GEVHERİ

Adı Mehmed'dir. Doğumu, değişik yerlere bağlanmakla birlikte, kuvvetli bir ihtimalle İstanbulludur. Yuzyılın ortalarındaki mecmualarda şiirlerinin gorulmesinden yola cıkan araştırmacılar doğum tarihi olarak yuzyılın ilk ceyreğinden biraz sonrasını ileri surmektedirler.

Onun, İstanbul ve Bursa'daki divan katipliklerini, imparatorluğun diğer buyuk memleketlerinde de kısa aralıklarla yuruttuğune bakılırsa medrese tahsili gorduğu anlaşılmaktadır. Aruz ile yazdığı şiirlerindeki soyleyiş de bunun başka bir delildir. Olumu 1127/1715 'ten sonradır.

Şukru Elcin, bazı şiirlerinde gecen Hacı Bektaş adını, onun Hacı Bektaş Veli'ye intisabından cok bir Bektaşi muhibbi olmasının işareti olarak kabul eder.

Tameşvarlı İbrahim Naimeddin'in Hadikatu'ş Şuheda ve Mustakimzade'nin Tuhfe-i Hattatin adlı eserinde adı gecmektedir. Musiki ile de ilgilenmiş olan Gevheri'nin kendi adını taşıyan bir de hava vardır.

Aruz ile yazdığı şiirlerinde başta Fuzuli olmak uzere klasik şairlerimizin tesiri gorulur. Yuzyılın başlıca adlarından biri olmasında, belki de, aruz veznini hece vezni kadar başarılı bir şekilde kullanan ender şairlerden biri olmasını da rolu vardır.

Usta bir aşık olması, onun sevilip ornek alınmasına vesile olmuştur. Pek az aşığa nasip olan bir husus da, sadece onun şiirlerine yer veren bir mecmuanın bulunmasıdır.

Şiirleri arasında ceşitli tarihi olaylara yer verenler de vardır. Avusturya'ya karşı acılan 1663 ve 1689 seferleri icin soylediği şiirlerini bu arada sayabiliriz.

Şairname'lerden sadece Gubari'de adı gecmektedir; Sun'i ve Hızri'de ise Cevheri adıyla kayıtlı olan şairin Gevheri olması muhakkaktır.



Ela gozlu nazlı dilber
Seni kandan sakınurum
Kandan değil hey efendim
Seni candan sakınurum

O yana bu yana bakma
Beni ateşlere yakma
Elini koynuna sokma
Seni senden sakınurum

Gevheri der ben bir merdim
Yureğimden cıkmaz derdim
Sen bir kuzu ben bir kurdum
Seni benden sakınurum

***************************
2
Dost bağının meyveleri erişti
Ayva benim alma benim nar benim
Ceşmim yaşı ummanlara karıştı
Cefakarım sitemkarım var benim

Yedi derya boz-bulanık selinden
Halk-ı alem aciz kaldı dilimden
Ben bulbulum ayrı duştum gulumden
Efgan benim matem benim zar benim

Mail oldum kisvesine tacına
Bend olmuşum siyah zulfu ucuna
Mansur gibi asılırım sacına
Kakul benim, percem benim dar benim

Gevheri der kime gonul katayım
Gevherimi nadanlara satayım
Dost bağında bulbul gibi oteyim
Gulşen benim guller benim har benim

*****************************

3
Şunda bir guzele gonul duşurdum
Opmeli kocmalı değmeli değil
Aşkın deryasını boydan aşırdım
Karadır gozleri surmeli değil

Dilber senin ile yiyup icmedim
Yiyup icup ak goğsunu acmadım
Fırsat elde iken bel in kocmadım
Beni oldurmeli doğmeli değil

Dilber haram olup yola durmuşsun
CeIlad olup cana başa kıymışsın
Kuzum bu gun al hareler giymişsin
Goğsu sıra sıra duğmeli değil

Gevheri der yola durur varırlar
Adam oldururler kana girerler
Cok guzeller gordum zekat verirler
Zekatsız dilberi sevmeli değil
__________________