Oğrenme
Kopeklerde oğrenme tekrarlarla gercekleşir. Oncelikle dağarcıklarında bulunan (daha once oğrendiği) davranışları uygularlar. Bu davranışlar amaclarına ulaşmaya yeterli gelmezse değişik yollar denerler. Denemeler ve yanılmalardan sonra doğru davranışı bulurlar. Yani odulu elde ederler. Aynı davranışı her tekrar ettiğinde odule ulaşıyorsa, bu davranış kopeğinizin dağarcığına gittikce yerleşir ve aynı uyaran olduğu muddetce benzeri davranışları sergiler. Yani bu tepki oğrenilmiş olur.Kopeklerde bir diğer oğrenme yontemi ise şartlı reflekstir. Ornek vermek gerekirse; mama verilmeden once her zaman “mama vakti” diye sesleniliyorsa, konuşma esnasında kullanılacak bir mama kelimesi kendisine yemek verileceğini zannetmesine neden olur. Dışarıya cıkmak icin sahibinin mantosunu giydiğini goren kopeğin, sahibine karşı sevgi gosterilerinde bulunması da başka bir şartlı refleks orneğidir. Bunun nedeni, mantonun giyilmesi ile dolaşmaya cıkarılacağını ilişkilendirmesidir.
Odul-Ceza

Odul, kopeğinizin nasıl davranması gerektiğini oğrenmesinde ve davranış şeklinde istediğiniz değişiklikleri gercekleştirmenizde en buyuk yardımcınızdır. Kopeğinizin hoşuna giden herhangi bir şey odul olabilir. Yiyecek, okşanma, sıcak bir sevgi gosterisi, “aferin” gibi belirli bir kelime, dışarı cıkma… Bunlar kopeğinizin doğru davranışları yapmasını teşvik eder.

Kopeğinizin sahip olduğu davranışların coğu teşvik edilmenin sonucunda şekillenir. Odul ya da teşvik, yapılan davranışın gelecekte tekrarlanma olasılığını arttırır. Aynı zamanda hızlı bir şekilde oğrenmeyi sağlar.

Odullendirmenin zamanı da onemli bir konudur. Kopeğiniz hoşunuza giden bir davranışı gercekleştirdiğinde, onu bir iki saniye icinde odullendirmelisiniz. Kopekler surekli hareket halinde olan canlılardır. Bu yuzden gec yapılan bir odullendirme, onun hangi davranışı icin odullendirildiğini anlamasını gucleştirecektir. Odullendirdiğiniz anda kopeğiniz ne yapıyorsa teşvik ettiğiniz davranış da o olur. Orneğin; kopeğinize oturmayı oğrettiğinizi duşunelim. Kopeğiniz oturduğunda odullendirmek icin ayağa kalkmasını bekleyip odulunu verirseniz, onun oturmasını değil ayağa kalkmasını odullendirmiş olursunuz. Ozellikle tuvalet ve otur kalk eğitiminde, odul en buyuk yardımcınız olacaktır. Aslında bu işin mantığı cok basittir. ”Kopeğiniz hoşunuza giden bir şey yaptığında siz de onun hoşuna giden bir şey yapın”

Yavru bir kopeğin elbette bir takım yaramazlıkları olacaktır. Bu istenmeyen davranışların bir daha tekrarlanmaması icin genel olarak, cezalandırma ya da yuksek sesle ikaz etme yontemlerine başvurulur. Bu noktada en onemli şey, dozu iyi ayarlamaktır. Eğer cok sert bir cezalandırma yontemi (ac bırakmak, dovmek ya da karanlık bir odaya kapatmak gibi) izlenecek olursa, kopeğiniz hayatı boyunca sizden hep korkacak ve bu yuzden sozunuzu dinleyecektir. Bu da sevgiden cok korkuya dayalı bir itaat anlamına gelir. Bu nedenle kopeğinize fiziksel ceza vermekten kacının. Hata yapmasını ufak tefek tedbirler alaraktan engelleyin. Ses tonunuzda yapacağınız bir takım değişikliklerle onun uzerinde hakimiyet kurun.

Yapılacak en guzel şey, daha ilk gunlerden başlayarak kopeğinize “HAYIR” kelimesinin anlamını en iyi ve doğru bicimde oğretmek olacaktır. Bu şekilde kopeğinizle birlikte cok daha kolay ve rahat bir yaşam surdurebilirsiniz.

Egzersiz
Kopeklerde enerji ihtiyacı ve yem tuketimi aktivite, yaş ve cevre ısısına bağlı olarak değişir. Kopeğinize, enerjisini sarf edecek aktiviteyi gercekleştirmesi icin yeterli egzersiz imkanı sağlamalısınız.

Yavru kopekler cok hareketli olduklarından dolayı bol egzersize gereksinim duyarlar. Egzersiz ihtiyacı yaş kadar kopeğinizin ırkı ile de alakalıdır. Ornek vermek gerekirse, bir Av kopeğinin gunluk egzersiz ihtiyacı bir Terrier’e gore cok daha fazladır. Kopeğinizin ırk ozelliklerini inceleyerek onun egzersiz gereksinimini daha iyi anlayabilirsiniz. Ancak kopeğiniz hangi ırk olursa olsun gunluk kısa yuruyuşler tum kopekler icin şarttır.

Buyuk ve dev ırk kopeklerde gelişim sureci ve kemik gelişimi daha uzun surede tamamlandığından egzersizler sınırlı tutulmalıdır. Cok uzun koşular, yuksek yerlerden atlamalar ve ağır egzersizler kemik gelişimi tamamlanıncaya kadar yapılamamalıdır.

Tuy Bakımı ve Fırcalama
Tuy bakımı kopeklerde uzerinde onemle durulması gereken bir konudur. Cunku yılda en az iki kez olmak uzere tuy değiştirirler. Bahcede yaşayanlarda bu genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında daha yoğun dokulme şeklindedir ve daha kısa surer. Fakat evde yaşayanlarda butun yıla yayılarak devam eder.

Eğer bir beslenme bozukluğu, bir hastalık, lokal bir acılma yoksa bu tuy değiştirme olarak adlandırılır. Bizim yapacağımız onu her gun hatta yoğun tuy değiştirme zamanlarında sabah akşam olmak uzere iki defa fırcalamaktır. Bu işlem icin en uygun olanı tel fırcalar ve ele gecirilebilen ceşitli eldivenlerdir.

Yavru kopeğinizi fırcalamaya ne kadar erken alıştırırsanız ileride o da siz de rahat edersiniz. Cunku fırcalama genel bakım icin beslenme kadar onemli bir işlemdir. Fırcalama yaparken kopeğiniz uzerinde gerekli olan gunluk kontrolleri de uygulamış olursunuz. Bu ozellikle deri problemlerine yatkın olan ırklarda sorunu erken keşfetmek bakımından onemlidir.

Fırcalama yaparken ele gecirilebilen fırca tipleriyle deriye masaj yapıp kan dolaşımını da uyarmış olursunuz.

Banyo
Sanıldığı gibi kopekler kolay kolay kokmaz ve sık yıkamak daha iyi temizlik anlamına gelmez. Cunku kopeklerde ter bezleri yoktur. Yani kopekler patileri dışında terlemezler. Dolayısıyla tere bağlı koku oluşmayacağından bizim gibi sık olarak yıkanmaya ihtiyac duymazlar.

Sık yıkandığında derinin Ph değeri değişir ve aslında koruyucu olan derinin uzerindeki yağımsı tabaka kaybolur, kopeğiniz mantar ve uyuz gibi hastalıklara daha duyarlı hale gelebilir. Genellikle aşılama doneminde doktorunuz yıkamaya zaten izin vermez. Daha sonrasında ise eğer deride medikal bir problem yoksa, ama yıkamak istiyorsanız ayda bir kez yıkama onerilir. Coğu tuylu kopek sadece fırcalamakla temizlenebilir.

Yıkayacağınız zaman onu once ılık suyla ıslatmalısınız. Bu işlem icin genellikle bir kuvet tavsiye edilir. Kuvetin altına onun kaymayacağı paspas şeklindeki malzemeden konursa iyi olur. Doktorunuz ozel bir şampuan onermediyse kopek şampuanını bir kasede bir kac misli su ile coğaltın. Bir sunger parcası alın. Su ile dilue ettiğiniz şampuanı emdirip kopeğinizin uzerine surun. Şampuanı direkt dokmeyin ve kesinlikle insan icin uretilen şampuan ve sabunları kullanmayın. Kopek şampuanları insan şampuanları gibi uretilmediğinden cok kopurmesini beklemeyin. Kulağına su kacırmamaya ve gozune şampuan gelmemesine dikkat edin. Bunun icin kulağına vazelinli pamuk koyun. Cunku kacan su kulakta kronik (uzun sureli) otitis externa dediğimiz dış kulak yolu enfeksiyonuna sebep olabilir. Durulamayı ılık suyla (sıcak veya soğuk olmayacak) cok iyi yapın. Eğer cok kirli ise aynı işlemi ikinci kez tekrar uygulayabilirsiniz. Sonrasında onu once bir havlu ile silin ve fon makinesinin ılık ayarıyla (sıcak değil) iyice kurutun. Kopeklerin derileri zor kuruduğundan cereyandan uzakta bir yerde tutun ve mumkunse o gun (en azından 4 – 6 saat dışarı cıkarmayın. Kendiniz rahat yıkayamıyorsanız kopek kuaforlerinde yıkatabilirsiniz. Ancak herhangi bir nedenle farklı bir şampuan kullanması gerekiyorsa kuafore giderken şampuanını da beraberinizde goturmelisiniz.

Diş Değişimi
Yavru kopekler 3,5 aylıktan 8 aylığa (genellikle 6. aya) kadar sut dişlerini dokerler. Yerine hayat boyu kalıcı olan ana dişler cıkar. Dokulen dişleri zaman zaman yerlere duşmuş olarak gorebilirsiniz. Coğu zaman da yemek yerken kendileri yutarlar. Bu donemde diş kaşıntısı cok fazla olduğu icin bulduğu her şeyi kemirecektir. Siz kendisine zarar vermemesi icin potansiyel olarak kemirebileceği her eşyayı, sanki evde emekleyen bir cocuk varmış gibi duşunup ortadan kaldırmalısınız.

Bu donemde onun kemirmesi icin hazır urunler verebilirsiniz. Kalın halat şeklinde, duğumlenmiş, ucları puskullu olan diş ve oyun ipleri, doğal malzemelerin işlemden gecirilmesiyle elde edilmiş yapma kemikler kullanabilirsiniz.

Sanılanın aksine kopeklerde diş bakımı da gereklidir. Yani onların da dişlerinin fırcalanmasına ihtiyac vardır. Normalde tartar oluşumu 1,5 yaşından sonra başlar. Fakat daha yavruyken, fırcalamaya alıştırmak gerekir. Bu işleme en kucuklerinden cocuk diş fırcası veya kopekler icin hazır satılanlardan temin ederek başlayabilirsiniz. Oncelikle diş fırcasını ıslatarak alıştırıp sonra da kopek diş macunu ile devam edebilirsiniz. Fırcalama aynı bizde olduğu gibi yukarı aşağı ve daha az olarak da sağa sola doğru olmalıdır.

Tabi ki kopeklerin dişleri sadece fırcalanarak temizlenemez. Bunun icin yukarıda diş kaşıntısı dolayısıyla kullandığınız yardımcı malzemeler ve yontemlere ilave olarak ozel olarak tartar temizliği icin uretilmiş mamaları da verebilirsiniz.

Sosyalleşme ve Sosyalleştirme
Kopekler sosyal canlılardır ve her zaman yeni dostluklar kurmaya heveslidirler. Meraklı ve oğrenmeye ac bir şekilde tecrube ettikleri her şeyi hafızalarına kayıt ederler. Bu cok onemli donemde karşılaşmadıkları ya da kotu tecrube ettikleri her şey, onlar icin erişkin yaşamlarında, korkuyla tepki verdikleri davranışlara donuşebilir. Bu nedenle ozellikle 1.5 – 3 ay arasındaki ana sosyalleşme donemi kopeğin psikolojik dunyasında cok buyuk bir onem taşır.

Kopek yavrularının dunyaya insanlar ve yaşadıkları cevre hakkında bilgi sahibi olmadan geldikleri unutulmamalıdır. Bu nedenle kopekler; her turlu insanla (kadın, erkek, cocuk, yaşlı…), hayatları boyunca karşılaşabilecekleri diğer evcil hayvanlarla (kedi, kopek..), her ceşit taşıtla (otobus, araba, bisiklet…) bu aylarda tanıştırılmalı ve cağrışımlarının daima pozitif olmasına dikkat edilmelidir.

Kopeğiniz size ve yeni cevresine alıştıktan sonra, onu diğer canlılarla tanıştırmalısınız. Cocuklar ve diğer insanlarla kontrolunuz altında oyun oynamasına ve dostluklar kurmasına izin verin. Aşıları tamamlandıktan sonra dış cevreyi tanımalarına olanak sağlamalısınız. Diğer kopeklerle kontrollu bir şekilde oynamasına izin vererek kendi turu arasındaki doğal ve sosyal davranışları oğrenmesine yardımcı olmalısınız. Yavru kopeğinizi cok uzun sure yalnız bırakmayın. Bu ona aşırı stres yukleyecektir. Kalabalık caddelerde gezdirerek cevresini kabullenmesini sağlayın. İlk başlarda havlayarak kalabalığa tepki verecektir. Ancak bir sure sonra onları kabullenecek ve yururken diğer insanları rahatsız etmeyecektir.

Ancak unutmayın ki; sosyalleştirilmeyen kopekler insanlara ve diğer hayvanlara karşı saldırgan ve guvenilmez olacaktır.

Beslenme

Yetişkin bir kopeğin gıdasında yuksek oranda protein, karbonhidrat ve yağ bulunmasına dikkat edilmeli
Gunde bir ya da iki oğun beslenmeli
Temiz su surekli bulundurulmalı
Aktivitelerden hemen once ve sonra yemek vermemeli
Ozel faaliyetleri olan bir kopekse (koşucu, polis kopeği, av kopeği vb.) uygun diyetler hazırlanmalı ve gerekli takviyeler yapılmalı. Bu amacla yoğun aktivite sırasında vucudu gerek duyacağı oksijen ve demir ihtiyacını karşılanmak amacı ile uygun oranlarda E vitamini ve Selenyum gibi elementlerin takviyesi faydalıdır.
Kalsiyum ve fosfor oranının dengeli olmasına dikkat edilmelidir. Aşırı ve oransız kalsiyumun kireclenmelere neden olabileceği unutulmamalıdır.
Irkına ozgun erişkin ağırlığının korunmasına dikkat etmeli aşırı kilo alması veya aşırı zayıflaması onlenmeli
Sindirilebilirliği yuksek gıdalar tercih edilmeli
Selulozun gıdasında yeterli bulunmasını sağlamalıdır. Boylece bağırsakların rahat calışması sağlanacağı icin sindirim sistemi hızı artırılmış olacaktır. Ayrıca seluloz doygunluğu artıracağından gıdasında yeterli oranda bulunması faydalı olacaktır.
Gıdasında yeterli duzeyde vitamin ve mineraller bulundurulmalıdır.
Kopeklerin sindirim sisteminin laktozu (sut şekeri) sindiremediği dikkate alınmalı ve gıdasında bulundurulmamalıdır.
Gıda değişimi yapmanız gerektiğinde değişimi ani olarak değil yavaş ve gunluk artırımlar şeklinde yapmanız sindirim sisteminin adaptasyonu icin onemlidir.
Gunumuzde yetişkin kopekler icin profesyonel mama firmaları tarafından kopeğinizin ırkına ozgun boyutları uc ana sınıfa ayrılarak tum gereksinimi olan temel besin maddelerini yeterli ve uygun oranlarda iceren pek cok mama bulunmaktadır. Bu amacla ; Kucuk ırk yetişkin kopek mamaları Orta ırk yetişkin kopek mamaları Buyuk ırk yetişkin kopek mamaları bulunmaktadır. Yuksek aktiviteye sahip yetişkin kopekler icin ‘performans‘ Alerjik yapıda ki kopekler icin ‘lamb & rice‘ Metabolik hastalığı olan kopekler icin de ceşitli ‘prescription‘ mamalar bulunmaktadır.
Tuvalet Eğitimi
Tuvalet eğitiminde butun mesele şartlandırmadır. Bunun icin odullendirme yontemini kullanabilirsiniz. Eğitim icin oncelikle kopeğinizin ciş ve kaka yapacağı yeri belirleyin. Bu amacla sectiğiniz yerin fazla ayak altı olmamasına ve yemek ile su kabından uzak olmasına dikkat edin. Daha sonra sectiğiniz yeri gazete kağıtları ile kaplayın. Kopeğinizin ciş ve kaka zamanları genel olarak yemek sonrası, oyun sırasında, uykudan kalktıktan sonra veya su ictikten sonradır. Bu zamanları takip ederek onun ciş ve kaka icin etrafı koklayıp kendi etrafında sık sık donmeye başladığını gorduğunuzde alıp onun icin sectiğiniz yere goturun ve başında bekleyin. Sectiğiniz yere ciş ve kakasını yaptığında severek odulunu verin.(Kopek cikolatası veya biskuvisi gibi).

Sizin istemediğiniz bir yere yaptığında sert ve otoriter bir sesle azarlayın ancak daha aşırı tepki gostermeyin. Sizi anlayacağından kesinlikle emin olabilirsiniz. Unutmamanız gereken bir şey de onun cok kucuk olduğu ve cişini ya da kakasını uzun zaman tutamayacağıdır. Bu nedenle ciş ve kaka icin ayrılan yere yetişemeyebilir. İkinci onemli nokta ise oğrendiğini yaşının kucukluğunden dolayı cok cabuk unutur. Oğrendiklerini pekiştirebilmek icin en az 15 gun eğitimi aksatmadan devam ettirin.

EĞİTİM KOLAY OLSUN DİYE YEMEK, SU VERMEMEK VEYA CİŞ KAKA YAPMASI GEREKEN YERE KAPATMAK GİBİ SAĞLIKSIZ YONTEMLERE KESİNLİKLE BAŞ VURMAYIN…

Notlar

Yuksek sesler, kalabalık ve cocukların onu sevmek icin yakalamaya calışmaları gibi faktorler ilk gunlerde kopeğinizin korkmasına neden olabilir.
Kopeğinize evde sıcak ve hava cereyanından uzak bir yaşam alanı sağlayınız. Kopeğiniz bu alanı uyumak ve dinlenmek icin kullanacak ve burada kendini guvende hissedecektir. Bu alan bir kapısı olan kapalı bir kutu ya da yuva olabilir. Bunun dışında yere koyacağınız onun boyutlarına uygun bir yatak ya da sepet de olabilir.
Yavru bir kopek gunun buyuk bir kısmını uyuyarak gecirir. Hatta bazen deyim yerindeyse “olu gibi uyur”. Cunku uyku da yavru icin buyuk bir gereksinimdir. Bazen kopek sahipleri bu durumdan telaşlanıp kopeğinin hasta olduğunu zanneder. Ancak endişe etmeyin. Bu durum cok normaldir.
Kopeğinizi yerinden zorla cıkarmaya calışmayın. Eğer orada durmak istiyorsa bırakın kalsın. Kendi istediği zaman zaten cıkacaktır. Cocukların onu orada sıkıştırmasına ve kızdırmasına izin vermeyin.
İlk gunlerde butun evi kullanmasına izin vermeyin. Hem ortama yabancı olduğundan hem de ev ona başlangıcta buyuk bir alan geleceğinden korkacaktır. Aynı zamanda bu olay tuvalet eğitimi acısından da yanlış bir davranıştır. Kopeğinize evinizi sizin gozetiminiz altında yavaş yavaş tanıtmalısınız. Kullanmasını istemediğiniz alanları (yatak odanız, mutfak…) ona oğretmelisiniz.
Evde yanlış bir davranış yaptığında biri ona kızdıysa, diğer bir kişi gidip onu sevmemeli ve onla ilgilenmemelidir. Cunku bu davranış kopeğinizin gelecekte kızan kişinin sozunu dinlememesine ve şımarmasına neden olacaktır. Şımarık bir kopek soz dinlemez ve kendi kafasına buyruk yaşar. Boyle bir şeyle karşılaşmak istemiyorsanız daha ilk gunlerden tedbirinizi almalı, kopeğinize ondan ustun olduğunuzu, onun sahibi olduğunuzu ve sozunuzu dinlemesi gerektiğini hissettirmelisiniz.

Alintidir.
__________________