NOKTA ( . )

Tamamlanmış cumlelerin sonuna konur.
Kacmayı namusuna yediremiyordu.
Kısaltmalardan Sonra konur.
Prof. Dr. bkz. vb. Bn. P.T.T, T.B.M.M. ... (Not: Son yıllarda kısaltma harflerinin aralarına nokta koymama yaygınlaşmıştır. TBMM, PTT, TCDD ...)
Sıra gosteren sayılardan sonra konur.
II. Mehmet, 19. Yuzyıl, 150. sayfa...
Tarihlerde ay, gun, yıl arasınave saatlerde zaman birikleri arasına konur.
23.04. 2001, 23.15...
Sayı bolukleri arasına konur.
Bu yıl nufusumuz 60.000.000'u aşacak gibi...


VİRGUL ( , )

Eş gorevli kelimeleri (isim, sıfat, zamir), kelme gruplarını ve sıralı cumleleri ayırmada:
Turk ovun, calış, guven.
Bir varmış, bir yokmuş...
Uzun cumlelerde ozneden sonra konur:
Okullar, her yıl Eylul ayının ikinci hafrasında acılır.
Cumlede, vurgulu şekilde belirtilmesi gereken kelimelerden sonra:
Babam, zavallı babam, beni cok severdi.
Seslenmelerden sonra:
Sevgili Ahmet,
Sana coktandır yazamadım ...
Aktarma cumlelerinin sonunda, tırnak işareti yerine:
- Ah şu aptalı bir yakalasam, diyordu.
Ara soz ve ara cumlelerin başında ve sonunda:
Okan, kim ne derse desin, iyi bir cocuktur.
Yazışmalarda yer adlarını tarihlerden ayırmak icin:
Cağaloğlu, 23 Nisan 1945
Ondalık kesirlerde tam ve ondalık kısmı ayırmada:
0,45 .......... 23,0056 ...


NOKTALI VİRGUL ( ; )

Birbirine bağlı, fakat her biri kendi icinde bağımsız cumleleri ayırmada:
At olur, meydan kalır; yiğit olur, şan kalır.
İki cumle birbirine ve, ama, fakat, cunku, ancak, ne varki, bu nedenle gibi bağlaclarla bağlanıyorsa birinci cumleden sonra:
Herkes oyuncu olamaz; cunku oyuncu olmanın kuralları vardır.
Bir cumlede, virgulle ayrılmış ornek kumeleri ayırmada ya da değişik ornekler arasında:
En sevdiğim kız arkadaşları Ayşe, Selen, Fatma; erkek arkadaşları ise ...


İKİ NOKTA ( : )

Başkasından aktarılan yazı ya da sozlerde, tırnak ya da konuşma cizgisinden once:
Cemo sopasını yere indirdi ve:
- Git sopanı al oyleyse! Dayağı yiyeceksin. ...diye bağırdı.
Bir cumleden ya da sozcukten sonra ornekler, acıklamalar sıralanacaksa:
Yeni harfler alındıktan sonra eski harflerle hic yazmayan iki kişi vardı: Ataturk ve İsmet İnonu!
Sıralama ve kataloglarda yazar adı ile eser başlığı arasına:
Falih Rıfkı Atay: Cankaya; Tarık Buğra: Kucuk Ağa ...

UC NOKTA ( ... )

Birtakım bolumler, ornekler sayıldıktan sonra vb. anlamında kullanılır:
Başlıca yeryuzu şekilleri: Dağ, ova, yayla...
Bir metinden yapılan alıntılarda, atlanan yerlerde:
Benim altını cizdiğim şu: "... neden şu sanayileşmenin adını bir turlu koymamışız..."
Soz arasında soylenmeyen, soylenmek istenilmeyen kelimelerin yerine:
Ulan sen kim oluyorsun Sait'e karşı konuşmak icin! SEnin adın ne? Sen ne b... yazdın bu zamana kadar?

SIRA NOKTALAR ( ...... )

Soylenmeden gecilen satırları belirtmek icin kullanılır.
Beynimde karanlık, mechul bir kubbenin derin akislerini işitiyorum. Oyle anlatılmaz bir heyecan duyuyorum ki...
........
Kendimi tutamadım. Oyle bir kahkaha attım ki...

SORU İŞARETİ ( ? )

Soru bildiren cumle ya da kelimelerden sonra:
Ben? Olacak iş mi kız kacırmak? efendim? Efendim?
Ne zaman tukenecek bu yollar, arabacı?
Verilen bilgini kesin olmadığını, kuşku duyulduğunu belirtir:
Aşık Omer: XIX. yuzyıl halk şairlerinden (1800? - 1859?)
Parantez icindeki soru işareti, soze kuşku ve alay anlamı katar ya da ne demek istenildiğinin anlaşılmadığını gosterir:
Bu kitabı bitirdiğini? soyluyor.

UNLEM İŞARETİ ( ! )

Unleme bildiren sozcuklerden, cumlelerden sonra konur:
- Hey gidi gunler hey! dedi.
Oteki:
- Keşke gormeseydik! ...
Soylev ve hitablelerde:
Ordular! İlk hedefiniz Akdenizdir. İleri!
Ey Turk gencliği! ...
Soz arasında parantez icinde bir kelimeye dikkat cekmeke icin, ayrıca; alay bildirmek icin ilgili kelimeden sonra parantez icinde kullanılır:
Aramızdaki kırgınlık (!) coktan silinip gitti.
Bu calışmayla (!) sınavı rahat kazanırsın.


KISA CİZGİ ( - )

Satır sonuna sığmayan kelimeleri ayırmak icin:
Ucuncu derecede veremden yatağa duşmuş za- vallıya ...
Ara sozleri, ana cumleleri, ayrıntı sayılabilecek acıkları blirtmede:
Ornek olsun diye - ornek istemez ya - soyluyorum.
Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli ...
Ekleri belirtmede:
Mastar ekleri "-mek, -mak" tır.
Eski yazı dilinde kullanılan Arapca ve Farsca birleşik kelimelerdeki kok ve ekleri ayırmada:
Resm-i gecit, Hakimiyet-i Mlliye ...
Kelimelerin hecelerini ayırmak icin:
Sak-la sa-ma-nı, ge-lir za-ma-nı ...
İki veya daha cok millet (ulke dili) adı arasındaki bağı belirtmede:
Turk - Alman ilişkileri, Turkce - İngilizce sozluk ...
İki veya daha cok ozel ad arasındaki bağ kısa cizgi ile belirlenir:
Aydın - İzmir yolu, Ankara - Samsun demir yolu ...


UZUN CİZGİ ( __ )

Karşılıklı konuşmalarda konuşan değiştikce sozlerin başına konur:
- Ben cok para istemem efendim.
- Ama ben cok az para veririrm.
- Ne kadar verir siniz?
- Bir kuruş.
- Gunde bir kuruş mu?
- Hayır...
- Ayda bir kuruş mu, efendim? ...


TIRNAK İŞARETİ ( " " )

Metin icinde başkasına aktarılan yazı ya da sozlerin başına ve sonuna konur:
Ataturk: "Yurtta sulh, cihanda sulh!" sozuyle barışcı olduğunu herkese duyurmuştur.
Kitapların, sanar eserlerinin, bilimsel yayınların, yazıların birkac kelimeden oluşan başlıkları metin icinde genellikle tırnak icine alınır:
İsmet "Ali Baba ve kırk Haramiler" adlı kitabı okumuş.
Tırnak icine alınan başlıklardan sonra kesme işareti kullanılmaz:

Gazete ve dergi başlıkları tırnak icine alınmaz:
Serhat Basamak Unite Dergisi!ni cok beğeniyorum.

PARANTEZ ( )

Bir cumle ya da acıklamanın başına ve sonuna konur:
"Buyuk" kelimesinin zıt (karşıt) anlamlısı olan kelime aşağıdakilerden hangisidir?
Maddelerin sıralanışında, sayı ya da harflerden sonra parantezin kapama bicimi " ) " kullanılır:
a ) ...... b ) ...... c ) ......, 1) ...... 2) ......



KESME İŞARETİ ( ' )

Ozel adlar getirilen cekim eklerini ayırmak icin kullanılır:
Ali'den, Mustafa'ya, Turkiye'de ...
Gercek kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada:
TBMM'nin en yaşlı uyesi oturumu actı. ...
Sayılara getirilen ekleri ayırmada:
23 Nisan 19202'de TBMM acıldı. ...
Bir kelime icinde bir unlunun duştuğunu gostermede:
N'oldu ?, N'etsin ?, N'apalım ? ...
Ozel adlardan turetilen isim, fiil ve sıfatlarda kesme işareti kullanılmaz:
Ankaralı, Turkce, Turkluk, Araplaşmak ...
__________________