AİLE PSİKİYATRİSİ VE FONKSİYONELLİĞİ

1-AİLE FONKSİYONLARI
2-AİLE CEŞİTLERİ
3-AİLENİN COCUĞA ETKİLERİ
4-TOPLUM VE AİLE ETKİLEŞİMİ
________________________________________
1-AİLE FONKSİYONLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Aile , bireyin ve toplumun fonksiyonlarında en temel oğedir. Aile ,bireyin yaşamında cok onemli bir yer tutan beslenme , bakım , sevgi ihtiyacı , duygusal gelişim , psikolojik gelişim , eğitim ,kulturel değerleri kazanma , sağlıklı zeka gelişimini surdurme gibi temel ihtiyaclarını karşıladığı birincil yer ve cevredir.
Aile uyeleri arasındaki ilişkiler ve aile ortamı , psikososyal yonden gelişen bireyin en cok etkileşime uğradığı yerdir. Bu ilişkiler , bireyin kendine guvenmesini , kendine ve diğer bireylere sevgi duymasını , kimlik kazanmasını , kişilik gelişimini , sosyal beceriler geliştirmesini ve topluma adaptasyon surecini olanaklı hale getirir.
Aile birliğinde , aileyi oluşturan bireyler birbirinden etkilenir . Bu durumu aynı vucutta bulunan organlara benzetebiliriz. Her yonden etkileşim icerisinde , bir butun olarak, aileyi yaşayan bir organizma saymak yanlış olmaz. Organların birindeki arıza , diğer organların ritmini , işleyişini ve fonksiyonelliğini etkiler.
Ailenin kendi icerisinde etkileşen bir sistem oluşu , bu yapı icerisinde , bu yapıyı oluşturan uyelerin bazı kurallara uyması zorunluluğunu getirir. Bu yapı icerisindeki her birey kurallara uymak , karşılıklı olarak rolleri ustlenmek ve mevcut yetkileri paylaşmak durumundadır.
Aileyi bir organizma olarak ele almıştık. Bu organizmada bir denge hali soz konusudur. Aile bireylerinin etkileşim ve iletişimindeki problemler, rollerdeki karmaşa , yetkilerin yersiz ve yanlış kullanılması ,bu yapı icerisindeki kuralları ciğnemek , yerleşmiş olan mevcut dengeyi bozar.
Kuralların cok aşırı katı ve cok aşırı esnek olmaması aileyi daha guclu hale getirir. Kuralları ciğneyen bireye karşı ,diğer aile bireyleri ortak cephe alırlar. Kuralları ciğneyen aile bireyine , genelde diğer aile uyelerinin gosterdiği tepki , yanlışı yapan kişiyi yaptığı yanlıştan vazgecirmeye calışmak , gormezlikten gelmek , konuşmamak , pasif direniş gostermek , azarlamak , cezalandırmaya calışmak , alay etmek gibi değişik reaksiyonlar şeklinde olabilir.
Aile fonksiyonlarını ele alırken , evde yaşayan diğer uyeler , akraba ve arkadaş cevresi de bazı sorunların ortaya cıkmasına zemin hazırlayabilir . Aynı zamanda bu etkileşim surecinde adı gecen bireyler, mevcut sorunların daha da ağır hale gelmesine, hatta bazen cozumsuz hale yaklaşmasına sebep olabilir. Bu durum geleneksel Turk aile yapısında sık bir şekilde gorulebilir. Bu durumun telafisi veya hic olmaması icin ailenin tam fonksiyonel halde olması , kurallara uyulması , rollerde karmaşanın olmaması , iletişim ve etkileşimin yeterli olması gereklidir.
Aile uyeleri icinde yetki paylaşımı vardır. Yetkiyi şu şekilde tanımlayabiliriz : Aile icindeki bir bireyin , diğer bir bireyin davranışını değiştirme gucune sahip olmasıdır . Genelde aile icindeki ihtiyacları ( ailenin maddi ihtiyacları , sağlık gereksinimleri , sosyal faaliyetler , sevgi gereksinimi , vb) karşılayan uyenin yetki gucu daha fazladır. Bu yetki gucu durumu , kulturel ve toplumsal değerlerinde etkisi altındadır.
Aile fonksiyonelliğinde , sağlıklı aile icin bir diğer onemli husus , aileyi oluşturan bireylerin aile adına verilen kararlara katılmasıdır. Bu durumda herkesin makul derecede , ihtiyac ve isteklerine saygı gosterilmesi cok buyuk onem taşır.Bu durum karşılıklı guven ortamının devamını sağlar.
Bir diğer onemli hususda şudur , aile icindeki bireylerin duygu ve duşuncelerini rahat bir şekilde ifade etmeleri ile ailenin sağlıklı fonksiyonları arasında cok buyuk bir bağ olmasıdır. Sınırları kapalı , aileyi oluşturan bireylerin , duygu ve duşuncelerini rahat ifade etmemeleri ile herkesin kendi dunyasında yaşadığı bir aile yapısında ise bireylerde değişik sıkıntılar zamanla oluşmaya başlar . Bu sıkıntılar arasında , depresyon , endişe ve huzursuzluklar , duşmanlık duyguları , sucluluk hisleri gibi duygulara cok sık rastlanır . Sınırları acık ve herkesin rahatca kendini ifade edebildiği ailelerde ise bunun tam tersi olarak , iyi niyet , karşılıklı anlayış ve işbirliği , ortak duşunceler, birbiri icin fedakarlık , birbirine karşı samimiyet ve sevgi , geleceğe guven ile bakma gibi durumlara rastlanır.
Ailede iletişim ve bununla beraber etkileşim en onemli konudur. İletişimin olmadığı herhangi biz zaman yoktur. İki insan yan yana olduğunda , hic konuşmamanın bile, bir anlamı vardır. Yanlış iletişim ve etkileşim durumu veya yetersiz iletişim durumu ailelerdeki sorunlara yol acan nedenlerin başında gelir. Aile bireyleri birbirleri ile sozlu yada jest ve mimikler ile anlaşırlar veya bu durumdaki aksama aileyi cok olumsuz etkiler.
Ailedeki normal iletişim ve etkileşimi engelleyen faktorler:
-Aileyi ve bireyleri ilgilendiren konular uzerinde , yuzeysel konuşma
-Aşırı soru sorma, yersiz şuphe ve tereddutler
-Yapay ilgi gosterme
-Konuşma ve izah etme olmadan , karşı tarafın hareketlerini , duşuncelerini yorumlamaya ve tahmin etmeye calışma
-Gecmişteki uzucu ve tatsız olayların sık sık gundeme getirilmesi
-Sorulan soruları cevapsız bırakma
-Bireylere soz ile baskı kurmaya calışma
-Abartılı bir şekilde onaylama veya reddetme
-Sık sık oneride bulunma veya kişisel duşunceleri kabule zorlama
-Suclama , eleştirme , olumsuz değerlendirmeler yapma
-Emir verme , tehdit etme
-Samimiyetten uzak kalma , yalan soyleme
-Alay etme , kucuk duşurmeye calışma , fikirlere değer vermeme
-Olayların olumsuz yonlerini cıkarmaya calışma
-Kucuk hataları cok abartma
-Fedakarlığı devamlı karşı taraftan bekleme
-Ortak faaliyetlere gereken onemi vermeme
-Karşıdakini ifade etme imkanı tanımama
Bu şekilde iletişim ve etkileşim icinde bulunan aile yapısında bireyler arası iletişimde , karşıdaki kişiyi rahatsız etme , yuz kızartma , sert şekilde bakma , yuz buruşturma ,konuşmama , yalan soyleme gibi durumların gozukmesi olağandır.
Unutulmamalı ki yaşayan her fert ; kendine ozgu anlayışı , kişiliği , değer yapısı , entellektuel duzeyi , duygu ve duşunceleri , kimlik yapısı, yetişme tarzı , sosyokulturel statusu ile yaşayan , hisseden , etkilenen biyopsikososyal bir butundur . Bu durumda konuşulan her sozun , verilen her mesajın , her jest ve mimiğin iyi veya kotu manada karşıdaki kişide bir etki yaptığı kesindir.
Aile uyeleri birbirinden aldıkları mesajlar ile kendilerini değerli veya değersiz , kendilerini guvende veya guvensiz hisseder. Bu durum onların psikososyal ve sosyokulturel konumlarını , işlevselliklerini ve ruhsal durumlarını etkiler. Sonuc olarak sağlıklı birey , sağlıklı ve butunluğu ile fonksiyonel aileyi oluşturacak , sağlıklı aile sağlıklı toplumu oluşturacaktır.

2-AİLE CEŞİTLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

İdeal Aile: İster yalnız baba calışsın , ister anne baba birlikte calışsın ,ister se goc etmiş olsun , evde rol dağılımı ve yetkilerin ortak olduğu , kurallara sonuna kadar bağlı , ortak kararlarda ortak soz sahibi olan , birbirinin hak ve hukukuna saygılı , cocukları ve evdeki diğer bireyler ile her yonden yakından ilgili , kişilerin aile ortamında kendini huzurlu hissettiği , karşılıklı anlayış ve hoşgoru icerisinde yerleşmiş yapısı ile tamamen fonksiyonel olan aile yapısıdır.
Sorunlu Olabilecek Aile Tipleri:
1-Babanın calıştığı , daha cok ev hakkında annenin soz ve kurallarının gecerli olduğu , Cocuklarının bakımının tamamen anne uzerinde olduğu , babanın coğu zaman cocukları ile mesafeli olduğu aile
2- Anne babanın deneyimsiz olması , genc yaşta evlenmeleri , istemeyerek cocuk sahibi olmaları , cocuk konusunda anlaşamamaları ve ceşitli nedenler ile surekli anlaşmazlık gostermeleri ile kendini gosteren aile tipidir.
3- Anne ve baba daha cok kendi işleri ile yuklu , cocuk kucukse buyuk anne baba veya dadıya bakımının bırakıldığı , buyukse kendi haline bırakılan aile tipidir. Bu durumda cocuktan surekli duzen ve disiplin istendiği aile tipidir.
4-Aile daha cok atadan gelen geleneklere bağlıdır . Cocuğa davranışın onemi konusunda cok fazla bilgili olmayan aile yapısıdır.
5-Kırsal bolgelerden kente goc eden , sosyal , ekonomik ve uyum acısından bazı problemler ile karşılaşan aile yapısıdır.

3-ANNE BABANIN VE AİLE ORTAMININ COCUĞA ETKİLERİ

Anne babanın ve aile ortamının cocuğun ilk doğduğu andan itibaren devam eden surec icerisinde cocuğa etkisi buyuk olmaktadır. Anne babanın kişilik yapıları , eğitim durumları , meslekleri , zeka duzeyleri , bedensel ve ruhsal hastalıkları , psikososyal durumları , sosyokulturel statuleri , yetişme tarzları ve kendi anne babalarından gordukleri muamele ,cocuğa yaklaşım tarzları , cocuk icin ayırdıkları vakit vb. durumlar, cocuğu birinci planda etkiler..
Cocuğun bu turlu anne baba etkileşiminin yanı sıra, ailenin sosyoekonomik durumu, ailenin teknolojiden yararlanımı , ev ortamının yeterliliği ,ev ortamındaki huzur ve anlaşma durumu , yaşanılan şehir , evin bulunduğu sosyokulturel cevre, sosyal imkanlar, devletin sunduğu imkanlar , okul ve oğretmen durumu , akrabaların durumu ve konumu , sağlık hizmetlerinden yararlanma , iletişim ve medya araclarının durumu ve buna benzer sayılmayacak kadar etken ile cocuk etlileşim icerisindedir . Butun bu etkileşimler ile cocuğun psikososyal , sosyokulturel gelişim ve şekillenmesi sağlanır.
Olumsuz mesajların ve iletişimin ailenin her bireyine , ozellikle cocuklara etkisi cok fazladır. Unutulmamalı ki yaşayan ve gelişen bir psikososyal varlık olan cocuk ; konuşulan her sozden , her jest ve mimikten , her tavır ve durumdan , iyi veya kotu olarak etkilenecek ve bu etkilenme ile cocuğun kimlik , kişilik ve psikososyal yapısı şekillenecektir.
İdeal davranış ve ideal aile ortamı cocuğun sağlıklı bedensel ve ruhsal gelişmesini sağlayacaktır. Aksi takdirde aile fonksiyonelliğindeki arızalar cocuklarda ve aile bireylerinde psikiyatrik rahatsızlıklar şeklinde kendini gosterecektir. Cocukların genel durumu aileden , cevre ve toplumdan kesinlikle etkilenecektir. Sağlıklı bireyler yetişmesi icin fonksiyonel ailelere ihtiyac vardır. Acının kollarını bu duruma ornek verebiliriz. Acının oluşma yerindeki acıklık ile sonundaki acıklık arasında buyuk fark vardır. Yani cocukluktaki her yanlış veya doğru etki ileride kendini bir davranış , bir soz , bir tepki ile bir butun icerisinde kendini gosterecektir. Hayatın temel kurallarından bir taneside etki tepki prensibidir. İyi veya kotu her etki o ceşitten bir tepki veya belirti olarak ortaya cıkacaktır.
İsterseniz bazı etki tepki ornekleri verelim:
Etki-1-:Cocuğu sevmek , değer vermek , kabul edip onaylamak , ailede guven ortamı oluşturmak, sevdiğini ve kabullendiği soz ve davranış olarak aktarmak , yeri geldiğinde sabırlı ve ilgili olmak
Tepki-1-:Normal gelişim , kendine guven , insana ve topluma sevgi , başarılı bir sosyal adaptasyon
Etki-2-:Cocuğu kabullenmemek , acıkca istememek ,bu durumu yeri geldiğinde soz ve davranışlar ile belli etmek , bazı gereksinimleri ( sevgi , bakım , gelişime ait , vb.) ihmal etmek
Tepki-2-:Kendine , aileye ve topluma guvensizlik , sınırlı duygusal yapı , yalnızlığa ve suca eğilimli olma , aynı patolojik davranışı toplum icerisinde sergileme
Etki-3-: Cok aşırı titiz olma , aşırı kıyaslama , sık sık eleştirilerde bulunma , hep daha iyisini isteme , başarılardan tatmin olmama ve onaylamama , uyumsuzluk icinde olma ,kendini ifade etmesine izin vermeme
Tepki-3-: Cekingen , kararsız, başkaları tarafından yargılanma korkusu icinde bulunma , kendine guvensiz olma, kabiliyetleri ve becerileri olmasına karşın onları ortaya koyamama
Etki-4-: Cok aşırı mudahaleci , cok aşırı koruyucu kollayıcı olma , cocuğun kendini ortaya koymasına izin vermeme , cocuğun yerine bazı gorevleri ustlenme ,ona olduğu yaştan daha kucukmuş gibi muamelede bulunma , sınırları aşırı gevşetme, aşırı şımartma , kuralsızlık
Tepki-4-:Kabiliyet ve becerileri gelişmemiş , sosyal gelişimi yetersiz , devamlı talepkar , başkalarına bağımlı , beklenen olgunluğa ulaşamamış , cok cabuk karşı gelme , sosyal cevresine adaptasyonda zorlanan , engellenmeye tahammulsuz olma

4-TOPLUM VE AİLE ETKİLEŞİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Aile toplumun en kucuk yapı taşını oluşturur. Ailedeki sıkıntılar topluma , toplumdaki sıkıntılar aileye yansır . Sağlıklı toplumu , sağlıklı aileler oluşturur. Ailenin sosyokulturel durumu , toplumun sosyokulturel durumunu belirler.Toplum ve aile surekli iyi veya kotu etklileşim icerisindedir.
Aile toplum etkileşimi sağlıklı olmaz ise ailede ve toplumda bazı sıkıntılar oluşabilir. Aile, icinde bulunduğu toplumun durumuna gore şekillenir. Toplumun ve ailenin yapısına etki eden bir diğer noktada devletin topluma ve aileye sunduğu sosyokulturel imkanlardır. Bu imkanların bol olduğu toplumlarda bazı sıkıntıların oluşmasının onune gecilmiş olur. Devletin sunduğu imkanların yetersizliği veya toplumdaki sosyoekonomik ve sosyokulturel sıkıntılar toplum ile beraber aileyi de etkileyecektir.
Toplumu ve aileyi , ozellikle de cocukları etkileyen bir diğer etkende medyadır. Medyanın iyi ve kotu yonde bir cok etkisi bulunmaktadır. Medyanın zararlı etkilerinden ailenin ve aileyi oluşturan bireylerin korunması gerekir.Bunun icinde aileyi oluşturan bireylerin bilincli olması gerekmektedir. Unutmayınız ki bazı zararları oluşmadan onlemek mumkundur.
Toplum icerisinde infonksiyonel ailelere mudahalede bulunacak , onların her turlu sorunları ile ilgilenecek , yeri geldiğinde sosyoekonomik destek sağlayacak , organize ve yetkileri devlet tarafından desteklenmiş , tecrubeli ekiplerin bir arada olduğu , kamu birimlerine ihtiyac vardır.
Toplum aile etkileşimi hemen her konuda mumkun olmaktadır. İdeal toplumun kurulması , sağlıklı bireylerin oluşturduğu aileler ile mumkun olduğuna gore , ideal toplum icin, ideal aile yapısı , ideal aile fonksiyonelliği , aile psikiyatrisi her gecen gun daha da onem kazanmaktadır. Bu konuda geniş caplı calışma, profesyonel ve tecrubeli ekiplere, bilimsel verilere ihtiyac vardır.
__________________