
4) Tekrarlayabilme : Enjeksiyonun tekrarlanması halinde, bağışıklık sisteminin elemanları kazandıkları deneyim ile immun cevapları (hastalık etkenlerine karşı vucudun bağışıklık sisteminin tepkisi) buyuk olcude artmasını veya genişletilmesini sağlar.
Bağışıklık sisteminde her biri ozel gorevlere sahip dort temel hucre tipi vardır;
Fagositler : Mikroorganizmaları diğer hucreleri ve yabancı partikulleri iclerine alarak ortadan kaldıran bu hucreler, kemik iliğinde uretilirler. Fagositlerin en onemli tipi makrofajlardır. Makrofajlar, bakteriler, virusler, mantarlar veya yabancı proteinlerin varlığında harekete gecerler.
T Hucreleri / T Lenfositler : Kemik iliğinde uretilen beyaz kan hucreleridir. Kemik iliğinde uretilen T hucreleri Timus ‘a (Gelişimi yaşamlarının ilk yıllarında maksimum duzeyde olan bezsel yapıda bir organ) giderek orada olgunlaşırlar. T hucreleri, immun cevapların oluşumunda anahtar konumundadır. İmmun cevapların başlaması ve sona ermesinden sorumludur. Ayrıca ceşitli komponentlerin aktivitelerini de kontrol ederler. Bir yabancı hucre makrofajlar tarafından alındıktan sonra, salgıladıkları enzimlerle vucuda zarasız hale getirilir. Bu enzimler aynı zamanda yabancı hucrelerin varlığını T hucrelerine haber verir. Boylece T hucrelerinin uretimi uyarılarak bağışıklık sisteminin cevap oluşturması sağlanır. Eski nomenklaturde T hucreleri T4 ve T8 hucreleri olarak ayrılırdı. T4 hucreleri yardımcı ve başlatıcı, T8 hucreleri ise baskılayıcı ve yok edici ozellikte idi. T4 hucreleri kanda, T8 hucreleri lenf dokusu ve dalakta bulunmaktadır.
B Hucreleri / B Lenfositler : Bu hucreler kemik iliğinde uretilir ve olgunlaşırlar. Bu hucreler antikorların uretiminden sorumludurlar. İmmunoglobulinler olarak da bilenen antikorlar, yabancı proteinlerin kendilerine bağladığı ozel yapılı proteinlerdir. Bunlar vucuda giren antijenlerin makrofajlar tarafından yok edilmesi icin işaretler veya etkisiz hale getirir. T hucreleri spesifik organizmaların veya antijenlerin tanınmasını sağlama yeteneğine sahiptir. Bu hucreler makrofajların antijenlerin hucre zarlarından gecebilmesinde gerekli olan bilgileri sağlar ve harekete gecmeleri icin uyarır. Makrofajlar da bu antijeni B hucrelerine verir. Spesifik antijen belirleyicisi ile bir kez karşılaştıktan sonra bu makrofajların yuzeyine kodlanır. B hucreleri, bu makrofajları tekrar tekrar ureterek B hucrelerin 2 alt tipi halinde olgunlaşır. Bunlar plazma ve bellek hucreleridir. Plazma hucreleri belirli bir antijene ozel antikorlar uretirler. B hucrelerinin diğer bir turu olan bellek hucreleri ise aynı antijen ile ikinci kez karşılaştığında oluşacak enfeksiyona karşı hazır durumdadır. Bağışıklık ile ilgili işlevlerin tumu T8 hucreleri tarafından izlenir ve kontrol edilir. Enfeksiyon sona erdikten sonra T8 hucreleri immun cevapları durdurur. İlk olarak T8 hucrelerinin daha sonra ceşitli kimyasal haberci ve baskılayıcı hucreleri salgılayan B hucrelerinin işlevini durdurarak antikor uretimine son verir.
NK Hucreleri (Doğal Oldurucu Hucreler -Natural Killer Cells) : Bu hucreler T4 uyarısına gerek duymaksızın fonksiyon gorurler. Bu hucreler ve viruslere karşı mucadele ederler.

Alintidir.
__________________