BİLİŞİM TERİMLERİ ile "TURKCE" UZERİNE
Turkiye Bilişim Derneği tartışı ortamındaki bir konu, "Turkce konuşan bir toplulukla yazışırken İngilizce kullanmanın anlamlı olup olmadığı"ydı. Yazışmalar sırasında tartışıya katılanlardan bir sayın uyenin "elmek" sozcuğunu kullandığını gorunce merak ettim ve cevremdeki arkadaşlara sordum. "Elmek", "elektronik mektup" anlamına geliyormuş ve şu anki Turk Dil Kurumu’nca (Ataturk’un Turk Dil Kurumu değil) Turkce terim olarak kullanılması ongoruluyormuş!

Once kısa bir yanıt goruşu yazarak "…Elektronik Fransızca, mektup da Arapca olduğuna gore, Fransızcayla Arapcayı kısaltıp birbirine ekleyince Turkce mi oluyor.?" diye sordum. Sonra hızımı alamadım, kendi kafamdan bir soz uydurup bir soru daha sordum. "…Hidrolik/Hydrolic terimiyle munakalat terimini kısaltıp ekleyince “hidmun” olur. Şimdi acaba akışkan ortamda iletilen nesne anlamında yeni bir Turkce terim icat etmiş olur muyum… ?! Baktım ki sağdan soldan destek ve yergi yazıları gelmeye başladı. Bunun uzerine bir yazı daha yazdım ve okuyanları "elmek" sozunun anlamsızlığı uzerinde duşunceye yonlendirmek amacıyla abuk sabuk yeni sozler uydurdum. Ana dili Turkce olan 55 yaşında ben, "Turkce" terim yaratmak uğruna kendimi paralarken, bakın ortaya neler cıktı :

Al sana "Turkce" ( ! ) :

ELMEK (elektronik + mektup [Fransızca + Arapca]) "Turkce” terim olarak oneriliyorsa ben de oneriyorum :

YELLENMEK (yellen + mektup [Turkce + Arapca]) Havadan iletilen yazı.

HİDMUN (hidrolik + munakalat [İngilizce + Arapca]) Akışkan ortamda iletilen nesne.

MANTAR (manual + tarife [İngilizce + Arapca]) Elle yapılan listeleme.

DESTUR (design + turquoise [İngilizce + Fransızca] Turk işi (Turk tarzı) tasarım.

MOTHAF (mother + hafıza [İngilizce + Arapca) Ana bellek

SOLHAF (solar + hafıza [İngilizce + Arapca]) Guneş enerjisiyle calışan bellek.

SOLBEK (solar + bekci [İngilizce + Turkce]) Guneş enerjisiyle calışan belleğin koruma devresi.

MEZE (mechanical + zelzele [İngilizce + Arapca]) Yapay ortamda deprem test aygıtı.

RAKI (random + kışkırtma [İngilizce + Turkce]) Şu anda benim yapmakta olduğum kışkırtma.



Şimdi dikkat edilmesi gereken cok onemli bir nokta var. Turkce terim olarak kullanılmak uzere yeni oneriler yapılmasına karşı değilim. Benim karşı olduğum “elmek” gibi sacmalıkların Turkce terim olarak onerilmekte olmasıdır.

Dikkat edilecek olursa, bu konudaki derdimi anlatırken "…Yazdığım bu uydurma terimler de acaba ELMEK gibi bilişim terimleri arasında kullanılmak uzere uzmanlarca onerilecek mi..?" biciminde yazıyorum. "…Tahrir ettiğim" diye başlayıp "…mutehassıslar tarafından tavsiye edilecek mi?" diye bitirmiyorum.

Ulkemizde, aydınlığa, bilime ve ilerlemeye karşı olan cevrelerin sıkca karşı cıktığı konulardan biri, Osmanlıca sozcuklerin Turkce karşılıklarının bulunabilmesi cabasıdır. Ustelik bu cabaları gulunc gosterebilmek amacıyla ve sanki (Ataturk’un) Turk Dil Kurumu oneriyormuş gibi bir kışkırtma altında "Gok Konuksal Avrat" (hostes), "Ulusal Dutturu" (Ulusal Marş) gibi tuhaflıklar kamuoyuna duyurulmuş ve (Ataturk’un) Turk Dil Kurumu'nun cabaları karalanmak istenmiştir. (Ataturk’un) Turk Dil Kurumu'nun cabaları olmasaydı, biz "bilgisayar" yerine "komputer"-"komputur"-"kompiter" gibi sozler yazıp kullanacak bunun nasıl yazılması gerektiğini tartışıyor olacaktık. (Bakınız; bugunku TDK’den Hasan Eren, “İnternet mi, internet mi, Internet mi, ınternet mi?”) “İnternet”in Turkcesi “Genelağ”ı kullanmak ve bunu yaygınlaştırmak icin calışmak varken…

Daha da uzucu bir ornek vermek gerekirse bugun "…bir ucgenin alanı, kenarlarından biriyle o kenarının yuksekliğinin carpımının yarısına eşittir." yazabilenler, "..Bir musellesin mesaha-i sathiyesi, dıllarından biri ile mezkur dılına ait irtifaının hasılı zarbının nısfına musavidir." Yazıp soylemeyi ve anlamayı becerebilecekler miydi.? Yine dikkat edilecek olursa ana dili Turkce olan, “55” yaşındaki ben, "…uzucu bir ornek vermek gerekirse" diyorum. "…muessif bir misal arz etmek iktiza ederse" demiyorum. Bu aşamaya sizce nasıl gelindi ? Yaşayan Turkce duşuncesiyle mi?

Ana Dil Etkilenir mi? Etkilenmeli mi ?

Turkce okuma yazma bilen ve 2001 yılında yaşayan birisinin, anlatılanları anlam ile icerik olarak rahatca anlayabildiği kanısındayım. "Anlam ile icerik" yazıyorum, "Mana ve muhteva" yazmıyorum. Niye? Cunku TDK'nin cabaları başta olmak uzere onerilmiş olan bir cok terim, kamuoyunca benimsenerek gundelik kullanım dilimize girebilmiş de ondan.

Ote yandan, dikkate alınması gereken bir başka olgu var : Dunya her gecen gun biraz daha kuculuyor. Eskiden, dunyanın ceşitli yorelerinde kendi kabuğu icinde yaşayan insan toplulukları, bugun gelişen iletişim olanaklarını kullanarak birbirlerini duyabiliyorlar, gorebiliyorlar. "Kendi kabuğu icinde gelişen kultur"ler, her gecen gun obur kulturlerin etkisi altında kalıyor. Kabuk kırılmasa bile catlaklar sızdırıyor.

Adına "Osmanlıca" denen dil, Turkce temel yapısı icinde Arapca, Farsca ve sonraları Fransızca sozcukleri iceren bir "kultur". Oyle bir "kultur" ki Osmanlıca yazılmış bir yazıyı, Arap da İranlı da Fransız da Turk de anlamıyor. Ayrıca Cumhuriyet oncesi yazılan ve konuşulan "Osmanlıca"nın Anadolu'da ne kadar kullanıldığı, sıradan yurttaşca ne kadar anlaşılabildiği, daha doğrusu anlaşılamadığı da belli.

1920'li yılların sonlarında, Cumhuriyet Hukumeti’nce başlatılıp kesin olarak korunan "Dil Devrimi"nin kısa surede başarıya ulaşmasının arkasında, bu konuda caba gosterenlerin akıllı ve ozverili mucadeleleri kadar "Osmanlıca"nın anlaşılmaz, capraşık ve eklemli yapısının da etkisi olmuştur diye duşunuyorum. Osmanlıca, cağdaş değerler karşısında ayakta duramadı, omrunu tamamlayarak yerini Turkceye bıraktı. Olay budur. Bu nedenle, "Milli kulturumuz", "Turk Milleti'nin kullandığı Milli Dil" gibi Osmanlı'ya ozenen soylemler de gerceği yansıtmıyor. Bakar mısınız; otomobil, televizyon, telefon, radyo, video, dekoder, teyp gibi terimler, gelişen teknolojinin kacınılmaz baskısıyla gelmiş Turkce'ye yerleşmiş.

Ortaya şoyle bir sonuc cıkıyor:

1. Osmanlıca omrunu tamamladı. Yerini "bugun kullanmakta olduğumuz" Turkceye bıraktı.

2. "Bugun kullanmakta olduğumuz" Turkceyse;

2.1. Gecmişten kalan Osmanlıca terim ve sozlerin yerleşmiş ve genel kabul gormuş olanlarını,

2.2. Dil Devrimi sonrası Osmanlıca'dan Turkce'ye donuşum sureci icinde onerilen ve yine genel kabul gorerek kullanılır duruma gelen (ve adına Oz Turkce denen) yeni sozcukleri,

2.3. Giderek "kuculen" dunyanın gun gectikce artan teknolojik gelişmelerinin bombardımanı altında seceneksiz kalındığı icin kendiliğinden gelip yerleşen Batı kokenli terimleri,

bir arada, ic ice kullanan bir dil durumuna geldi.
__________________