DENETLEME VE DEĞERLENDİRME


DENETİMİN AMACI

Eğitim sisteminde denetimin amacı, okulun etkililiğini sağlamak ve surdurmektir. Denetim ister okul yonetmenince yapılsın isterse ust duzey yonetmen ve mufettişlerce yapılsın , denetimde tek amac okulun etkililiğidir. Okulun etkili olabilmesi orgutsel, yonetsel ve eğitsel amaclarının planlanan duzeyde gercekleşebilmesine bağlıdır.

İşgorene serbestlik vermeyle gorevinden saptırmama bir biriyle celişen iki durumdur. Bu iki durumun dengelenmesi gerekir. Ne aşırı serbestlikle işgorenin gorevinden sapmasına, ne de katı denetimle işgorenin yaratıcılığının engellenmesine izin verilmelidir. İki durum da işgoreni ve okulu zarara uğratır (Başaran, 2000, S.137).



DENETİMDE UYULACAK İLKELER

Eğitim Yonetiminde ,denetimin amaclarını gercekleştirebilmesi icin bazı temel ilkeler şunlardır (Başaran, 2000, S.137).

1-Eğitim işgorenleri değerlidir. Onları kusturmemeli ve engellememelidir.
2-Denetim bir takım calışmasıdır. Denetleyen ve denetlenen, yapılan işin değerini saptamaya calışan aynı takımın uyeleridir.
3-Denetimde orgutsel onderlik asıldır. Denetleyenler onder olmalıdır.
4-Denetim eğitim işgorenince kendini geliştirme ve kanıtlama, işinde başarılı olanağı sağlamalıdır.
5-Denetim planlı ve surekli surectir.

Denetleme surecleri aşağıda kısaca acıklanmıştır.

1- Olcunleme : Bir işin ulaşacağı nicel ve nitel durumu olculerle onceden saptamaya olcunleme (standardization) denir. Olcunler, okulun amaclarını gercekleştirmek icin yapılan planların başarıya ulaşması icin konulur. Okul yonetmeni, uygulayacağı oğretim planında; ulaşacağı hedefin nicel ve nitel duzeyinin ne olacağını acıkca bilmelidir.

2- Olcme : Bir olcme aracı kullanarak, olculecek nesnenin sayısal değerini ortaya cıkarmaya olcme denir. Okul yonetmeni, gercekleştireceği yonetim hedeflerinin olculmesi icin, konusuna gore değişik olcme aracları geliştirebilir. Sozgelimi, bir okulun temiz olup olmadığı, onarımının yapılıp yapılmadığı değişik yontem ve araclarla olculebilir.

3- Karşılaştırma : Yapılan işin olcunuyle olcme sonucunun birbiriyle karşılaştırılıp farkın ortaya cıkarılmasıdır. Okul yonetmeni, oğretmenin yaptığı işi denetlerken, daha onceden geliştirilmiş olcunler ve bu olcunlere gore hazırlanmış aracları yoksa, ancak kendi deneyimlerine dayanarak kestirimlerde bulunabilir. Bu kestirimler de yonetmenden yonetmene değişir. Bu turlu denetim guvenilemeyen, gecerli olmayan bir denetimdir, yonetmeni yanıltır.

4- Duzeltme : Olcunle olcme sonucunun karşılaştırılması, okulun amaclardan ne denli saptığını ortaya koyar. Amaclardan geride kalmanın ve sapmanın duzeltilmesi gereklidir. Boylece denetimde duzeltme, amaclardan geri kalma ve sapmaları ortadan kaldırmaktır. Amaclardan geride kalma ve sapmaya etkisi olan tum engeller, ortaya cıkarılmalıdır. Okulun amaclarından geride kalmada, işi yapan kişinin ne kadar etkisinin olduğu bilinmeden, gorulen başarısızlık hemen ona yuklenmemelidir.

5- Değerlendirme : Denetim sonucunda elde edilen bilgilerin (verilerin) birbiriyle karşılaştırılmasıyla varılan bir yargılama surecidir. Değerlendirme denetim surecinin son aşamasıdır. Yargılamanın sağlam olabilmesi icin elde edilen bilgiler de guvenilir, nesnel ve gecerli olmalıdır. Değerlendirmede en onemli değişken, değerlendirmeyi yapan yonetmendir.






DEĞERLENDİRME

Yonetim sureclerini sonuncusu kontrol ve değerlendirmedir. Kontrol konulmuş olcutlere gore başarının olculmesi, değerlendirme amaclara ulaşma derecesinin tarafsız olarak belirlenmesidir (Bursalıoğlu, 1998, S. 125).

TANIM
Onceden saptanmış ulaşma derecesi hakkında bir yargıya varma surecidir. Yapılan etkinlikler sonunda sağlanan başarının saptanmasıdır. Ceşitli kararlar almak icin gerekli verilerin sağlanması, işlenmesi, kıyaslanması, yorumlanması ve bir hukme varılmasıdır. AŞAMALARI

Bir orgutte planlı olarak yapılan calışmaların değerlendirilmesi iki aşamada yapılır
(Taymaz, 2000, S.49).

1-Veri Sağlama : Ceşitli teknik ve araclar kullanılarak, olcme yoluyla veriler
elde etme.
2-Yargıya Varma : Sağlanan verileri işleme, analiz etme, kıyaslama, karşılaştırma, yorumlama ve karar verme.

KIYASLAMA ESASLARI

Değerlendirme, etkinlikler sonunda elde edilen sonucların amaclarla karşılaştırılması ve kıyaslanması sonunda varılan yargıdır. Kıyaslama iki esasa gore yapılır (Taymaz, 2000, S.50).

1-Norma Dayalı : Nitelikleri belirleyen olcutlerdir. Kantitatif değerlendirmede kullanılır.
2-Değere Dayalı : Davranışı belirleyen değer ve hedeflerdir. Kalitatif ve yargısal değerlendirmelerde kullanılır.

DENETLEME VE TURLERİ

Bir orgutte denetim amaclara uygun olarak hazırlanan plan ile uygulamaları yerinde karşılaştırma, plandan ayrılma, hata ve eksiklikleri saptama, nedenlerini bulma, giderme, başarı sağlanması icin yardımda bulunmadır(Taymaz, 2000, S.50).

Değerlendirmenin birinci aşamasında gerekli verileri sağlamak uzere planlı gozlem yapılır. Yapılan gozlemde aşağıdaki iki unsur denetlenir.

1-Surec Denetimi
2-Urun Denetimi

DENETLEMEYE TEPKİ VE SONUCLARI

Orgutte calışan insanlar genelde denetlenmekten hoşlanmazlar ve denetime karşı olumsuz bir imaj vardır. Denetlenen insanlar aşağıda sıralanan tepkilerde bulunurlar (Başaran, 1989, S. 312).

1-Veri saklama
2-Yanıltıcı bilgi uretme
3-Kaygı geliştirme
4-Arka arama
5-Tepki değiştirme
6-İşbirliğinden kacma
7-Problem yaratma
8-Denetimden kacma

DENETLEME AŞAMALARI

Denetlemenin ve sonunda değerlendirmenin başarıya ulaşması, amaclı, planlı ve ilkelere uygun olarak yapılmasına bağlıdır. Denetleme ve değerlendirme aşağıda sıralanan işlemlerle yapılır (Taymaz, 2000, S.50).

01-Denetleme amaclarının saptanması
02-Denetlemenin planlanması
03-Gozlenecek hususların belirlenmesi
04-Olcutlerin saptanması
05-Gozlem- Kontrol formlarının hazırlanması
06-Kontrol araclarının hazırlanması
07-Gozlem-Kontrol yapılması
08-Sonucların kaydedilmesi
09-İstatistik işlemlerin yapılması
10-Sonucların kıyaslanması, yorumlanması
11-Bulguların sunulması
12-Sonucların ortaya konulması

Değerlendirme yonetim surecinin onemli ve ayrılmaz bir oğesidir. Değerlendirme sureciyle orgutun bir butun olarak ve her parcasının etkililik derecesi saptanabilir. Yapılan değerlendirmede amacın gercekleşmesine katkıda bulunan butun oğeler ayrı ayrı değerlendirilerek her birinin hata ve eksiklikleri ortaya konulabilir. Boylece yonetim surecinin oğeleri hakkında toplanan bilgilere donut, besleme, geribesleme, aydınlatıcı yankı, feedback denir. Donut aslında olumsuzluk, kusur, hata veya eksiklikleri bildiren bilgilerdir (Başaran, 1989, S. 118) Donut yoluyla belirlenen eksiklikler giderilerek yonetimin başarısı ve orgutun gelişimi sağlanır.


[IMG]file:///C:/DOCUME%7E1/mehmet/LOCALS%7E1/Temp/msohtml1/01/clip_image001.gif[/IMG]

DONUT - Karar
- Planlama
BESLEME - Orgutleme
- İletişim Sağlama
GERİ BESLEME - Etkileme
- Koordinasyon
FEEDBACK - Değerlendirme
OZDENETİM

Ozdenetim, insanın kendi davranışlarını , geliştirdiği değer ve duzgulere gore değerlendirmesi ve kusurlarını duzeltmesidir

Okulda, ozdenetim yetkinliğine ulaşan bir işgoren, yonetmenin denetimine gerek kalmadan işine gudulenir, yeterliğinin sınırı icinde işini en ust duzeyde yapar. Bu niteliğe ulaşan işgorenin, işine dıştan gudulenmesi gerekmez. Ama ozdenetimli işgorenin de zaman zaman yonetmenin, uzmanların kılavuzluğuna gereksinmesi olabilir. Ozdenetimli bir işgoren icin odulun en buyuğu işinde gosterdiği başarıdır. Okul yoneticisinin amacı, bu niteliğe ulaşmış işgorenlerin sayısını yukseltmek icin okulda gereken ortamın yaratılması, yetişme olanaklarının hazırlanması olmalıdır (Başaran, 2000, S.140).

DENETİM TURLERİ

Eğitim Denetiminde bir sınıflama icin alan acısından birey ve kurum denetimi, yontem acısından klasik, modern, klinik denetim ayrımları verilebilir.

Klasik denetimin, klasik yonetim kuramları etkisinde kontrol ve raporlamaya dayalı, durum saptamayla sınırlı denetim turu olarak bugun de bazı yerlerde uygulandığını gorebiliriz. Bu denetim şekli; kotu rapor ve ceza vermeye hazır bir denetci ve karşısında surekli olarak savunma durumunda bir oğretmenle sembolize edilebilir. Bu denetim turunde; denetimin amacı olan duzeltme-geliştirme değil, aracı olan kontrol soz konusudur (Başar, 2000, S.18). Klasik denetim modelleri, calışanların ozguvenlerini yitirmelerine, ilişkilerinin ve motivasyonlarının bozulmasına sebep olduğundan orgut uzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır.
Modern denetim ise tanılama, değerlendirme, duzetme-geliştirme kavramlarını kapsamına alarak gurup calışmasına, mesleksel yardıma, olumlu insan ilişkilere yer vererek klasik denetimden farklılık gosterir.

Klinik denetim, denetim eylemlerini etkinliğini artırmak amacıyla, ozellikle oğretimde, planlı, işbirlikci, gozlem, inceleme ve davranış değiştirmeye yonelik etkinlikler butunudur. Oğretmenin herhangi bir eksik veya yanlışına yonelik, karşılıklı cabalarla, birlikte planlama ve oğretmenin uygulamasını, sonra da birlikte değerlendirip duzeltmeyi icerir. Klinik denetimin yapılabilmesi icin, once bir denetim yapılması ve iyileştirilecek eksik veya yanlışın belirlenmesi gerekir. Yonetimi ve surecleriyle yonetimdeki operasyonel araştırmaya benzer. Oğretmenin neleri, nasıl, hangi sonuclara ulaşmak icin yapacağını iyi bilmesini sağlamak, etkili bir planlama yapmak ve oğretmenle ilişkiyi geliştirmek icin gozlem oncesi on goruşme yapmak, etkili ve planlı bir gozlemle oğrenme durumunu ve sureclerini gozlemek, gozlem sonrası goruşmeyle, elde edilen sonucları cozumleyip değerlendirmek, onerileri ve uygulamaları goruşmek, klinik denetimdeki basamaklar olarak verilebilir (akt. Başar, 2000, S.18,19).






KLİNİK DENETİMİN AMACLARI

Değerlendirmenin amacının ne olduğuna inanıyorsunuz ? Değerlendirme bircok amaca hizmet eder, geribesleme, egzersiz, sorumluluk, yukselme, oduller, kalite kontrol, oğretim geliştirme, belgeleme, yansıma, ozeleştiri, doğrulama, hedef saptama, liderlik, akıl verme, yetkilendirme ve bitirme…. bunlardan birkacıdır. Aynı zamanda, her cocuğun sınıfında ozellikli bir oğretmen olması sağlanır (Keith Acheson and Meredith Gall, Clinical Supervision).

Klinik Denetlemenin Amacları
- Oğretmenlerin kişisel analizci olmalarını sağlar
- Oğretmenlere objektif geribesleme sağlar
- Oğretim problemlerini teşhis eder ve cozer
- Oğretmenlerin ceşitli eğitimsel stratejiler kullanmalarını sağlar
- Oğretmenleri, hatırlama, yukselme, iş ahlakı, v.b.g. konularda değerlendirir
- Hayat boyu oğrenme icin olumlu bir ortam oluşturur
__________________