İc savaştan sonra, edebiyat yaşamı yeni koşullarda canlandı (ilk olarak Buyuk Dergi, Kızıl Tarlalar' yayım*ladı, 1921-1922). İktidar başlangıcta estetik zorunluklar getirmek istemedi ama edebiyat sıkı bir denetim altına girmişti, oyle de kalacaktı. 1932'den başlayarak (bu tarihte butun edebiyat hareketleri dağıtılarak bir Sovyet Ya*zarlar Birliği oluşturuldu), edebiyat gudumlu duruma getirildi ve "sosya*list gercekcilik" denen bir resmi es*tetik saptandı. Resmi estetik goruşle*re boyun eğmeyerek yurt dışında Mıy (Biz, 1924) adlı bir onceleme romanı yayımlamış bulunan Yevgeni Zamyatin'e (1884-1937) ulkeden goc etme iz*ni verildi. 1930 yıllarının buyuk bas*kı hareketleri edebiyatcılara buyuk bir darbe indirdi. Bircok yazar yok edildi,bircoğu da bir daha seslerini du*yurmamak uzere susturuldular (Miha-il Bulgakov [1891-1940]; bu yazarın Usta ile Margarita [Master i Margarita] adlı fantastik romanı ancak 1967'de, bazı bolumleri cıkartılarak yayımlanabildi; ozan Zabolotsi [1905-1958]; oykucu Yuris Oleşa [1899-1960]; Zoşcenko) ya da bir su*re engellendiler (Boris Pasternak; Anna Ahmatova).

Stalin'in olumu (1953) ve "kişinin putlaştırılması" olgusundan vazgecil*mesi (1956) "buzların cozulmesi"ne (romancı, gazeteci ve anı yazarı İlya Ehrenburg'un [1891-1967] bir oykusu*nun başlığından) yol actı; Novi Mir (Yeni Dunya) dergisinin eğilimi ve 1962'de Kruşcev'in izniyle Aleksandr Soljenitsin'in İvan Denisovic'in Haya*tında Bir Gun (Odin den iz jizni İvana Denisovica, 1962) adlı romanının ya*yımlanması bunun kanıtı aldu. Bu ya*pıt Sovyet toplama kamplarındaki ger*ceği ilk kez sansursuz olarak tanıtı*yordu. Ama 1958'de Nobel Edebiyat Odulu'nun Doktor Jivago (1957) adlı romamyla Pasternak'a verilmesi, libe*ralleşmeye karşı direnişi daha belir*gin ve kesin bir hale getirdi. 1964'ten başlayarak durum yeniden sertleşti. Yazarlar yeniden toplama kampları*na gonderildiler (1965'te Andrey Sinyavski ve Yuri Daniyel, ozan Yosip Brodski, Andrey Amalrik), ulkeden atıldılar (1974'te Soljenitsin), surgun edildiler.

Edebiyat yapıtları bu gerilimden etki*lendi. Bununla birlikte, Sovyet edebi*yatının en zengin donemi 1920 yılları oldu. Edebiyat okulları birbirini izle*di: İmajinizm; konstruktivizm. Karşıt gruplar gelişti: "Proletarya" yazarla*rı "Serapionov kardeşler"; Solcu Sa*nat Cephesi. Ağırlıklı tur gene şiirdi. Vladimirovic Mayakovski (1894-1930) duyarlığını, dilsel yaratıcılığını dize*leri ve yergili oyunlarıyla (Tahtakuru*su [Klop, 1920] ve Banya [Hamam, 1929]), devrimci duşuncelerin hizme*tine verdi. Sergey Yesenin (1895-1925), bir kır ozanıydı. Yaşamın şiddetini dizelerine aktaran, geleceğin lanetlenmiş romancısı Boris Paster*nak (1890-1960), icsel yaşamın ozanı Anna Ahmatova (1893-1966) ve temiz*leme hareketinin kurbanı ozan Osip Mandelştam (1892-1938) devrim hare*ketinin uzağında kaldılar. Duzyazı alanında da bircok okul ve birbirine karşıt bircok topluluk gorul*du. İc savaş oykulerine (1923'te Furmanov'un Capayef'i; Serafimovic'in Jeleznıy Potok'u [Demir Irmak, 1924]: Aleksandr Fadeyev'in [1901-1956] Razgrom'u [Bozgun, 1929] ve Mihail Şolohov'un [1905-1984] Ve Durgun Akardı .Don'una [Tikhiy Don, 1928-1940])karşılık daha klasik ro*manlar da yazıldı (Leonid Leonov'un Barsuki'si [Porsuklar, 1924]). Başlangıcta kendine ozgu bir tur olan (1925'te Fiyodor Gladkov'un [1883 1958] Cimento'su [Tsement]) ve calış*mayı yucelten "uretim romanı" turu, İzak Babel'in (1894-1941) pikaro turu anlatılarında ya da Mihail Zoşcenko' nun (1895-1958) mizah anlatılarında işlenenden ayrı bir dunyadan kaynak*lanmış gibiydi ve giderek Sovyet ede*biyatının en aşınmış turlerinden biri haline geldi.
"Buzların cozulduğu" doneme kadar gecen yirmi, yirmi beş yıl icinde ger*cekten ozgun olan yapıtlara pek Tas*lanmadı. Ama bu sure icinde gene de bazı yapıtların, oburlerinden ayrıldık*ları goruldu: Bunlar arasında ozellik*le Aleksey Tolstoy'un (1883-1945) 1920 yıllarında yazmaya başladığı bu*yuk ucleme Hoj denize po Mukam (İş*kenceler Yolu, 1921-1941) ile tarihsel roman Piyotr Pervıy (Petro I, 1929-1945); Nikolay Ostrovski'nin Ve Celiğe Su Verildi'si (Kak zakalyalas Stal, 1932-1935); Şolohov'un kolektif*leştirmeyi anlatan Uyandırılmış Top*rak (Podniyataya tselina, 1932-1936) ile Ve Durgun Akardı Don 'un sonu sa*yılabilir. İkinci Dunya savaşı yeni yeteneklerin ortaya cıkmasına yol actı savaş romanları yazarı Konstantin Simonov (1915-1979); V Okopah Stalingrada' nın (Stalingrad Siperlerinde, 1946) ya*zarı Viktor Nekrasov (doğ. 1911); Vasiliy Tiyorkin (1941-1945) adlı savaş kitabının yazarı ve Novi Mir dergisi*ni en parlak doneminde yoneten Alek*sandr Tvardovski (1910-1971). 1954-1956 yıllarındaki "buzların cozulmesi" donemi, yalmzca bedenle*re ve ruhlara ozgurluk sağlamakla kalmadı, aynı zamanda etkinlik alan*larını canlandırdı, XIX. yy'dan miras kalmış kurallarla donmuş edebiyat turlerine de serbestlik sağladı. Son otuz kırk yıl icinde, ozgun edebi*yatcılar ortaya cıktı: Abramov, Tendriyakov, Bikov, Zaligin, Soloukin, Aksionov gibi yazarlar; Yevgeni Yevtu-şenko, Andrey Voznesenski, Zinoviy Rojdestvenski, Bulat Okucava (aynı zamanda gitarist ve şarkıcı) gibi ozan*lar. Bu donem Batılıların gozunde Sol*jenitsin'in (doğ. 1918) buyurgan kişi*liğinin damgasını taşır; bu yazarın ya*pıtları yoğun bir ruhsal yaşamın ve gi*derek artan bir verimliliğin kanıtıdır. Ote yandan, S.S.C.B'nde oncu nitelikli yapıtların yayımlandığı da bilinmek*tedir.
__________________