Vikipedi, ozgur ansiklopedi

Arumence (Ulahca)
Makedon-armÂnÂ, Armãneashce, Armãneashti, Limba armãneascã.
Konuşulduğu ulkeler Yunanistan, Arnavutluk, Romanya, Sırbistan, Bulgaristan, Makedonya Toplam konuşan kişi sayısı 300,000 - 700,000 Dil aileleri
Hint-Avrupa DilleriİtalikRoman DilleriDoğu Roman Dilleri Kurumsal dil olduğu ulkeler Makedonya'nın Kruşevo ili. Ulahca (veya Makedo-Rumence, Arumence, ve Ulahca'da limba armãneascã, armãneshce veya armãneashti; Yunanca: Βλάχικα Vlahika (Turkce'deki "Ulahca" adı Yunanca'dan turetilmiştir) Balkanlar'da konuşulan Doğu Roman Dilidir.
Balkanlar'daki Roma fetihsinden sonra duzenlenmiş ve cağdaş Rumence'nin grameri ve morfolojisi gibi bircok ozellik paylaşıyor. Rumence ve Ulahca'nın arasında en buyuk farkı soz varlığıdır - Rumence komşu Slav dilleriden cok etkilendi, ama Ulahca, tarihsel olarak Yunanca ile cok yakın ilişkilere sahip olduğu icin Yunanca'dan cok etkilendi. Bu dillerin arasında bir tane daha onemli fark kokenleridir. Ulahca formunda uc farklı katmanlara sahiptir: eski katmanı (Epirus, Tesalya, İllirya ve Makedonya'da konuşulan diliden kaynaklanıyor), Latince katmanı (Roma İmparatorluğu kokenli insanların konuştuğu dil olması sebebi ile), ve Yunan veya Hellenik katmanı (Roma ve Doğu Roma İmparatorluğun doneminde ki yunancadan gelen sozcukler). Slavca katmanı: ozellikle guney slavcası ve Bulgarcadan gelen sozcuklerden oluşur. Osmalılar doneminde de bu dile eklenen bazı Turkce ve Arapca sozcukler vardır.

Kuresel dağıtım
Makedonya Cumhuriyeti'nde Ulahlar ve Ulah dili resmî tanınmaya sahiptir, ama en buyuk Ulah topluluklar Arnavutluk, Yunanistan, Bulgaristan ve Sırbistan'da bulunmaktadır. Batı Makedonya'daki Moskopol ve Grammos kentlerin yıkılmalarından sonra Balkanlar'dan Romanya'ya bircok Ulah da taşındı.

Resmî durum
Ulahca Makedonya'da bir tur resmî duruma sahiptir. Uskup, Kruşevo ve Manastır'ın ilkokullarında Ulahca secimli bir derstir, ve Ulahca konuşanlar mahkemede bu dili kullanma hakkına sahipler. 2006 yılından itibaren Kruşevo'da Ulahca ikinci resmî dili (Makedonca'dan sonra) oldu.

Tarih
Ulahca Rumence'ye cok benzerdir, ve her iki dilin arasında en buyuk farkı sozlerinde. Rumence'de daha cok Slavik kelime var, ayrıca Ulahca bircok Yunanca kelimeye sahiptir.
Genellikle, 800-1200 yıl once Roma İmparatorluğun Balkan illerinde konuşulan Kaba Latince dort ayrı dillere bolunduğunu inanılıyor: Dako-Rumence (bugunku Rumence dili, Ulahca, Megleno-Rumence ve İstro-Rumence. Bazı dilbilimciler Ulahca Proto-Rumence olduğunu inanmiyorlar.
Yunanca etkileri Ulahca'da diğer Doğu Roman dillerin arasında en cok gorunendir. Bunu sebebi Ulahların Bizans ve Osmanlı doneminde ağırlıklı olarak Rumlar ile etkileşimde bulunmalarıdır. Ancak Rumenler İtalyanca ve Fransızca gibi diğer Latin dillerinin etkisinde daha fazla kalmışlardır.
Turkler Balkanlar'a geldiklerinde Ulahca Turkce'den birkac soz ekledi, ama Ulahca'nın sozcuksel kompozisyonu hala daha Romandir.

Lehceler
Arnavutluk ve Yunanistan'da bulunmakta olan Ulahca lehceler var: Moskopol lehcesi ve Grammos lehcesi. Diğer lehceler de var: Malovista, Gopeş, Beala Supra ve Kruşevo lehceleri.

Gramer
Ulahca'nın grameri ve morfolojisi Rumence'ye cok benzerdir. Belirli tanımlığı kelimenin sonuna ekleyen klitik cuzudur; hem belirli hem de belirsiz tanımlıkları cekilebilirler; ve isimler uc ayrı cinste sınıflandırılmış.

Fiiler
Ulahca gramer Rumence'den kendisini ayıran bazı ozelliklere sahiptir, en onemli ozelliklerinden biri mastar kullanmadığıdır. Bu nedenle, Rumence'de mastar kullanan fiil zamanlar ve kipler (orneğin: basit gelecek zaman veya şart kipi), Ulahca'da diğer yontemlerde yapılıyor. Ayrıca, sozluklerde fiiller bildirme kipi, şimdiki zaman ve birinci insanda veriliyor.
Ulahca fiiler dort fiil cekime sınıflandırılıyorlar. Aşağıdaki tablo birkac ornek veriyor, Rumencesi ile.

Fiilden turetilen isimler
Ulahca'nın fiilden turetilen isimleri sadece bazı fiilerle kullanıyor, her fiile değil. Bu fiiler:
1. sınıf: acatsã (acãtsãnda(lui)), portu, lucreashce, adiljeashce. 2. sınıf: armãnã, cade, poate, tatse, veade. 3. sınıf: arupã, dipune, dutse, dzãse, featse, tradze, scrie. 4. sınıf: apire, doarme, hivrie, aure, pate, avde. Yunanistan'daki durum
Yunan devletine Ulahca konuşan bolgeler kapsadılmaktan once bile Ulahca Yunanca'ya karşı madundu, ve geleneksel olarak Yunanca Ulahların eğitimsel ve dîni dilidi. Ozellikle Moskopol'un istilasından sonra eğitim ve din kullanarak Yunancalaştırma işlemi iyice calıştı.



__________________