Dunya Miras Listesinde Turkiye...

Butun insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kulturel ve doğal sitleri dunyaya tanıtmak, toplumda sozkonusu evrensel mirasa sahip cıkacak bilinci oluşturmak ve ceşitli sebeplerle bozulan, yokolan kulturel ve doğal değerlerin yaşatılması icin gerekli işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun 17 Ekim – 21 Kasım 1972 tarihleri arasında Paris’te toplanan 16. Genel Konferansında sorunun uluslararası bir sozleşme konusu yapılmasına karar verilmiş ve 16 Kasım 1972’de “Dunya Kulturel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sozleşme” kabul edilmiştir. Turkiye, bu sozleşmeyi 23 Mayıs 1982 tarihinde onaylanmış ve 1983 yılında Resmi Gazetede yayınlanarak yururluğe girmiştir.

2000 yılı sonu itibariyle Dunya genelinde Dunya Miras Listesine kayıtlı 690 kulturel ya da doğal varlık bulunmaktadır. Bunların 530 tanesi kulturel/arkeolojik sit, 137 tanesi doğal sittir. 23 tanesi ise karma (kulturel/doğal) sittir. Her yıl gercekleşen Dunya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır.

Ulkemiz, Kultur ve Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Mudurluğunun sorumluluğu altında yuruttuğu calışmalar neticesinde bugune kadar Dunya Miras Listesine 9 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır.

Bu varlıklardan; İstanbul, Safranbolu, Boğazkoy, Nemrut Dağı, Xanthos-Letoon, Divriği Ulu Camii ve Daruşşifası, Truva Arkeolojik Kenti kulturel, Pamukkale ve Goreme-Kapadokya hem kulturel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.

Dunya Miras Listesindeki Doğal ve Kulturel Varlıklarımız

Sıra : 356
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : İstanbul’un Tarihi Alanları
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 6.12.1985

Sıra : 357
Niteliği : Doğal / Kulturel
Varlığın Adı : Goreme ve Kapadokya Milli Parkı
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 6.12.1985

Sıra : 358
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : Divriği Ulu Cami ve Daruşşifası
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 6.12.1985

Sıra : 377
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : Hattuşaş (Boğazkoy)
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 28.11.1986

Sıra : 448
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : Nemrut Dağı
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 11.12.1987

Sıra : 484
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : Xanthos-Letoon
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 9.12.1988

Sıra : 485
Niteliği : Doğal / Kulturel
Varlığın Adı : Pamukkale – Hierapolis
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 9.12.1988

Sıra : 614
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : Safranbolu Şehri
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 17.12.1998

Sıra : 849
Niteliği : Kulturel
Varlığın Adı : Truva Arkeolojik Kenti
Dunya Miras Listesine Alınma Tarihi : 2.12.1998

Uygarlıkların beşiği olarak cok zengin bir kulturel ve tarihi mirasa sahip olan Ulkemizin bu zenginlikleri eşsiz doğal guzelliklerle de desteklenmektedir.

Bir cok dunya ulkesi icin 9 adet varlığın Dunya Miras Listesinde yer alması ulke ve dunya olceğinde sayısal olarak yeterli gorulebilecekken, Turkiye’nin sahip olduğu zenginlikler dikkate alındığında bu sayının olması gerekenin cok altında olduğu acıktır. Tarihin her doneminde farklı uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan Anadolu’daki bu uygarlıklara ait mimari ve yoresel ceşitlilikleri, farklı bolgeleri ve farklı kulturlerin tanıtımı ve yansıtılması acısından bu sayı yetersiz kalmaktadır.

Dunya Miras Listesinde yer alan 9 varlığın yanısıra UNESCO Dunya Miras Endikatif (Gecici) Listesinde yer alan Efes ve Karain orenyerlerine ait adaylık dosyaları UNESCO Dunya Miras Merkezine gonderilmiştir.

Diğer yandan Dunya Miras Listesinde daha fazla kulturel ve doğal varlıkla temsil edilebilmemiz icin gerekli olan gecici liste (endikatif liste) UNESCO Genel Muduru Mr. Koichiro Matsuura’ya bizzat sunulmuştur. Bu listede 2 doğal kulterel alan, 2 kulturel peyzaj alanı, 12 kulturel varlık olmak uzere toplam 16 adet varlık bulunmaktadır.

UNESCO Dunya Miras Merkezi’nce onaylanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin dosyalar kapsamlı olarak hazırlanacak ve Dunya Miras Komitesinin onayına sunulacaktır. Bu aşama oldukca uzun bir surec olup, Dunya Miras Merkezinin uygun goruşu ve ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi) ve/veya IUCN (Uluslararası Dunya Doğayı Koruma Birliği) uzmanların yerlerinde inceleme yapmalarını takiben buro ve komitenin onayı ile Dunya Miras Listesine alınmaları mumkun olabilecektir.

Liste hazırlanırken onerilen varlıkların, mimari, tarihi, estetik ve kulturel değerlerinin yanısıra ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi ozellikleri de dikkate alınmıştır. Ulkemizde Dunya Miras Listesinde olması gerektiğini duşunduğumuz onlarca varlık bulunmakla birlikte UNESCO’ya taraf ulkelerin Dunya Miras Listesinde dengeli olarak yer almalarına onem verildiğinden, arzu edilenden daha az sayıda varlık bu aşamada gecici listede yer almaktadır.

Amacımız; bu evrensel kultur değerlerimizin ozellik ve guzelliklerin Dunyaya tanıtılması ve uluslararası katkılarla korunarak gelecek kuşaklara en iyi ve korunmuş şekilde aktarılmasıdır.

Dunya Miras Merkezince 2000 yılı icinde onaylanan Gecici (Endikatif) Listede aşağıdaki varlıklarımız yer almaktadır.

1) Selimiye Cami ve Kulliyesi (16. yy)

2) Bursa ve Cumalıkız Osmanlı Kentsel ve Kırsal Yerleşimleri (13. yy. 15. yy)

3) Konya Selcuklu Başkenti

4) Alanya Kalesi ve Tersanesi

5) Selcuk Kervansarayları Denizli – Doğubeyazıt Guzergahı (13. yy)

6) Ishakpaşa Sarayı (17. yy)

7) Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri (17. yy – 19. yy)

8) Diyarbakır Kalesi ve Surları (12. yy)

9) Mardin Kulturel Peyzaj Alanı (13. yy)

10) Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları (12. yy – 13. yy)

11) Sumela Manastırı (5. yy – 19. yy)

12) Alahan Manastırı (7. yy)

13) St. Nicholas Kilisesi (7. yy – 8. yy)

14) St. Paul Kilisesi, St. Paul’s Kuyusu ve Cevresi

15) Kekova

16) Gulluk Dağı – Termessos Milli Parkı




1- Selimiye Camii ve Kulliyesi

Yeri : Marmara Bolgesi
Boylam : 260 34’ Doğu
Enlem : 410 41’ Kuzey
Kriter : a) i, ii, iii, iv, Kulturel

Mimar Sinan’ın Ustalık Donemi eseri ve mimarlık sanatının en gorkemli orneklerinden biri olan Selimiye Camii ve Kulliyesi 16. yy.’da Sultan III. Selim adına yaptırılmıştır. Ustalık, işcilik ve malzemesi ile Turk mermer işlemeciliğinin seckin bir orneği olarak adaylık icin onerilmektedir.

2- Bursa ve Cumalıkızık Osmanlı Kentsel ve Kırsal Yerleşimleri

Yeri : Marmara Bolgesi
Boylam : 290 04’ Doğu
Enlem : 400 12’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, iv, Kulturel

İlk kez M.O. 200 yılında yerleşim gormuş olan Bursa, Roma ve Bizans donemlerinden sonra Osmanlıların ilk başkenti olarak en gorkemli yıllarını yaşamıştır. Osmanlıların ilk altı padişahı doneminde yapılmış olan 127 cami, 45 turbe, 34 medrese, 25 han, 37 hamam ve 14 imarethane ile Bursa Merkezi ve Osmanlıların Bursa’yı fethi sırasında lojistik destek gorevi goren gelenekleri, geleneksel mimarisi ve yaşam bicimi ile Osmanlı koyu olarak yaşayan Cumalıkızık Koyu adaylık listesinde yer almaktadır. Ozellikle Bursa İl merkezinin listede yer alması Turk-İslam mimarlığının dunyaya tanıtımı acısından da yararlı olacaktır.

3- Konya Selcuklu Başkenti

Yeri : Orta Anadolu Bolgesi
Boylam : 320 30’ Doğu
Enlem : 370 52’ Kuzey
Kriter : a) i, ii, iv, Kulturel

12. ve 13. yy’da Selcuklu Turklerinin başkenti olan Konya, Selcukluların Asya’dan getirdiği sanatsal oğelerin ve taş işciliğinin en gorkemli eserlerini barındırır.

Konya Kalesi, Alaaddin Camii, Sırcalı Medrese ve bircok irili ufaklı camii ve mezar Konya’daki Selcuklu anıtlarının ornekleridir. Halen yaşayan bir kent olarak Selcuklu mimarisi, uygarlığı ve kulturel geleneklerinin tek orneğidir.

4- Alanya Kalesi ve Tersanesi

Yeri : Akdeniz Bolgesi
Boylam : 310 59’ Doğu
Enlem : 360 32’ Kuzey
Kriter : a) iii, iv, Kulturel

Alanya’nın Helenistik donemlere dek tarihlenen kalesi Roma, Bizans ve son olarak da Selcuklulara ev sahipliği yapmıştır. Kalede bulunan Selcuklu sarnıcı, Bizans Kilisesi, Sultan Sarayı ve Selcuklu hamamı kalıntıları geleneksel kent dokusuyla butunleşmiştir. Tarihi Alanya Tersanesi ise Selcuklular tarafından yapılmış ve bugune dek korunabilmiş tek tersane olma ozelliğini taşımaktadır.

5- Selcuklu Kervansarayları (Denizli-Doğubeyazıt Guzergahı)

Yeri : Guzergah Anadolu’da Batı-Doğu yonunde uzanmaktadır.
Kriter : a) ii, iii, iv, Kulturel

Orta Asya’daki gocebe Turk boylarının geleneksel yaşam biciminden esinlenerek Selcuklu Donemi kultur ve mimarisinde onemli bir yer tutmuş olan kervansaraylar ve hanlar en cok bu donemde ceşitlenmiş ve Anadolu mimarisini de etkilemiştir. Ulkemizin sınırla dışında Asya’ya da uzanan bu guzergah uzerinde yer alan kervansaray ve hanlar Denizli-Doğubeyazıt kervan yolu orneklenerek Dunya Miras Listesine “Kulturel Peyzaj” olarak onerilmektedir.

Oneri Guzergahta Yer Alan Onemli Han ve Kervansaraylar

Akhan
Pınarbaşı Han
Eğridir Han
Pınarpazarı Hanı
Kantarcı Han
Obruk Han
Oklu Han
Sultan Han (2)
Akhan
Ağzıkarahan
Sunnetli Han
Sikre Han
Ertokuş Han
Kireli Han
Elikesik Han
Kavak Han
Kuruceşme Han
Altınapa Han
Sadettin Han
Zincirli Han
Akbaş Han
Oresin Han
Han Camisi
Sultan Han
Şahruk Koprusu Han
Lala Kervansarayı
Gedik Han
Latif Han
Mugar Han
Cibci Han
Pervane Han
Kargı Han
Koprukoyu Hanı
Mamahatun Kervansarayı
Hacı Bekir Han

6- İshak Paşa Sarayı

Yeri : Doğu Anadolu Bolgesi
Boylam : 440 08’ Doğu
Enlem : 390 31’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, iv, Kulturel

18. yy’da inşa edilen ve Topkapı Sarayı’nın kucuk bir orneği olan İshak Paşa Sarayı taş oymacılığı ve bezemelerinde hanlar ve kervansaraylar guzergahı uzerinde yer alması nedeniyle İran’dan Anadolu Selcuklu devletine, Gurcistan’dan Kafkasya’ya kadar cok değişik kulturlerin izlerini taşımaktadır ve ozellikleri ile Dunya Miras Listesine onerilmektedir.

7- Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri

Yeri : Guney Doğu Anadolu Bolgesi
Kriter : a) i, ii, iii, iv, Kulturel

Peygamberler Şehri olarak bilinen Şanlıurfa, Yukarı Mezopotamya’nın bereketli ovalarında kurulmuş tarihi bir yerleşimdir ve yoresel mimari ve geleneksel taş işciliğinin en guzel ornekleri olan cok sayıda tarihi, dini, resmi ve sivil mimari ornekleriyle bezenmiştir.

Kentin guneyinde yer alan Harran ise tarihi şehir surları, geleneksel konik catılı kerpic evleri ve bircok İslam alimini yetiştiren Harran İslam Universitesi ile benzersizdir.

8- Diyarbakır Kalesi ve Surları

Yeri : Guney Doğu Anadolu Bolgesi
Boylam : 400 14’ Doğu
Enlem : 370 55’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, v, Kulturel

Diyarbakır Kalesi 5.500 metre uzunluğundaki surları ile Dunyada Cin Seddi’nden sonraki en uzun ve en korunmuş şehir surları ve hala yaşattığı ortacağ havası ile Dunya Miras Listesine onerilmektedir.

9- Mardin

Yeri : Guney Doğu Anadolu Bolgesi
Boylam : 400 44’ Doğu
Enlem : 370 19’ Kuzey
Kriter : a) ii, iii, iv, Kulturel (Kulturel Peyzaj Alanı)

Doğal yapı ile insan etkileşimi sonucu ortaya cıkan taş mimarisinin benzersiz dini ve geleneksel yapılarını barındıran Mardin, bir ortacağ kenti gorunumuyle “kulturel peyzaj alanı” olarak Dunya Miras Listesine onerilmektedir.

http://www.nuvis.com.tr/mardin

10- Ahlat Eski Yerleşimi ve Mezar Taşları

Yeri : Doğu Anadolu Bolgesi
Boylam : 420 30’ Doğu
Enlem : 380 45’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, Kulturel

Van golu kıyısında yer alan ve tarihi Urartulara kadar inen Ahlat yerleşimi ve Selcuklu donemi taş işciliği, inanışları ve yaşam bicimini en guzel şekilde yansıtan mezar taşları ve anıt eserleri ile Dunya Miras Listesine onerilmektedir.

11- Sumela Manastırı

Yeri : Karadeniz Bolgesi
Boylam : 390 02’ Doğu
Enlem : 400 48’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, iv, Kulturel

Altındere vadisi’nin dik yamaclarında doğal yapı ile butunleşen manastır kompleksi tasarım, malzeme, mimarlık ve işcilik acısından eşsiz bir yapı olarak adaylar arasında yer almaktadır.

12- Alahan Manastırı

Yeri : Akdeniz Bolgesi
Boylam : 320 31’ Doğu
Enlem : 370 52’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, iv, Kulturel

M.O. 5. yy başlarında yapıldığı bilinen ve doğal yapı ile butunleşmiş olan Alahan Manastırı, bir manastır ve ona bağlı kilise ile muştemilat yapılarından oluşmakta ve malzeme, tasarım ve yapıdaki suslemeleri ile Bizans Donemi dini mimarisinin ender orneklerinden biri olarak Dunya Miras Listesine onerilecek adaylar arasındadır.

13- St. Nicholas Kilisesi

Yeri : Akdeniz Bolgesi
Boylam : 360 7.5’ Doğu
Enlem : 290 58’ Kuzey
Kriter : a) iii, iv, Kulturel

Milattan once 5. yy’a ait bir Likya yerleşimi olan Myra antik kenti ve kentte yer alan St. Nicholas Kilise kompleksi ve farklı donemlere ait yapılar barındıran Bizans dini mimarisinin onemli bir orneğidir.

14- St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Cevresi

Yeri : Akdeniz Bolgesi
Kriter : a) ii, iii, iv, Kulturel

St. Paul’un doğum yeri olarak bilinen Tarsus St. Paul Kilisesi ve kuyusu ruhani bir merkez olarak mevcut geleneksel kent dokusu ile butunleşmiş bicimiyle, Dunya Mirası endikatif listesindedir.

15- Kekova

Yeri : Akdeniz Bolgesi
Boylam : 290 53’ Doğu
Enlem : 360 13’ Kuzey
Kriter : a) i, iii, Doğal a) ii, iii, Kulturel

Akdeniz Bolgesinde yer alan Kekova Adası, arkeolojik Ucağız ve Kalekoy yerleşmeleri ve adayı cevreleyen batık kentin yanısıra, gerek gorsel, gerekse doğal ozellikleriyle Dunya Miras Listesine aday olarak gosterilmektedir.

16- Gulluk Dağı – Termessos Milli Parkı

Yeri : Akdeniz Bolgesi
Boylam : 300 30’ Doğu
Enlem : 370 00’ Kuzey
Kriter : a) ii, iii, v, Kulturel a) ii, iii, iv, Doğal

Denizden yaklaşık 1050 m. yukseklikte Antalya’nın kuzeyinde dağlar arasında gizli Termessos (Gulluk Dağı Milli Parkı) antik kenti, yerleşim bicimi, savunma sistemleri ile doğanın sunduğu olanakları en iyi şekilde kullanan kentlerden biridir.

Gulluk Dağı’nın dik yamacları ise Guver Ucurumu ve tipik Akdeniz bitki ortusunun yanısıra soyu tukenmekte olan hayvanları da barındıran ozel bir bolgedir.
__________________