BULANIK MANTIK Bulanık mantık (Fuzzy Logic) kavramı ilk kez 1965 yılında California Berkeley Universitesinden Prof. Lotfi A.Zadeh’in bu konu uzerinde ilk makallelerini yayınlamasıyla duyuldu. O tarihten sonra onemi gittikce artarak gunumuze kadar gelen bulanık mantık, belirsizliklerin anlatımı ve belirsizliklerle calışılabilmesi icin kurulmuş katı bir matematik duzen olarak tanımlanabilir. Bilindiği gibi istatistikte ve olasılık kuramında, belirsizliklerle değil kesinliklerle calışılır ama insanın yaşadığı ortam daha cok belirsizliklerle doludur. Bu yuzden insanoğlunun sonuc cıkarabilme yeteneğini anlayabilmek icin belirsizliklerle calışmak gereklidir. Bulanık mantık ile matematik arasındaki temel fark bilinen anlamda matematiğin sadece aşırı uc değerlerine izin vermesidir. Klasik matematiksel yontemlerle karmaşık sistemleri modellemek ve kontrol etmek işte bu yuzden zordur, cunku veriler tam olmalıdır. Bulanık mantık kişiyi bu zorunluluktan kurtarır ve daha niteliksel bir tanımlama olanağı sağlar. Bir kişi icin 38,5 yaşında demektense sadece orta yaşlı demek bir cok uygulama icin yeterli bir veridir. Boylece azımsanamayacak olcude bir bilgi indirgenmesi soz konusu olacak ve matematiksel bir tanımlama yerine daha kolay anlaşılabilen niteliksel bir tanımlama yapılabilecektir. Bulanık mantıkta fuzzy kumeleri kadar onemli bir diğer kavramda linguistik değişken kavramıdır. Linguistik değişken “sıcak” veya “soğuk” gibi kelimeler ve ifadelerle tanımlanabilen değişkenlerdir. Bir linguistik değişkenin değerleri fuzzy kumeleri ile ifade edilir. Orneğin oda sıcaklığı linguistik değişken icin “sıcak”, “soğuk” ve “cok sıcak” ifadelerini alabilir. Bu uc ifadenin her biri ayrı ayrı fuzzy kumeleri ile modellenir. Bulanık mantığın uygulama alanları cok geniştir. Sağladığı en buyuk fayda ise “insana ozgu tecrube ile oğrenme” olayının kolayca modellenebilmesi ve belirsiz kavramların bile matematiksel olarak ifade edilebilmesine olanak tanımasıdır. Bu nedenle lineer olmayan sistemlere yaklaşım yapabilmek icin ozellikle uygundur. Bulanık mantık konusunda yapılan araştırmalar Japonya’da oldukca fazladır. Ozellikle fuzzy process controller olarak isimlendirilen ozel amaclı bulanık mantık mikroişlemci cipi’nin uretilmesine calışılmaktadır. Bu teknoloji fotoğraf makineleri, camaşır makineleri, klimalar ve otomatik iletim hatları gibi uygulamalarda kullanılmaktadır. Bundan başka uzay araştırmaları ve havacılık endustrisinde de kullanılmaktadır. TAI’de araştırma gelişme kısmında bulanık mantık konusunda calışmalar yapılmaktadır. Yine bir başka uygulama olarak otomatik civatalamaların değerlendirilmesinde bulanık mantık kullanılmaktadır. Bulanık mantık yardımıyla civatalama kalitesi belirlenmekte, civatalama tekniği alanında bilgili olmayan kişiler acısından konu şeffaf hale getirilmektedir. Burada bir uzmanın değerlendirme sınırlarına erişilmekte ve hatta gecilmektedir. Fuzzy kuramının merkez kavramı fuzzy kumeleridir. Kume kavramı kulağa biraz matematiksel gelebilir ama anlaşılması kolaydır. Orneğin “orta yaş” kavramını inceleyerek olursak, bu kavramın sınırlarının kişiden kişiye değişiklik gosterdiğini goruruz. Kesin sınırlar soz konusu olmadığı icin kavramı matematiksel olarak da kolayca formule edemeyiz. Ama genel olarak 35 ile 55 yaşları orta yaşlılık sınırları olarak duşunulebilir. Bu kavramı grafik olarak ifade etmek istediğimizde karşımıza şekil deki gibi bir eğri cıkacaktır. Bu eğriye “aitlik eğrisi” adı verilir ve kavram icinde hangi değerin hangi ağırlıkta olduğunu gosterir. Bir fuzzy kumesi kendi aitlik fonksiyonu ile acık olarak temsil edilebilir. Şekilde gorulduğu gibi aitlik fonksiyonu 0 ile 1 arasındaki her değeri alabilir. Boyle bir aitlik fonksiyonu ile “kesinlikle ait” veya “kesinlikle ait değil” arasında istenilen incelikte ayarlama yapmak mumkundur. Bulanık mantık, ingilizcesiyle fuzzy logic, adından anlaşılabileceği gibi mantık kurrallarının esnek ve bulanık bir şekilde uygulanmasıdır. Klasik (boolean) mantıkta bildiğiniz gibi, "doğru" ve "yanlış" yada "1" ve "0"lar vardır, oysa bulanık mantıkta, ikisinin arasında bir yerede olan onermeler ve ifadelere izin verilebilir ki, gercek hayata baktığımızda hemen hemen hicbir şey kesinlikle doğru veya kesinlikle yanlış değildir.
__________________