CAN SIKINTISI ( BOREDOM ) Kişinin, kendisini meşgul edecek ilgiler, etkinlikler veya bir anlam bulamaması durumunda ortaya cıkan bir duygudur. Dış sınırlamalar (tecrit edilme, algısal yoksunluk, tekduze calışma gibi...) yada ic ketlemeler sonucunda ortaya cıkabilir. Fenichel’e gore nevrotik can sıkıntısı, icgudusel amac yokluğu yaşanan icgudusel bir gerilim durumudur. Sonuc olarak canı sıkılan kişi “icgudusel durtulerini uzerine boşaltmak icin değil, kendisinde olmayan icgudusel bir amac bulma konusunda kendisine yardım etmek icin” bir nesne arayışına girer. Bir şey istediğini bilir,ama ne istediğini bilmez. Surekli gerginlik ve huzursuzluk sergiler. V.Frankl da benzer ama teorik acıdan farklı bir yaklaşım getirir. (1998) Frankl’ a gore can sıkıntısı, kişinin yaşamında bir anlam bulamamasının sonucunda icine duştuğu varoluşsal boşluktan kaynaklanır. Buna ornek olarak da “Pazar gunu sendromunu “ gosterir. İş yaşamının koşuşturmasından kurtulup kendi ruhuyla baş başa kalan kişi , yaşamındaki anlamsızlığı , varoluşsal boşluğu hissetmekten kendini alamaz. (Budak,2003,164) Frankl’ a gore insandaki temel guduleyici guc ,yaşamını anlamlı kılma veya bir anlam bulma cabasıdır. Bu cabası başarısızlıkla sonuclanan kişide varoluşsal boşluk ortaya cıkar ve kişi kendini ,yaşamını yalnız, anlamsız ve boşuna hisseder. (Budak,2003,487) Can sıkıntısı değişik bir fenomendir. Pascal’ a gore sıkıntı Allah’ın varlığının bir kanıtıdır. İnsanı sıkıntıya sokan teknolojik gelişmelerdir. Yapılması gereken şeyler hazır olarak sunulduğunda, caba harcamaya gerek olmayan durumlarda insan can sıkıntısı yaşar. Calışmak fiziksel olarak yorucu olabilir ama insan zihni calışmaya ihtiyac duyar. Duygu, heyecan eksikliği de sıkıntıyı doğurur. İnsan heyecana ihtiyac duyan gelişmiş bir sinir sistemine sahiptir. Sıkıntı gecici de olabilir ,herhangi bir faaliyetin değiştirilmesiyle kolaylıkla gecebilir. Bunun icin gunluk hayatta değişik faaliyetlere de yer verilmelidir. İnsanlar birtakım yeniliklere de ihtiyac duyarlar.Bu da sosyal cevreyi genişletmeyi , sosyal ilişkileri geliştirmeyi ve dunyanın keşfedilmesini tetikler. Başka bir sıkıntı ceşidi de “anlam yitirilmesi” durumunda gorulur. Yapılan bir işteki anlam yokluğu da sıkıntıyı doğurur. Psikoloji literaturunde bu tip sıkıntı birkac akıl hastalıkları ceşidinin belirtisi olarak da tartışmalarla doludur. (Dikkat eksikliği, depresyon vb.) (Maggini,2000,24-27) -1- EVRİM VE SIKINTI Evrimin aksine, sıkıntı coğunlukla medeniyetin, teknolojinin ve kureselleşmenin bir sonucudur. Evrim, stratejilerini uygulamak icin zamana ihtiyac duyarken,sıkıntı genellikle son birkac yılın modern aletlerinin sonucudur. Sıkıntı, stresin yokluğu olarak da ele alınabilir. Sıkıntı vucut hala sıhhatli iken , beyin tarafından dış uyarıcıların yokluğunun (olumlu yada olumsuz) bir duygu olarak algılanmasıdır. (Csikszentmihalyi,2000,125) COCUKLARDA SIKINTI Butun cocuklarda sıkıntı gorulebilir. Cocuklardaki sıkıntı gelişimdeki belli zamanlarda beklenen bir şeydir ve normaldir. Orneğin yaklaşık olarak 7 aylıktan okul oncesi yıllarına kadar sağlıklı cocuklarda anne-babalarından veya yakın oldukları diğer kişilerden ayrıldıklarında yoğun sıkıntı gorulebilir.(Karanlık korkusu, fırtına, hayvan, yabancılardan korkma vb) Bununla birlikte sıkıntı şiddetli olduğunda ve anne-baba tarafından ayrılma,okula başlama ve arkadaş edinme gibi alanlarda cocuğun gunluk yaşantısını etkilemeye başladığında ,anne-babalar cocuk ve ergen psikolojisinin değerlendirilmesini ve onerilerini almayı duşunmelidirler. Şiddetli ayrılık sıkıntısı olan cocuk ve ergenlerde aşağıdakilerden bazıları gorulebilir. • Kendisi ve anne-babasının guvenliği hakkında surekli duşunceler ve korkular, • Okula gitmeyi reddetme, • Sık karın ağrısı ve diğer bedensel şikayetler, • Evden uzakta uyumaya karşı aşırı endişeler, • Evde aşırı yapışkan davranış, • Anne- babadan ayrıldığında panik veya ofke. Bazı sıkıntılı cocuklar yeni insanlarla tanışmak ve konuşmaktan korkarlar. Boyle cocuklar ailesinin dışında az arkadaş edinebilirler. Cocuklarda gorulen diğer şiddetli sıkıntılar şunlar olabilir : • Bir şey olmadan o konuyla ilgili pek cok endişeler
__________________