Vikipedi, ozgur ansiklopedi

Litvanca Lietuvių kalba

Konuşulduğu ulkelerLitvanya ve komşu ulkeleri Toplam konuşan kişi sayısı4 milyon Sıralama ilk 100 de değil Dil aileleri Hint-Avrupa dil ailesiBaltık DilleriDoğu Baltık DilleriLitvanca Kurumsal dil olduğu ulkeler Litvanya Avrupa Birliği Dili duzenleyen kurum * Dil kodlarıISO 639-1:lt ISO 639-2: lit Ethnologue 14th edition:lit ISO 639-3: –
Litvanca (Litvanca'da Lietuvių) Litvanya'nın resmî dili. 1918'de Litvanya'nın resmî dili olarak kabul edilen Litvanyaca, Hint-Avrupa dillerine ozgu ortak bicimlerden hareketle direkt olarak acıklanabilecek tek yaşayan dildir. Gunumuzde yaklaşık 4 milyon kişi Litvanyacayı ana dili olarak konuşmaktadır.

Tarihi





Edebî Litvanyaca 16. yuzyılda ortaya cıkmıştır. Bu dille yazılmış ilk metinler, 1525'ten kalma Rabbin Duası adlı amentu ile Ave Maria'nın Litvanyaca cevirileridir. Yalnızca dinsel metinlerde kullanılan Edebî Litvanyaca, pek cok ozelliğiyle Litvanyaca'dan ayrılır. Orneğin sozcuk sonlarına getirilen ekler modern edebî Litvanyaca'dakilerden daha uzundur. Sozcuk dağarcığı diğer Slav dillerinden daha fazla etkilenmiştir. iki fazla duruma yer verir ve vurgulaması cağdaş dilden daha farklıdır. Tum bu ozelliklerin bircoğu 1650'li yıllara dek surmuştur.
1800'lu yıllarda Litvanyaca'nın uc lehcesi kullanımdaydı. Baltık Denizi kıyısında Aşağı Litvanyaca lehcesi, şiir dilinde Yuksek Doğu Litvanyaca lehcesi, Doğu Prusya sınırındaki bolgede ise Yuksek Batı Litvanyaca lehcesini kullanılıyordu. 32 harflik bir Latin alfabesiyle yazılan cağdaş edebî dil, Jonas Jablonskis'in geliştirmiş olduğu Yuksek Batı Litvanyaca lehcesine dayanır.
Tum Baltık dillerinde olduğu gibi, Litvanyaca da kaynağını aldığı ilk Hint-Avrupa dilindeki coğu ozelliği koruyup barındırmaya devam etmiştir. Bu ozellikler arasında isim ve fiillerde ikil sayı belirten bicimler ve Eski Litvanyaca'da coğul kalma hÂlinde kullanılan -su eki sayılabilir.

Coğrafî dağılım

Litvanca, başta Litvanya olmak uzere Belarus, Letonya, Polonya ve Rusya'da yaşayan cok sayıda etnik grup tarafından da konuşulur. Ayrıca Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Estonya, İzlanda, İrlanda, İsvec, İngiltere, Norvec, Finlandiya, Uruguay ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan gocmen insanlar tarafından da anadil olarak konuşulur. 3.000.000'u Litvanya'da olmak uzere toplam 4.000.000 kişinin anadilidir.

Sınıflandırma

Litvanca, Letonca ile birlikte yaşayan iki Baltık Dili'nden biridir. Eski Prusya dili 19. yuzyılda olduğunde, Letonca ile birlikte yaşayan tek Baltık dili olarak kaldı. Hint-Avrupa Dil Ailesi'nin, Baltık Dil grubuna girer. Baltık dillerinin doğu ağzıdır.

Resmî durumu

Litvanca, Litvanya'nın resmî dilidir, aynı zamanda Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden biridir.

Şiveleri

Litvanyacanın iki lehcesi (tarmės) vardır: Aukštaičių (Yukarı Litvanya'da konuşulur) ve ŽemaičiųŽemaitiu) (Aşağı Litvanya'da konuşulur). Standart Litvanyaca ile Žemaičių lehcesi arasında buyuk farklılıklar mevcuttur. Litvanyacanın lehceleri, Litvanya'nın etnografik bolgelerinin dağılımıyla derinden ilgilidir. (ya da
Her iki lehcenin de uc şivesi vardır. Žemaičių'nun şiveleri Batı, Kuzey ve Guney, Aukštaičių'nun şiveleri Batı (Suvalkiečiai), Guney (Dzūkai) ve Doğu şiveleridir.
Standart Litvanyaca, Batı Aukštaičių şivesi temeline dayanır.

Alfabe (Abėcėlė)

AĄBCČDEĘĖFGHIĮYJKLMNOPRSŠTUŲŪVZŽaąbcčdeęėfghiįyjkl mnoprsštuųūvzž

Harfler

Sesli harfler

Litvanyacada 12 sesli harf vardır. Standart Latin harflerinin diyakritik işaretler almasıyla harf ceşidi genişletilmiştir.

Buyuk harf AĄEĘĖIĮYOUŲŪ
Kucuk harfaąeęėiįyouųū
IPAɐ
ɐˑɐˑæ
æˑæˑeˑiiˑiˑoˑ
ouuˑuˑ

Sessiz harfler

Litvanyacada 20 sessiz harf vardır.
__________________