İlce merkezinin guneyinde bulunan hoyuk, buranın eski bir yerleşim merkezi olduğu izlenimini vermektedir. Ancak Taşlıcay’ın tarihine ilişkin yeterli bilgi yoktur. Aşağı Toklu, coğurlu, Tanrıverdi koylerinde kucuk capta kaleler varsa da tahrip edildikleri gibi, Turkce tarihi kaynaklarda adları gecmemektedir.
Taşlıcay’ın en eski tarihe sahip yeri, Taşteker (Uckilise ya da Dıra Fılla) koyudur. Taşlıcay Diyadin arasında Murat nehrinin guney kıyısındaki bu koy tarihi kaynaklarda Bagavan veya Pakavan (Eski İran dilinde "tapınakkent") adıyla bilinen kenttir. Ermeni ve İran hukumdarları doneminde onemli bir tapınak merkezi olmuş, Sasani hanedanı kurucusu olan Ardeşir burada unlu bir Mecusi (Zerduşti) tapınağı yaptırmıştır. 4. yuzyıl başında Ermenilere Hıristiyan dinini getiren Aziz Grigor bu tapınakları kiliseye cevirmiş ve otuz gun suren oruc ve duadan sonra Ermeni kralı ve ileri gelenleri burada Fırat (Murat) nehrinde vaftiz edilerek Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir. 634 yılında buyutulerek yeniden inşa edilen Pakavan kilisesi 20. yuzyıla dek sapasağlam gelmişken Ermenilerin burayı terk etmelerinden sonra yıkılmış ve enkazından elde edilen taşlarla şimdiki il merkezinde bulunan Ağrı merkez camii inşa edilmiştir.
Yorede 19. yuzyıla dek nufus coğunluğunu oluşturan Ermenilern buyuk bir kısmı 1828 Osmanlı-Rus savaşı esnasında memleketlerini terkederek Rusya'ya sığınmışlardı. Bu tarihten sonra geri kalan Ermeniler yoksul ve az nufuslu altı koyde kalmış, bunlar da 1915'ten sonra imha edilmişlerdir. Taşlıcay ve Eleşkirt yoresinin 1808-1829 yılları arasındaki tarihine ilişkin Boğos Muradyan tarafından yazılmış cok etraflı bir vekayiname mevcuttur.
Murat vadisindeki yol guzergahında bulunan ilce toprakları, bircok kavmin ve bu meyanda Turk akıncılarının ve Kurt aşiretlerinin geciş yolu olmuştur. 1064’te Selcuklu Turkleri tarafından yağmalandı. 1243 Kosedağ Savaşından sonra İlhanlıların, daha sonra Celayirlilerin, Timur’un, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Turkmen devletlerinin yonetimine girdi. 1502-1514 yılları arasında Safevilerin eline gecti.
Caldıran Zaferi (1514) ile birlikte Osmanlı topraklarına katıldı. iran Safevilerinin sınır tecavuzleri sonucunda 1578’te tekrar geri alındı. 1585 tarihli Osmanlı Mufassal Tapu defterinde gosterilen şelve Sancağının dort nahiyesinden biri Kumluca’dır. Taşlıcay, 1828-1829, 1854-1856, 1877-1878 Osmanlı Rus savaşlarında Rus işgaline uğradı. 1885’te asayiş karakolu kuruldu. 1892’de bucak merkezi oldu. Birinci Dunya Harbinde yeniden Rus işgaline uğrayan ilce, 1917’de Rusların geri cekildiği gunlerde Ermeni saldırılarına maruz kaldı. Onceleri Diyadin’e bağlı Aşağı Taşlıcay adıyla bir bucak olarak yonetilirken 4.3.1954 tarih ve 6324 sayılı kanunla ilce yapıldı.


Kaynak
__________________