1 - YUNAN FELSEFESİ VE BİLİMİ

Eski Yunan' da İktisadi goruşler sırasıyla 5 donemde incelenebilir:

1. Donem: Sosyal sınıfların oluşumu, paranın kullanılması, kolonilerin, burjuvazinin ve buna bağlı olarak derebeyliğin ortaya cıkışı.

2. Donem (Drakon Donemi, 1. Reform Hareketi): Drakon tarafından «Drakon Yasaları» olarak bilinen 1. Reform hareketinden amac; soyluların can ve mal guvenliğini derebeylerine karşı korumaktır.

3. Donem (Solon Donemi, 2. Reform Hareketi): Solon tarafından oluşturulan bu reform hareketinden amac; sosyal sınıflar arası ayrılığı azaltmaktır. Reformun ekonomik ozelliği; ekonomik faaliyetler icin Anayasanın oluşturulması, siyasi ozelliği ise; siyasi hakların da Anayasa ile tekrar belirlenmesidir.

4. Donem (Peisistratos Donemi, 3. Reform Hareketi): Bu donemin ozelliği sosyal sınıflararası ayrılığı gidermek, ozelliği ise ic ve dış ticaretin geliştirilmesidir.

5. Donem (Peisistratos Donemi, 3. Reform Hareketi): Amacı, derebeyliğin ve aristokrasinin kalkması, ozelliği ise yabancılar haric tum vatandaşların yonetime katılmasını sağlamaktır(demokrasi). Bu donemden sonra savaşlar cıkmış, Yunan hakimiyeti yıkılmıştır.

Bu sosyo-ekonomik ve siyasi gelişme surecini etkileyen filozofların goruşleri şoyledir:

Sokrat

Eski Yunan' da felsefi goruşleriyle iktisadi yapıyı etkileyen Sokrat, temelde şu fikirleri savunur:

- «Erdem» herşeyin uzerindedir.

- «Doğru»nun araştırılması gerekir.

- Doğrunun araştırılması icin «bilgi» gerekir.

Xenophon

Xenophon, Yunan Felsefesin' iktisadi acıdan şu noktalarda katkıda bulunmuştur:

- Servetin en iyi kullanım şekli belirlenmelidir.

- Devlete ekonomide aktif rol verilmelidir.

- Tarım, ticarete tercih edilmelidir.

- Kullanılan paranın değeri, yapıldığı metale bağlıdır (Metalist goruş).

Platon

Değerli bir duşunur olan Platon'un goruşleri şoyledir:

- Servete karşıdır.

- Toplumda işbolumu nun varlığını savunur.

- Toplumu uc sınıfa ayırır: magastralar (asiller, yoneticiler), gardiyanlar (muhafızlar) ve her ceşit uretici (koylu işci, tuccar)

- Bireyciliğe ve ozel mulkiyete karşıdır.

- Faize karşıdır.

- Nominalist bir para anlayışı vardır. Paranın gercek değeri değil, nominal değeri uzerinde durur.

- Nufusun sınırlandırılmasını savunur.

Aristo

Eski Yunan'da iktisadi goruşun temelini oluşturan onemli fikirlere sahip olan Aristo;

- Kar amacıyla servete yol acan faaliyetleri «krematistik» olarak adlandırır ve ekonomiyi bu acıdan ikiye ayırır:

1) Tabii krematistik (Aile ekonomisi): Faydalı ve zorunlu bir durum olup aile tuketimini karşılamak icin yapılan uretimi ifade eder.

2) Tabii olmayan krematistik (ticari ekonomi): Satılmak icin yapılan uretim faaliyetlerini ifade eder. Tabii olmadığı icin tabiata aykırıdır.

- Ticari ekonomiyi kabul etmemesine bağlı olarak faizi de kabul etmez.

- Aristo'ya gore iki turlu değer vardır: mubadele değeri (mubadele hacmine gore belirlenir), kullanım değeri (malın faydasına gore belirlenir).

- Paranın, ya mubadele aracı ya da mal olarak değerlendirilebile- ceğini savunur.

Zenon

Doneminin onemli bir duşunuru olan Zenon'un goruşleri şoyledir:

- «Stoalılar» denen felsefî akımın kurucusudur. Bu duşunce akımı ozellikle Roma Felsefesini etkilemiştir.

- Zenon'a gore İnsanın doğru, erdemli, mutlu olmasının temeli sadece «kendi kendine dayanarak» yaşamasıdır.

- «Aklın» her zaman duyguların uzerinde olduğunu, yerinde kullanılması halinde «ozgurluğe» ulaşılacağını savunur.

- «Doğal Kanun» kavramı ilk kez Zenon tarafından ortaya atılmıştır.

2 - ROMA FELSEFESİ VE ROMA HUKUKU

- Romalılar, genelde Yunan Felsefesinin etkisinde kalmalarına rağmen, Yunanlıların ilgilenmedikleri bir alana, hukuka yonelmişlerdir. Roma Hukuku' ndaki ceşitli konular liberal iktisadın temelini oluşturmuştur.

- Romalıların temel goruşleri şu şekilde ozetlenebilir:

1) Ozel Mulkiyet: Mutlak bir hak olup ulusal niteliğinin dışına taşarak uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

2) Mudahalecilik: Devlet ekonominin pek cok alanına mudahale etmektedir.

3) Bireycilik: Sozleşmelerin serbestce yapılmasını ifade eden bu kavramla Romalılar, Ronesans donemini, Fizyokrasi' yi ve Klasikleri de etkilemişlerdir.

- Romalılarda iki sınıf vardır: asiller (en ustun sınıf) ve plepler (asillere tabi olan 2. sınıf vatandaşlar).

- 12 Levha Kanunları: Plepler, sınıflararası bir ayrımın kaldırılması ve kendilerine de siyasi haklar verilmesi isteğiyle ayaklanarak sınıfların tabi olduğu kanunların yazılmasını isteyince 12 Lavha Kanunları yazılmıştır. Kanuna gore toprak el değiştirebilir nitelik kazanmış, asalet rejimi yerine servet rejimi gecerli olmuştur.

Marcus Aurelius

Doneminin başarılı bir yoneticisi olan M. Aurelius, Roma İmparatorluğu' nda gerek gelir dağılımındaki adaletsizliğin, gerekse kolelik rejiminin artarak istikrarsızlığın hızlanmasından dolayı ortaya cıkan problemleri karşı onlemler almıştır.İmparator Aurelius, Diocletian' ın bildirileri olarak bilinen temel sosyal ve ekonomik kanunları uygulamaya calışmış ancak olumunden sonra istikrarsızlar artmıştır.

Constantin' in Hristiyanlık'la İlgili Bildirileri

- Yetenekli bir yonetici olan Constantin hem kendisi hıristiyan olmuş, hem de hıristiyanlığı resmen tanımıştır. Constantin' in hıristiyanlığa ilişkin bildirileri, hıristiyanlığa duyduğu sempatinin yanında bu dinin mensuplarının desteğini kazanarak siyasi acıdan guclenmek istemesinin gostergesidir.

İmparator Justinian

Devletin başında bulunduğu donemde ulkeyi başarıyla yoneten İmparator Justinian, Roma İmparatorluğu' nda yaşanan siyasi ve ekonomik bunalımların giderilmesi icin calışılmış ama başarılı olamamıştır.

3 - ROMA İMPARATORLUĞU' NUN COKUŞU (M. S. 476)

Siyasi ve ekonomik krizlerin imparatorluğun bolunmesine yol acmasıyla zenginler kırlık bolgelere yerleşmişler, fakir kesim de korunmak amacıyla bu kesimin himayesine girmiştir. Boylece Feodalizm denen bir sistem ortaya cıkmıştır. Ortacağda dinin felsefeden on planda olması, tarıma dayalı uretim, kolelik kurumunun yaygın olması, mubadele ekonomisinin gelişmemesi Feodalizmin (Derebeyliğin) gelişmesinde onemli rol oynamıştır. Fakat daha sonraları; uzun suren savaşlar, Haclı seferleri, bilimsel ve teknik gelişmeler, dinde reform hareketleri, Feodalizmin yıkılmasına yol acmıştır.

4 - KİLİSE KANUNU (SKOLASTİKLER)

- Roma İmparatorluğu' nun yıkılmasıyla ice kapalı ekonomi haline gelen ekonomik yaşam, Skolastiklerin bireyciliği vurgulayan goruşleri ve ozellikle Kilise' nin duzenlediği Haclı seferleriyle canlanmıştır.

- Skolastikler, mucadelelerde eşitlik, adil fiyat, adil ucret gibi kurumların adalet ve hakkaniyet cercevesinde duzenlenmesi icin kurallar koymuşlardır. Bunu belirlerken ozellikle emek faktoru uzerinde durmuşlardır.

- Faizi reddetmişlerdir.

- Skolastiklere gore paranın değerindeki değişmeleri hukumdar değil toplum belirlemelidir.

- Nufusun arttırılması gerektiğini savunmuşlardır..

- Ozel mulkiyetin kısmen gerekli olduğunu ileri surmuşlerdir.

Donemin onemli duşunurleri; St. Thomas Aquinas ve Nicola Oresme' dir. Her ikisi de koleliği doğal sayar, faize karşıdır, ozel mulkiyetin ahlaki kurallara uygun olduğu surece meşru olduğunu savunur. Yalnız para değerindeki değişmeler konusunu Aquinas sadece ahlaki yonden («hukumdar yerine toplum paranın değerini belirlemelidir» goruşu) ele alırken, Oresme; parasal değişmelerin; mubadeleyi sınırlayacağını, parasal değişmeler - fiyatlar arasında ilişki olduğunu ileri surerek konuyu iktisadi acıdan da ele almıştır.

5 - RONESANS DONEMİ (12. yy - 15. yy)

Once İtalya' da başlayan sonra başta Fransa olmak uzere tum Avrupa' ya yayılan yenilik hareketlerinin tumudur. Bireycilik bu donemde tekrar onem kazanmış, bireyciliğin gelişmesiyle «şehir ekonomisi» anlayışına uygun bir ekonomik yaşam ortaya cıkmıştır. Bu gelişme, servet artışlarına yol acarak materyalist felsefenin doğmasını sağlamış, artan ekonomik faaliyetler uluslararası ticareti yaygınlaştırmıştır. Ronesans doneminde ortaya cıkan «bireyciliği» ve «materyalizm»i temel alan yenilikci goruşler; Merkantalizmi (ozellikle Alman ve Fransız Merkantilizmi' ni) etkilemiştir.
__________________