Hamamozu vadisinde yerleşim Hititler doneminin oncesine dayanmaktadır. Etilerin idari merkezi Hattuşaş ve Alacahoyuk harabelerinin cok yakınında oluşu ve Kızılırmak´ın da yakınında bulunması yanında Eti medeniyetiyle ilgilenen uzmanların bu vadide gerekli arkeolojik incelemeleri yapmaları halinde pek cok hazinenin gun ışığına cıkacağı bir gercektir.

Tarihte daha sonra Frigler, Kimmerler (Kuzey Kafkas), peşinden Romalılar bu bolgede gorulmuşlerdir. Romalılar´ın buyuk yerleşim merkezlerinden olan Hamamozu´nde Romalılar´dan kalma kaplıca, mezar taşları ve eski cami duvarlarında yazılı taşlara rastlanmaktadır. Bundan 30 yıl once Batı Trakya´da gorevli bir oğretmen vasıtasıyla adı gecen taşlardan bir tanesinin fotoğrafları cekilerek Yunanistan´a goturulmuş ve Roma tarihi uzmanlarına incelettirilmiştir. Yapılan tercumelere gore ilcemizin yerinde M.S. 50 li yıllarda Romalılar´a bağlı Paros tarafından uc kubbeli veya uc ayrı hamam yaptırılarak adına izafen (Poros) taşı kazılarak kaplıca duvarına konulduğu ongorulmuştur. Cami avlusundaki yazılı taşın ise M.S. 300 tarihinde olen bir papaz kızının mezar taşı olduğu soylenmektedir. Yapılan bazı calışmalar sonucu kaplıca cevresinde kubbeler ve kemerler ortaya cıkarılmıştır. Ayrıca cevrede Romalılar´a ait buyuk mezarlıklar bulunduğu da soylenmektedir. Yapılacak arkeolojik araştırmalar sonucu bunlara benzer pek cok tarihi vesikaları coğaltılabileceğine inanıyoruz.

Buyuk Selcuklu İmparatoru, Melik Şah´a bağlı kumandan Danişmend Ahmet Gazi 1075 yılında elli bin kişilik bir orduyla Tokat´ı ve daha sonra Amasya´yı ele gecirdikten sonra Corum´u almak uzere yakın akrabası Cavlı Gazi beyi gorevlendirir. Cavlı bey, Karatekin ve Serkes Ahmet Gazi ile Corum uzerine yurur. Ancak o zamanın Corum valisi Mastura Kastamonu´dan yardım talebinde bulunduğundan Corum´u alamamıştır. Bunun uzerine Melik Ahmet Gazi otuz bin kişilik askeri ve uc kumandanı ile Corum´u zapt eder. İltekin Gazi´yi yanına alarak, Osmancık´ı almak uzere Corum´dan ayrılır. Cankırı yoresinin fethi icinse Cavlı ve Karatekin beyleri gorevlendirir. Osmancık alındıktan sonra burasını Alayunt boyundan Osman Bey´e verir ve Osmancık´tan ayrılır ve ilcemiz Hamamozu uzerinden Gumuşhacıkoy ve Merzifon´u alarak Amasya´ya doner. 2. Kılıc Aslan, Danişmendler´e 1095 yılında son verince Amasya´yı oğlu Melik Nizamettin Argun Şah´a devreder. Bu zamanlarda Danişmendler´den kalan yoremiz Argun Şah´ın mahiyetinde bulunan Arkut Bey´in himayesine verilir. Şu anda ilcemizdeki kaplıcalarımızın ilk onarımı bu devirlerde Arkut Bey tarafından yaptırılır. Buna izafen de kaplıcalarımıza ´´Arkut Bey Hamamı´´ denilmiştir. Daha sonra Osmanlı devrinde Hamamozu Gumuş´un zenginlerinden Kamil ve İbrahim beylerin ciftliği haline getirilmiştir.

1991 yılına kadar Gumuşhacıkoy’e bağlı bir kasaba iken, bu tarihten sonra ilce olan Hamamozu’nden Adil Candemir ve Hamit Kaplan gibi dunya şampiyonu gureşciler yetişmiş, şirin ilcemizin tanıtımında onemli rol oynamışlardır.

İlcemiz halen, Amasya´ya bağlı 1700 nufuslu kucuk ve şirin bir ilcedir. Toplam 18 koyu bulunmaktadır. Koyleri de dahil toplam nufusu 6000 civarındadır.
KAynak
__________________