TANZİMAT ONCESİ

1. “İslami Turk edebiyatının bilinen ilk yazarıdır.11.yuzyılda Turkistan’da doğmuştur. İlk Divan edebiyatı şairidir. İlk mesnevi turunu, ilk aruz olcusunu, ilk alegorik eseri, ilk siyasetnameyi, ilk didaktik eseri ve ilk geciş donemi eserini yazmıştır.

YUSUF HAS HACİP

2. “XIV. yuzyılın Azeri Turkcesi’ni kullanan, yapıtlarının coğunda aruzu bir kısmında heceyi kullanan sanatcısıdır. Bilgin ve şair olduğu kadar Yıldırım Beyazıt ve Timurla carpışmış bir savaşcıdır. Yiğitlik, aşk ve tasavvufu kaynaştıran sanatcı, kendine ozgu soyleyişi ile Anadolu şiirinin kurucularındandır. 600 sayfalık Divanı vardır. Bu Divan’da gazellerden başka 116 tuyuğ bulunur. Tuyuğ denen Turk nazım şeklini en fazla kullanan odur. Hicbir gazelinde mahlas kullanmamıştır şair.”

KADI BURHANETTİN

3. “14. yuzyılın ilk yarısında Anadolu’da yetişen Turk şair ve mutasavvıflarının en buyuklerindendir. Hacı Bektaş-ı Veli, Ahi Evran, Şeyh Suleyman, Mevlana, Sultan Veled gibi buyuk mutasavvıfların yapıtlarıyla yakından ilgilenmiştir. Dil ve edebiyat tarihimizde ayrı bir yeri vardır. En onemli yapıtı, “Garipname” adlı tasavvufi, dini, ahlaki mesnevisidir.”

ÂŞIK PAŞA

4. “12.yuzyılda yaşamış bir şairdir. Yaşamı hakkında bilgileri Ali Şir Nevai’nin anlattığı bir takım efsanelerden ibarettir. Turkistanlı olup anadan doğma kor bir şairdir. Dindar, bilgili bir insandır. En onemli eseri olan Atabetul-l Hakayık’ı yazmıştır. Bu eserinde dindar olmanın; erdemlerinden, iyiliklerinden, comertliklerinden anlatmıştır. Ayrıcı eserin dortlukler bolumunde bilginin toplum icin onemini ve bilginin insana ve topluma neler kazandığını anlatmaktadır.”

EDİP AHMET YUKNEKİ

5. “17.yuzyıl Tekke Halk Edebiyatı şairidir. Aruz ve hece olcusu ile yazdığı şiirlerini Divan-ı İlahiyat isimli eserinde toplamıştır. Tasavvuf konulu eserlerinin yanında tefsir kitapları da kaleme almıştır. Yunus Emre’ye hayranlık duyan şair, Yunus Emre tarzı tasavvuf şiirinin bu yuzyıldaki en onemli temsilcisidir.”

NİYAZİ-İ MISRÎ

6. “Âşık edebiyatının 19. yuzyıldaki onemli temsilcilerinden biridir. Saz şairleri icinde Divan şiirini en iyi bilenlerdendir. Omrunun buyuk bir bolumunu seyahatle gecirmiştir. Başta Fuzuli olmak uzere Baki ve Nedim’den etkilenmiş, hem Divan hem de Halk şiiri tarzında eserler vermiştir. Gazel, murabba, muhammes ve museddeslerinde bu kulturunu acıkca belli eder. Hece ile yazdığı, tasavvuf uzerine şiirleri de vardır. Asıl sanatcı kişiliği koşma ve semailerde gorulur.”

ERZURUMLU EMRAH

7. “Halk arasında yiğitlik ve mertliğin simgesi olarak un kazanmıştır. Yiğitlik ve iyilikseverliğiyle halkın gonlunde destanlaşan ozanın kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir. 16. yuzyılda yaşadığı sanılmaktadır. Onun şiirleri coğunlukla yiğitce soylenmiş kocaklamalardır. Aşk ve doğa guzelliklerini dile getiren şiirleri de vardır.”

KOROĞLU

8. “Selcuklu Sultanı AlÂeddin Keykubat doneminde, Anadolu’ya Horasan’dan gelen şair, Anadolu’da din dişi konularda şiirler soyleyen ilk Divan sanatcısı kabul edilmektedir. Ondan once divan tarzında şiirler yazan başka şairler olmakla birlikte onlar şiirlerini Farsca yazmıştır. Bu nedenle bu şairlerin Turk Divan edebiyatının gelişmesinde pek rolu olmamıştır. Yaşadığı donemde tasavvuf yaygın bir akım olmasına rağmen o, şiirlerinde tasavvufi konuları işlememiştir. Gazellinde aşk ve şarapla ilgili duygularını dile getirmiş, din dışı konuları işlemiştir.”

HOCA DEHHANİ

9. “Xlll. yuzyılın ilk yarısında Anadolu’da Tasavvuf şiirleri yazan bir şairdir. En unlu eseri aruzla kaside biciminde yazdığı Carhname adlı Tasavvuf ve ahlak temalarını işleyen yuz beyitlik şiirdir.”

AHMET FAKİH

10. “14.yuzyıl şairidir.1250 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Gencliğinde edebiyat ve tasavvuf oğrenmiştir. Ahi Evranı Veli ile 50 yıl beraber yaşamıştır. Farsca ve Arapca oğrenmiş, ancak o eserlerini Turkce yazmıştır. Turkceyi bir sanat dili haline getirmeyi cok isteyen bir şairidir.“ Mantık’ut Tayr “ adlı tasavvufi eserin manzum tercumesinde Turkceye incelik, ahenk kazandıracağını soylemektedir. Eserde tasavvufi konuları işlemiştir.”

GULŞEHRİ

11. “Eserlerini Azeri lehcesiyle yazmış olan şair, Divan eden lirik şairi olarak bilinir. Arapca, Farsca, Turkce Divanı olan tek şairidir. Hz. Muhammed’in olumunden duyduğu acıyı dile getirdiği “Su kasidesi” en onemli şiirlerindendir.”

FUZULİ

12. “Gorduklerini, işittiklerini anlatırken zaman zaman abartıya başvurur; boylece olaylara masalsı bir nitelik kazandırır. Bu ozelliği, eserinin kolaylıkla ve zevkle okunmasını istemesinden kaynaklanır. Bir başka ozelliği de bazı onemli olayları eserine alabilmek icin, bu olayların gectiği yerlere hayali geziler duzenleyip bunları yaşamış gibi anlatmasıdır. Zaten o, gezerken gordukleri ve duyduklarıyla yetinmemiş, okuduğu kaynaklardan da birtakım bilgiler derleyip aktarmıştır.”

EVLİYA CELEBİ

13. “17.yuzyıl Halk edebiyatı şairidir. Doğum ve olum tarihleri, hayatı hakkında esaslı bir bilgi yoktur. Kırımlı olduğu soylenmektedir. Âşık Omer gibi Divan edebiyatından etkilenmiş, hecenin yanında aruzla da şiirler yazmıştır. Heceyle yazdığı şiirlerde daha başarılıdır. Medrese eğitimi gorduğu icin koşma ve turkulerinde bile yer yer yabancı sozcukler, Divan mazmunları gorulur.”

GEVHERİ

14. “XIV. yuzyılın en cok eser veren, klasik edebiyatın kurulmasında buyuk rolu olan şairidir. Fazla sayıda ve hacimli eserler veren buyuk bir şair olmamakla beraber, devrinin ustadı, Turkceyi iyi kullanan bir sanatkÂrdır. Onun 8000 beyti aşan buyuk bir divanı 8250 beyitlik İskender name’si,5000 beyit tutan Cemşid u Hurşit’i eserlerinin en onemlileridir.

__________________