Genetik yapı farklılıkları nedeniyle şekillenen fiziksel yapı farklılıkları, davranışta da bir takım farklılıklara neden olmuştur. Orneğin sarkık kulaklı hayvanların duyma yetenekleri azalmış, bunun yerine koklama yetenekleri daha fazla gelişmiştir. Av kopeklerine bakarsak, hemen hemen hepsinin sarkık kulaklı ve muthiş bir koku alma kapasitesine sahip olduğunu goruruz.
Davranış ve ozellikleri incelenirken, ırk farklılıkları muhakkak dikkate alınmalıdır. Kopek yetiştiriciliğinde, melezleme sayesinde arzu edilen ozelliklerin elde edilmesinde neredeyse sınır yoktur diyebiliriz. Amaclı yapılan suni seleksiyonla, belirli ırklarda belirli davranış bicimlerinin ortaya cıkması sağlanabilmektedir. Bu durum kopeğin taşıdığı gen ceşidinin fazla olmasına bağlıdır.
Kopeklerdeki bu yetenekten dolayı, yetiştiricilikte cok ceşitli ozellikler elde edilir. Bunlar, yetiştiricinin istediği ozelliklerdir ama bazen patolojik acıdan olduğu gibi, şekil acısından da sakıncalı olabilir. Orneğin, cene kemiklerinde buyume anomalisi olan Boxer ve Pekinese gibi kopekler, bircok hayvansever tarafından secilen ve arzu edilen kopeklerdir. Dolayısıyla bu kopek tiplerini - yetişti*ricinin istek ve arzulan doğrultusunda ortaya cıktığı icin - normal veya anormal olarak nitelendirmek mumkun değildir.
Irklar uzerinde, arzu edilen ozelliğin ortaya cıkartılması yonun*de genetik calışmalar yapılmaktadır. Bu calışmalar sayesinde ırka ozgu davranış kalıpları ortaya cıkmıştır ve sonuc olarak, kopeğin psikolojisi, bu kalıplara gore değerlendirilmelidir.
Amerika'da en cok yetiştirilen ve beslenen 56 ırk uzerinde yapılan bir araştırmanın sonucları aşağıda sunulmuştur (B.L. Hart, 1985). Ulkemizde bu ırkların neredeyse hepsi bulunmakta ve gittikce de sayılan artmaktadır. Bu nedenle profilin ulkemiz kopeklerinde de değerlendirilebileceğini soyleyebilirim.
Grup 1: Genellikle yuksek aktivite (enerjik ve hareketli), du*şuk eğitilebilirlik ve orta derece agresyon sergilerler. Birkac is*tisna dışında, bu gruptaki kopekler orta ile kucuk boylular ara*sındadır: Lhasa Apso, Pomeranian, Cocker Spaniel, Boston Terrier, Pekinese, Beagle, Yorkshire Terrier, Weimaraner, Irish Setter, Pug ve Maltase.
Grup 2: Genellikle cok duşuk aktivite, duşuk eğitilebilirlik ve cok az agresyon sergilerler. Bu gruptaki kopekler genellikle guclu yapılıdır ve buyuklukleri ortanın ustundedir: İngiliz Bulldog, Bloodhound, Norwegian Elkhound, Bassethound ve Bob Tail.
Grup 3: Genellikle duşuk aktivite, duşuk eğitilebilirlik ve yuksek agresyon sergilerler. Bu grupta nispeten iri ve guclu ko*pekler yer alır: Samoyed, Alaskan Malamute, Siberian Husky, St. Bernard, Afgan Hound, Boxer, Chow Chow, Danua ve Dalmacyalı.
Grup 4: Genellikle yuksek aktivite, cok yuksek eğitilebilirlik ve orta derecede agresyon sergilerler. Yapıları zayıfla orta ara*sındadır: Shetland Shepdog, Shih Tzu, Minyatur Poodle, Bichon Frise, Standart Poodle (kaniş), İngiliz Sprİnger Spaniel ve Welsh Corgi.
Grup 5: Genellikle duşuk aktivite, yuksek eğitilebilirlik ve duşuk agresyon sergilerler. Yapıları istisnalar dışında iri sayıla*bilir: Labrador Retriever, Vizsla, Brittany Spaniel, German Shorthair, Newfoundland, Chesapeake Bay Retriever, Keeshond, Collie, Golden Retriever, Australian Shepherd.
Grup 6: Genellikle cok duşuk aktivite, cok yuksek eğitilebilirlik ve cok yuksek bir agresyon sergilerler. Yapılan iridir: Akita Inu, German Shepherd, Rotweiler ve Doberman Pinscher.
Grup 7: Genellikle yuksek aktivite, orta eğitilebilirlik ve cok yuksek agresyon sergilerler. Coğunlukla ufak yapılıdırlar: Ca-irn Terrier, West Highland White Terrier, Chihuahua, Fox Terrier, Scottish Terrier, Dackel, Minyatur Schnauzer, Silky Terrier ve Airedale Terrier.
Cinsiyetin Davranış Uzerine Etkisi
Cinsiyete bağlı davranış ozelliklerinin temelinde hormonal faali*yetler yatmaktadır. Ancak belirli bir sure sonra davranışları iyice oğrenen hayvan, hormon salgılanması azalsa bile bu davranışlarını kaybetmemektedir.
Erkeklerde dişilere kıyasla daha fazla olan ozellikler:
1- Oyun guduleri
2- Tahrip hırsı
3- Bolgesel savunma agresyonu
4- Aktivite
5- Yabancı kopeklere karşı agresyon
6- Sahibiyle liderlik mucadelesi
Dişilerde erkeklere kıyasla daha fazla olan ozellikler:
1- Eğitilebilme
2- Kişileri koruma
3- Kurtarma ve yaralılara yardım
İki cinsiyet icin aynı duzeyde olan ozellikler;
1- Havlamak
2- Bekcilik (bazen dişilerde daha fazla olabilir)
3- Uyarılabilirlik
Cussenin Davranış Uzerine Etkisi
Kocaman cusseye sahip bir Danua ile ufacık bir Minyatur Pinscher'ın yaşam tarzı ve ihtiyacları farklıdır. Ufak cusseli butun evcil kopeklerin, karınlarını doyurması daha kolay olmaktadır.
Buyuk cusseli kopekler, genellikle enerjik olmalarının da et*kisiyle gıda elde etmek icin daha fazla caba harcamak zorundadır. Bu nedenle, buyuk kopeklerin eğitiminde odul daha cok işe yarar. Tersine bazı ufak cusseli kopekler cok ac bırakılmazlarsa gıdayı odul olarak kabul etmezler. Bu nedenle iri kopeklerin odule dayalı eğitimleri daha kolay olmaktadır.
Bu bilgiler Prof. Dr. Tamer Dodurka'nın 'Kopek Psikolojisi' adlı kitabından alınmıştır.
__________________