1970'li yıllarda Bem tarafından formule edilen bu teori (self-perception theory), bireylerin kendilerini daha iyi tanımayı nasıl oğrendiklerini konu almaktadır. Atıf konusunda benliğin analizinde onemli bir katkı sağlayan bu teori, iki postulaya dayanmaktadır:

• Bireyler, kendi tutumlarını, duygularını ve benzeri icsel durumlarını, kendi davranışlarından ve bu davranışların icinde yer aldığı koşullardan hareketle yordayarak tanırlar.

• İcten gelen işaretler belirsiz, zayıf ve guc yordanır oldukları olcude birey, işlevsel olarak, tıpkı bir dış gozlemcinin konumundadır, yani o da kendisini tanıma cabasında iken, dış gozlemcinin ona baktığı gibi bakar ve dışa yansıyan işaretlerden cıkarsama yapar.

Ozetle bu teori, insanın kendisini bir gozlem objesi gibi aldığını ve kendi tepkilerine ve tutumlarına bakarak yorumda bulunduğunu one surmektedir. Kendini algılama teorisi, bilişsel celişki teorisine ve bireyin kendine atıfları konusuna getirdiği farklı bakış ya da katkılar bakımından da sıklıkla tartışılmaktadır.

Bem, bireyin tutumuna aykırı bir davranış yapmasının, onda ic gerilimi azaltmaya yonelik bilişsel bir cabaya yol actığı fikrini temelsiz bulmaktadır. Ona gore bu durumdaki birey, kendi davranışını ve onu buna iten koşullan irdeler; en cok ucret ya da odul alanların, tutum değişikliğine gitmemesini, buna karşılık az ucret veya odulu az olanların tutum değiştirmesini doğal bulur.

Festinger ve Carlsmith'in deneyinde denekler, davranışlarını odulun sonucu gibi algılamakta ve dolayısıyla kendi gercek tutumlarını yansıtmamaktadır. Eğer buna aykırı davranmışsa, onemli duzeyde bir Odul aldığı icindir. Bern'e gore dış gozlemcilere, bu deneklerin davranışı ve deney koşulları acıklansa, onlar da aynı davranışları ortaya koyarlar.

Nitekim Bem, gozlemci deneklere (aktor değil) durumun verilerini sunarak aktor konumundaki deneklerin ne tur cıkarsamalar yapacaklarını sorar. Bern'in denekleri (gozlemci), gercek deneklerle aynı sonuclan gosterirler (Bem, deneyinde, gozlemci deneklere, aktor deneklerin ilk tutumlarını belirtmemiş olması dolayısıyla eleştirilmiştir).
__________________