1929'da Tacik Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin arması. (ustten alta) Latin Tacikce, Fars-Arap Tacikce ve Kiril Tacikce'de yazılıyor.





Tacikce, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı surumleri ile toplam uc ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikceye ait kullanılan herhangi bir surum, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikcede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی‬ (F‫ ars-Arap alfabesi), алифбои тоҷикӣ (Kiril alfabesi), alifʙoi tocikī (Latin alfabesi) olarak gosterilmektedir.
Herhangi bir alfabenin kullanışı genellikle Tacikistan tarihi ile ilişkilendirilmiştir. Once Arap alfabesi, daha sonra kısa bir sureliğine Latin alfabesi ve ondan sonra Kiril alfabesi kullanılmıştır. Kiril alfabesi bugune kadar Tacikistan'da en cok kullanılan yazı sistemidir. Mamafîh Tacikistan, bazı koşullar tamamlandıktan sonra, Kiril alfabesinden Fars-Arap sistemine doneceğini ilan ederek İran ve Afganistan (Farsca konuşan ulkeler) ile daha yakın kulturel bağlar kurmayı amaclamaktadır.

Siyasî bağlamı
Sovyetler Birliği'nin parcalanmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden bircok devlet gibi, Tacikistan'da da kullanılan yazı sistemin değişimi, ve bu konu hakkındaki tartışmalar, siyasî temalara yakın bir bağa sahip olmuştur. Basit terimlerle, Kiril alfabesinin uygulamasından itibaren Latin alfabesi kullanılmamasına karşın, Latin alfabesi Turancılar tarafından savunulmaktadır, cunku Turancılar, Tacikistan'ın diğer Turki Cumhuriyetleri ile daha yakın olmasını amaclamaktadırlar. Fars-Arap alfabesi, muhafazakÂrlar, İslamcılar ve Tacikistan'ı İran'a ve Fars mirasına daha yakın getirmek isteyen kişiler tarafından savunulmaktadır. Şu anki de facto standartına gore, Kiril alfabesi, statukoyu sağlamak isteyenler ve Tacikistan'ın Rusya'dan uzaklaşmasını istemeyenler tarafından savunulmaktadır.

Tarih
Tacikistan'da İslam'ın etkisine rağmen, 1920li yıllara kadar, Tacikce, Fars-Arap alfabesi ile yazılmıştır. Bu zamana kadar, bu dil ayrı bir dil olarak duşunulmedi ve sadece Fars dili olarak tanımlanıldı. Sovyet Birliği 1923-1927 arası Fars-Arap sistemini basitlendirmeye başladılar. 1927'de Sovyetler, Tacikce'nin yazı sistemini temeli Latin alfabesi olan bir sistemle değiştirdiler. SSCB'liler, okuryazarlık sayısını artırmak ve Tacikistan'ı, buyuk kısmı Musluman olan Orta Asya'dan uzaklaştırmak amacıyla Latin yazı sistemini uygulamaya koydular. Pratiksel duşunceler de bu değişimin uygulanmasını etkiledi. Fars-Arap alfabesi, abcad yazı sistemine sahip olmasına rağmen, Tacikce'nin unlu harflerini gostermek icin yeterince harfi yoktur. Ayrıca, Fars-Arap alfabesini oğrenmek daha zordur, cunku harfleri konumlarına bağlı olarak ayrı şekillere sahip olmaktadır.

Bu, Nisan 1928'de Romanizasyon Kararnamesi tarafından kanun haline getirildi.Tacikce'nin Latin surumunun temeli, amacı birleşmiş Turk alfabesini yaratmak (Tacikce bir Turk dili olmamasına karşın) Turkofon bilim adamların eserleriydi. Bununla hedeflenen okur yazar oranını bir kampanya ile yukseltmekti. Bu kampanya ile istenilen hedefe 20. yuzyılın ortalarında ulaşıldı.
Orta Asya'nın sı ile, 1930lu yıllarının son senelerinde Kiril yazı sistemi uygulanıldı. 1980li yılların sonlarına kadar ozerk Tacikistan Cumhuriyeti'nde Kiril alfabesi kullanıldı. 1989'da, Tacik milliyetciliği nedeniyle, Tacikce'yi resmî dili olarak tanımlayan bir kanun yururluğe konuldu. Ayrıca bu kanun, Tacikce kelimesinden sonra kelimesini koyarak, Tacikce'yi Farsca ile resmî olarak eşit hale getirdi.
Fars-Arap yazı sistemi, eğitime ve genel hayata uygulanmayla hayata gecirildi. Ancak 1993'te Tacikistan İslamî Ronesans Partisi'nin yasaklanılması, Fars-Arap sisteminin uygulanılmasını yavaşlandırdı. 1999'da kelimesi, millî dil kanunundan cıkarıldı. 2004 itibarıyla, de-facto olarak kullanılan standart, Kiril alfabesinin Tacikce surumudur ve 1996 itibarıyla cok az kişi Fars-Arap alfabesini okuyabilir.


__________________