ALGI VE ATFETME Yeni kişilerle karşılaşan bireylerde izlenimler oluşur.Bu izlenimlerin coğu sozlu, sozsuz davranışlardan ve giyiniş tarzlarından kaynaklanır. Bu davranış ve gorunumlere dayanarak bu bireylere ozellikler yuklenir (atfedilir). Atfetme (yukleme) sureci sosyal psikolojinin temel kavramlarından biridir. Yukleme kuramı: Fritz Heider (1959) yukleme kuramının kavramlarını ortaya atan ilk psikologlardan birdir. İnsanın kendisini ve cevresini anlama isteği, onu atfetme sureclerini kullanmaya yoneltir. Yabancı iki kişi karşılaştığında, her biri diğerinin davranış ve sozlerinin arkasında yatan temel nedenleri anlamak ister; bu istek karşıdakiyle ilgili algısal sureclerde onemli rol oynar. Atfetme ile ilgili bircok araştırma ve değişik faktorlerden bahsedilebilir.Aşağıdaki tabloda bu faktorlerin bir ozeti verilmiştir. FAKTOR ACIKLAMA/ORNEK Yuksek tutarlılık Bir kişinin değişik durumlarda aynı bicimde davrandığı ne kadar sık gozlenirse, onun davranışının altında yatan nedenler o olcude kişinin kendi ozelliklerine yuklenir. Goze batıcılık Ne kadar goze batarsa, dikkati cekerse (farklı elbiseler giyme, farklı konuşma ve davranma gibi) o kişinin davranışının altında yatan nedenler o olcude kişinin ozelliklerine yuklenir. Aksini yapma Bu dikkat cekmenin bir başka yonudur. Herhangi bir grubun uyeleri, belirli bir toplantıda aynı bicimde davranırken (bir politikacıyı alkışlarken ve onu overken) bu davranışı yapmayan kişi goze batar ve o kişinin davranışı onun kişisel ozellikleri ile acıklanır. Başarılı uygulama Bir kimse belirli bir durumda başarılı bir iş yaptığında, o kişinin başarısı onun kişisel ozelliklerine yuklenir. Beklentimize uyan davranışlar Bir kimse beklendiği gibi davrandığında (başarılı olması beklendiği zaman başarılı, başarısız olması beklendiği zaman başarısız olduğunda) bu kişinin davranışı o derecede kişilik ozellikleri ile acıklanır. Diğer kişi hakkında bilgi eksikliği Bir kişi ne kadar az tanınırsa, o kişinin davranışları o derecede cevre koşulları ile acıklanır. Diğerleri ve biz başkalarının davranışlarını daha cok kişiye bağlı ozelliklerle acıklama eğiliminde olduğumuz halde, kendi davranışlarımızı daha fazla cevresel koşullarla acıklarız. Tablo : Başkalarının davranışını kişinin ozelliklerine yuklememize yol acan faktorlerin bir ozeti. Atfetme sureci bireyin icinde yer alan ve o bireyin diğer kimseler hakkında bir izlenim oluşturmasını etkileyen temel bir psikolojik bir olaydır. Atfetme surecini altında, diğer kimselerin davranışlarının altında yatan nedenleri arma isteği yatar. En sık kullanılan atfetme nedensel atfetmedir. Bireyin yapmış olduğu davranışın nedenini ya o bireyin kişiliğinde olan bir ozellikte ya da bireyin icinde bulunduğu ortamın koşullarında ararız. Bu yuklemelerden hangisini yapacağımız kişinin davranışıyla ilgili tutarlılığını, diğer kişilerin o davranışı aynı bicimde yorumlama derecesini ve bu davranışın ne kadar kişiye ozgu olduğunu algılamamıza bağlıdır.
__________________