Diller
İnsanlık tarihinin buyuk bir bolumu boyunca, dillerin dağılımı kesintili ve boluk porcuk olmuş, insan grupları dağıldıkca, diller de birbirinden uzaklaşmış ve coğalmıştır. Gunumuzdeki dil haritasının temelleri, avcılık ve meyve toplama etkinliğini okuma yazma bilinmeyen uzun doneminde atılmış, ama sonraki bin yıllarda gercekleşen koklu değişiklikler ve buyuk gocler sonucunda, yeniden bicimlenmiş ve belirlenmiştir. Yazı sistemlerinin, daha sonrada baskı makinesi ve radyonun bulunmasıyla, insan dili daha once icinde bulunduğu zaman ve mekan sınırlamalarından kurtulmuştur. Gunumuzdeyse, zaten var olan karmaşık iletişim ağlarına uydu ve internet iletişimlerinind eklenmesiyle insan ırkı, ilk kokenlerinden bu yana ilk kez tek bir topluluk halini almaktadır.
Diller Arasındaki İlişki

Gunumuzde en cok kullanılan yontemlerden biri dilleri altı buyuk dil ailesi (ya da buyuk benzerlik alanları) halinde ele almaktır. Soz konusu ailelerin her biri bir coğrafi bolgeye yayılır ve sozcuk dağarcığı bakımından benzerlikler gostermelerinin yanısıra, bazıları dilbilgisi kuralları bakımından da benzeyen bir “dil obeği” oluştururlar. Aradaki ilişki, İspanyolca ve İtalyanca’da olduğu gibi bazen cok yakın ve acıktır, bazen de uzak bir ikişkidir ve ancak sistemli bir karşılaştırmayla saptanabilir. Bu altı alanın dışında kalan dillere “ilintisiz diller” adı verilir; ama bunalrın bazıları kendi iclerinde daha dar dil aileleri oluştururlar (sozgelimi dravid dili ve ural dili). Bazı uzmanlar da ilintisiz dilleri aslında soz konusu altı dil alanı icinde yer aldıklarını (sozgelimi Japonca ve Korece’nin Altay dilleri ailesinden oluğunu soylenebilir) ileri surmektedir ama aradaki bağ tam anlamıyla saptanmış değildir.
Dil ailesi teriminin geleneksel olarak kullanılmasına karşın, dillerin bu aileler icinde insan ailesindeki bireyler gibi tek başlarına birer varlıkları olduğunu sanmamak gerekir. İngilizce’nin ne olduğu apacık birşey gibi gorunmektedir ama iki kişinin bildiği İngilizce bile ozdeş değildir, hic bir zaman da olmamıştır. Ayrıca herhangi bir başka dilin İngilizceen ya da İngilizce’nin bir başka dilden bir oge almasını engelleyen bir mekanizma yoktur, İngilizce ve Fransızca yaklaşık bin yıl birbirleriyle rekabet etmişlerdir ama bu sure icinde ikiside oylesine değişikliğe uğramış ve birbirlerinden o kadar cok şey almışlardır ki, tarihleri birbirlerinden ayrılamaz hale gelmiştir. Ayrıca hic kimse, bu dillerden birinin tarihsel oalrak şu ya da bu yazılı metinle bağdaştığını soyleyemez; cunku konuşulan dil kesintisiz bir uzanışla cağdaş İngilizceden anglosaksoncaya ve fransızcadan halk Latincesi’ne ulaşmakla kalmamakla, onları da aşarak oteki Hint-Avrupa dillerinin ilkbicimleriyle ortak bir noktaya varmaktadır. Buyuk dil aileleri arasında da bağlar olduğu ve art arda gelen kuşakların gercekleştirdiği değişiklikler sonucunda bu karşılıklı ilişkinin gunumuzde ortadan kalkmış olduğu duşunulebilir. Gercekten, butun insan dillerinin en uzak gecmişteki ortak bir kokenden kaynaklandıklarını soyleyebilir. Ama bu, soyut bir duşunce olmaktan oteye gidemez.
Bir dil ile oteki arasındaki sınırları belirlemek, Avrupa’daki ulus devletlerde gorulduğu gibi bir dil standartlaşması yoksa, daha guc bir sorun oluşturur. Sozgelimi ancak birkac dilin ancak standartlaşmış olduğu Afrika’da birbirleriyle ilişkili dillerin lehceleri kesin olmayan sınrıları olmayan bir sureklilik gosterir: Bu yuzden de, kac tane Afrika dili olduğu sorusu kesin oalrak yanıtlanamaz. Nitekim bu dillerin sayısının 1.000 -2.000’in ustunde olduğu ileri surulmektedir. Aynı bicimde, eskiden Batı Avrupa’da bir roman ve germen lehceleri zinciri varken iletişim ve haberleşmenin gelişmesi “standart lehceler” aracılığıyla yapılaan resmi eğitim, Avrupa’daki ulus devletlerin dilsel butunluk sağlamalarını sağlamıştır. Radyo ve televizyon cağındaysa, Avrupa’daki herhangi bir buyuk dili oluşturan lehceler, birbirinden her zamankinden daha fazla yaklaşmıştır.
Bazı diller, milyonlarca insan tarafından konuşulur; bazılarıysa yalnızca cok kucuk toplulukalrın dilidir. Sonunculara ornek olarak Kalahari colunde yaşayan San halkının dili ya da Avustralya’daki yerli halkların dilleri gosterilebilir. Ama bu dillerde, daha yaygın diller kadar karmaşık bir yapıdadırlar; dilbilgisi sistemleri de cok karmaşık ve ayrıntılıdır.



__________________