Balkanlarda yaşayan islav milletleri icinde eski bir maziye ve en eski egemenliğe sahip olan Sırbistan, birinci dunya sayasından sonra Avusturya macaristanın mirasına konarak sınırlarını genişletmiş, buralarda yaşayan ıslavları da kendi goksune almak suretiyle Yugoslavya = Guneyıslavları namı altında yeniden doğmuştur Bu hukumetin ozunu teşkil ede sırplar bizimle yuzyıllarca siyasal komşuluklarda bulunmuş ve idaremiz altında yaşamıştır. Fakat bircok mucadelelerden sonra Yugoslavyayı meydana getiren milletler arasında bir birlik yoktur. Bu ise bunların ayrı ayrı medeniyetlere tabi olmaktan doğan kultur ve ayrı ayrı kiliselere tabi olmaktan doğan din ayrılığından ileri gelir. Bugun bu devletten 5 ayrı devlet doğmuştur.
İslav edebiyatı tarihinde en muhim onemli rolu oynayan ve Istanbul sarayında terbiye goren bir bulgar prensesi tarafından Selanik bolgesine gonderilen ve yunanlı isimleriyle anılan (Kiril ve Methode) ıslavların ilk havarileridir. Bunlar Grek alfabesini kaldırarak bugunku Kiril Alfabesi dediğimiz harfleri vucuda getirmişler ve eski Sloven dilinde ilk Literguie'yi yazdılar.
Kara Corclar Sırbistası kurdukları sırada Sırbistanda illirizim diye edebî bir hareket başladı. XIV. yuzyılda iki muhim hadisesinden biri de Hırvatlar tarafından lÂtin alfabesinin kabul edilmesidir yani lÂtince duşunerek sırpc yazmaları ve 1850 paktı ile Sırp ve Hırvat ların bir edebî dil kullanmağa karar yemeleridir. İlk edebî ceryanı sırbistanda başlaması dolayısıyla Sırplar Hırvatlara nazaran daha erken orijinal eserler vermeğe başlamışlardır.
Zamanla Yugoslavya siyasî hareketi, hızla edebi illirizim hareketin gecti, 1836 da Novi-Sod da cıkan Letopis Matice Sepks, 1842 de Zagrepte kurulan Yus ni Slova mecmuaları Yugoslav birliği idealinin tahakkuku icin calışan onculerindendîr. ilk birleşme fikri yanlız Hırvatlarla Sırplara aittir Ancak 1848 de Pragda toplanan Islovenler Panislav kongra sında bu birlik davasına iştirak ettiler.

Dil işine gelince: Bugunku sırpcayı kuran adam. 19 cu yuzyılın ilk yarısında yaşayan Karacic'dir. O sırpcanın, halkın konuştuğu dil olduğu iddiasını ileri surmuş, imlÂda bizim bugunku iml sadeliğini kabul etmiş ve uzun muddet ilim ve edebiyat adamlarının mukavemetiyle carpıştıktan tonra nihayet tezinde muvaffak olmuştur.
Guney islav dilleri topluluğuna giren Sırp dili ve edebiyatı; Turk, yunan ve İtalyan edebiyatının tesiriyle gelişmiştir. Bu gun Sırp dilinde uzere kokleri Turkce olan bir cok kelimeler yaşamaktadır.

Halk hersecke, razavca, syrmce olmak uzre uc şive kullanır.
Sırp edebiyatı, halk şarkıları ve kahramanlık baladları bakımından zengindir.

Yugoslav edebiyatı
a) Halk edebiyatı; b) Munevver tabaka edebiyatı ve c) Cocuk olmak uzere uc kısma ayrılır.

a) Halk edebiyatı:
Halk edebiyatı adsız ve yaygındır ve halkın duygularını ifade eder. bu kahramanlık baladları yazılı olmadığı icin ağızdan ağıza nesillere gecmiştir. Bunlar hakkında bir cok kitaplar yayınlanmışsa da yazarları belli değildir. Yalnız toplayanları bilinmektedir. En onemli tarihî halk şarkıları 1389 yılında Kosava bolgesinde Amsenfeld de Murat I. ile Car Lazar arasında cıkan savaşta mağlup ve perişan olarak olen Lazara ait kahramanlık baladlarıdır. Bu savaş Sırpların siyasal egemenliğine son verdi. Epik mahiyette olan bu şarkıların konusunda iki siyah karga kra*liceye ilk mağlûbiyet haberini getirir. Bir kız cocuk ki bu Sırbıstanın Porsenifacationu - şahıslanmış semboludur - savaş alanına gider.
O omuzlarında beyaz ekmek Ellerinde iki altun bardak taşır.
Bu sembolik kız yaralılara yardım eder ve onları kuvvetlendirir. Bu kızın kardeş ve akrabaları savaşta olmuştur. Savaş alanında pek az yaşa*yanlar icinde carın bayrakdarı bulunur. Cesetlerden ve kandan meydana gelen dağ ve denizlerin uzerinde Sırp bayrağı dalgalanır...
Halk şarkılarının onemli bir kısmı da Kral Marko'nun yaptıklarını, kuvvetini ve satvetini terennum eder ki bu şarkılar 17-18 inci yuzyıldan tarih alırlar. Bundan sonraki halk şarkıları haydut ve komitacıların hayat ve vakalarını, Sırbistan ve Karadağ egemenliği icin yapılan savaşları ve mucadeleleri terennum eder. Bu şarkılar icinde Turk kah*ramanlığını terennum eden şarkılara da rastlanır. Mesel bu şarkıların başlıca kahramanları Muyo=Mustafa, Halil, Budalın Tale dir. Ve bun*ların yiğitlikleri de terennum edilmiştir. Bunlar esasında musluman halk yani Yugoslavya Turkleri arasında orduları yıldıran birer kahraman ola*rak nesilden nesile soylenmektedir.
Halk şarkılarını ilk toplayan ve kitap halinde yayınlayan Vuuk Ka*racic (1814) der ki bunlar 1000 kadardır.

b) Aydın tabaka edebiyatı:
Başlıca iki kısma ayrılır:

1 Sunular (bizdeki gazel, rubai ve saire gibi) yani nazım edebiyatı:
2. Nesir edebiyatı:
Nazım edebiyatı başlıca uc kısma ayrılır.
a) Konuyu nÂzım şeklinde ifade etmek. Yazarlar konuyu kendi yaşa*mış gibi canlandırırlar.
b) Destanlar (tarihî vakalar hakikatten cok uzaktır) : Stankovic bir nevi Sırp epopesini yarattı.

c) Dram kısmı:
Bu edebiyat biri hıristiyanLIk, ve diğeri de oğrenmek arzusundan doğan iki temele dayanır. Bu edebiyatın onderleri Kiril-Metod ve onla*rın talebeleridir. Karadağ prensi Petro II. (1813-1851) ve Nikita adlı edip millî dramlardan (Balkan Kralicesini) yazdılar.
Bu edebiyat da şu bolumlere ayrılır:
1) Ronesans devri: Bu devrin en onemli simalarından lvan Gundovıc'm yazdığı Marin Dirjic eseri ile ronesansı canlandırmağa calışmıştır.
2) Reform devri: Bu cağın en onemli şahsiyeti, bu devri seven ve eserler yaratan Primaş Trubar'dır.
3) İslav katolik kilisesine gelmelerine karşı ve bunları ifade eden bir takım eserler doğdu. Bunlarda 18. ci yuzyılda (Relkovıc) in şarkılarıdır.
4) Rasyonalizim devri edebiyatı. Bu cağın en onemli siması Dasitey Obratovic
5) Romantizim edebiyatı: (1848-1670) Bu cağın en onemli kişileri Jiller ve Şekispiri taklit etmiş olan Branko Redicevic - Cura Jaksic'dir.
6) Realizm ve Naturalizm edebiyatı (1870-1900) En onemli şahıslar: Lazar Lazarovic - Yanko Vasilenovic, Jozip Pozaraz, Simo Matarula, Vojrislav Ilic.
7) Modern Edebiyat (1900-1914)
Onemli şahıslar: Ducic, Rakic, Jupancic, Vidric, Begovic, Pandurovic, Vuuk Karacic, Lubo Mırnedic ve Skerlic'tir.
8) Cocuk Edebiyatı: yunan filozofu Platondan başlamaktadır. Bu za*manın ilerlemesiyle kendi başına bir edebiyat haline girmiştir. Bunun uze*rinde en cok calışan Dositey Obadovic tir.
Sırp Edebiyatı
En eski ve en onemli eserler Duşanin (1353) Kanunname kitabı, Brankovic'in (1459) Sırp tarihidir.
Yeni devir Abradovic ile (1811) de başlar. Bu bilgin Sırp yazı dilini yukseltti.

Şairler: Milutunovic, Pisikopos Mişicki, Petro II. Njegoş ve Raditşevic

Satirik şairler: J. Jovanovic, Rajitc, Merkail.

Dramatik şahsiyetler: Rajitc, Popovic, Maletic.
Tarihciler". Kengelas, Rajitc, Corcievic.

Romancılar : tlitc, Bakic, Milutinovic-

Hırvat yazınının tanınmış simaları: Stanko Vraz (1810 -1851), Peter Preradovic (1872) dir.

Modern Hırvat lirik şairleri: Milan Begovic ve Mizoslavv Krlez'dir.

Agram'da radikal bir mecmua olan (Zenit) i cıkaran Ljnbomir Micic zikre değer.
Sloven edebiyatında Franz Preser (1849) onemli bir yer tutar. Slo*venler onu her cağın en buyuk şairi olarak kabul eder.
Baladlar şairi Josef Strittar ve Gorz Piskoposu Gregorcic namlı bir yer almışlardır.
__________________