Luvi dilinin konuşulduğu yerleşim merkezlerinden saptanabilmiş olanları
[IMG]http://img106.**************/img106/9340/638pxluwianlanguagedesv.png[/IMG]


Luvi dili (Luvice veya Luwice), Anadolu’nun yerli halklarından biri olarak kabul edilen Luviler’in dili olup, Anadolu’nun en eski dillerinden biridir. Bu aynı zamanda, Hititler’in hiyeroglif yazılarında kullandıkları dildir.(Mısır ve Girit hiyeroglif yazısından farklı olan bu hiyeroglif yazısı daha cok muhurlerde ve kaya anıtları gibi buyuk yazıtlarda kullanılmıştır.)
Anadolu’nun Hitit-oncesi tarihi henuz tam olarak aydınlatılamamış olmakla birlikte, 20.yy.’daki arkeolojik bulgular, Anadolu’ya yapılan Yunan gocunden cok daha once, bu topraklarda Anadolu’nun yerlileri sayılabilecek Luvi ulusunun yaşadığını ortaya koymuştur.
Hititler’in civi yazılı belgelerinde bu halktan Luvili (Luwi'li) olarak soz edilmektedir. Hitit imparatorluğunun yıkılmasından sonra Hititler’in civi yazısının unutulmuş olmasına karşın, Luvi dili ve yazısı biraz değişikliğe uğramakla birlikte Anadolu’da varlığını surdurmuştur. Bilge Umar’ın “Turkiye’deki Tarihsel Adlar” adlı unlu yapıtında belirttiği gibi, Pelasgos denilen insanlardan kalma tarihsel adların Luvi dili temeline dayandığı ortaya cıkmıştır.
Anadolu’nun en eski dillerinden biri olan Luvi dilinin ve lehcelerinin cozulmesi kulturel gelişimin Mezopotamya’dan veya Yunan yarımadasından Anadolu’ya değil, Anadolu’dan daha guneye ve batıya doğru yayıldığı tezini guclendirmiştir.
Luvi diliyle yazılan Hitit hiyeroglif yazısı H. T. Bossert'in katkılarıyla 1946 yılında cozulmeye başlanmış ve cozulme calışması tam anlamıyla 1960'ta Emmanuel Laroche tarafından tamamlanmış olduğundan, yer ve ilah adlarına ilişkin olarak, Batı’da bu tarihten onceki etimolojik acıklama getiren yazılar gecerliğini yitirmeye başlamıştır. Buyuk İskender doneminde Anadolu’nun Luvi ve Hitit kokenli adları hellenleştirilmeye calışılmışsa da, esas yapılarını korumuşlardır. Anadolu ve Trakya'daki Yunanca yer adlarının yuzde yuzu olmasa da cok buyuk bir kısmının Luvi dilindeki adlarından turetildiği anlaşılmış bulunmaktadır. Ayrıca eski Yunanca sanılan pek cok sozcuğun (dram, drama, tiyatro, komedya, tragedya vs.) Luvi kokenli olduğu konusunda ceşitli goruşler bulunmaktadır.
Luvi dili uzerine en fazla araştırma yapmış yabancı isimler arasında Emmanuel Laroche, 1973'te bu dili "Luvi dili" olarak kabul edip, tanıtan David Hawkins, Piero Meriggi ve Turk isimler arasında Bilge Umar ve Ali M. Dincol sayılabilir. Luvi sozcuğu Hitit dilinde “ışık insanı” anlamına gelir ki, Luvi dilinde "ışık, parıltı" anlamına gelen “lu” koku bircok dile “ışık” anlamında gecmiş olup, bircok dilde halen kullanılmaktadır (Orneğin, ilah Apollon'un Likya'lı sıfatının kokeni Luvi dilinde ışık anlamına gelen, kurt anlamındaki “lyk” ya da "lu" sozcuğudur ki, sozcuk Latince'de lux bicimine donuşmuştur. Ayrıca, Hellen dilinde hicbir anlamı bulunmayan Apollon adının kokeni de Luvi dilinde "su" anlamına gelen "apa" sozcuğunden gelmekte olup, ilk yazılışı Luvice ap(a)-ull(a)-wana'dır; bu ilah, Etrusk dilinde Aplu, Apulu, ya da Aplum bicimlerinde belirtilmiştir).
Gunumuzde, Likce denilen Likya dilinin Luvi dilinin bir turevi olduğu kabul edilmektedir. Luviler'in yaşadığı kentlerden biri, Luvi dilinin konuşulduğu Truva'dır (Troya, Yedinci Truva kentinin B katmanında bulunan hiyeroglifik muhur). Bir grup bilimci Luviler'in Kafkas ya da Orta-Asya kokenli olduğunu ve Etruskler'in Luviler'in bir kolu olduğunu duşunmektedir.
Luvi diliyle yazılı Hitit hiyeroglifleri, Anadolu Uygarlıkları Muzesi, Ankara
[IMG]http://img106.**************/img106/2355/424pxstc3a8lelouvite.jpg[/IMG]



__________________