TUMDENGELİM Tarihsel Gelişim: “Tumdengelim” yontemi mantıkta, bir yada daha fazla onculden zorunlu olarak sonucun cıkarılmasıdır ve tumelle tikel (genelle ozel) arasında sıkı bir ilişki goren ve bu ilişkiyi en doğru olarak ortaya koymanın yollarını araştıran Aristotales’in buluşudur. Aristotales, antikcağ Yunan duşuncesinde cağdaş anlamıyla ilk bilgindir. Kendisinden once butun bilgileri toplamış, ic ice gecmiş olanları birbirinden ayırmış, sınıflandırmış, eleştirmiş ve butunlemeye calışmıştır. Ozellikle sonradan Metafizik adı verilen Prote Filosofia (İlk felsefe) adlı yapıtı Thalesden kendisine kadar glen felsefe tarihinin cok başarılı bir ozetidir ve en guvenilir kaynağıdır. Topladığı bilgilerin doğruluklarını olcmek icin bilimsel bir duşunme yontemi aramış ve doğru duşunmenin kurallarını butun ayrıntılarıyla saptamaya calışarak bunlara doğru duşunmenin aletleri anlamına gelen organon adını vermiştir. Aristotalesin bu doğru duşunme kurallarına sonradan mantık adı verilmiştir. Genc Aristotales henuz Akademiada bir Platon oğrencisi iken kendisine kadar gelen duşunmede uc bakış bulunuyordu: İnsanın gorunene bakışı (doğa), insanın kendisine bakışı (insan) ve insanın gorunmeyene bakışı (doğa ustu)... Duşunur Aristotales yontemsel aletler bularak bu ilkel bakışı doğru bakışa cevirmek istedi: Gorunmeyenden gorunene bakmak (tumdengelim "doğrulama") gorunenden gorunmeyene bakmak (tumevarım "araştırma")... Ne varki bu doğru bakışı gercekleştirmek icin duşunmenin bilimden yararlanması, eşdeyişle duşunce-doğabilim diyalektiği gerekiyordu. O cağın bilimleriyse duşunmenin pek gerisindeydiler. Bu yuzdendir ki duşunur Aristotales, duşunmesine karşılık verecek bilimi de kendisi yapmak zorundaydı. Ceşitli bilim alanlarındaki, cağının olculerine gore pek geniş, bilimsel cabalarının nedeni budur. Bu bilimsel calışmalardan ve bu calışmalar sırasında ilk felsefe (prote filosofia) doğdu.
__________________