1-TURKLERDEN ONCE KUTAHYA:

Anadolu ‘nun eski yerleşim yerlerinden birisi olan Kutahya ’nın kuruluş tarihini kesin olarak belirlemek mumkun olmamıştır. Ancak tarihinin cok eskilere dayandığı anlaşılmaktadır. Sırasıyla Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Makedonya, Bitinya ve Bergama krallıklarının hakimiyetinde bulunmuş daha sonra Roma İmparatorluğu ve onun ikiye ayrılmasından sonra Bizans İmparatorluğunun hakimiyetine girmiştir.
Eski kaynaklara gore; Kutahya ’nın Antik Cağ’ daki adı Katiaenion’dur. Unlu Antik Cağ coğrafyacısı Strabon ’a gore bu ad “Kotis’in Kenti” anlamına gelmektedir. Kotiaeion adı temel sozcuk aynı kalmak şartı ile, farklı donem ve yazılışlara gore “Kotiaion”, “Cotyaeum” ve “Cotyaium” olarak da kullanılmıştır. Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, ilin tarihi MO VI. yuzyıla dayanmaktadır. İl toprakları icinde yerleşen en eski halk Frigler’dir. MO 1200 yıllarında, Anadolu' ya gelen Frigler, Hitit İmparatorluğu’nun topraklarına girdiler. MO 676’da Kimmerler Frigya Kralı III. Midas’ı bozguna uğratarak, Kutahya ve cevresine egemen oldular.
Makedonyalı Buyuk İskender ‘in tarih sahnesine cıkması ve Persleri mağlup ederek Anadolu ‘yu hakimiyeti altına almasıyla Kutahya el değiştirmiştir. (M.O. 333) Buyuk İskender ‘in genc yaşta olmesi uzerine imparatorluk parcalanmış ve Kutahya İskender ‘in kumandanlarından Antigonos ‘un eline gecmiştir.
M.O. 278 yılında Bitinya Krallığı Kutahya ‘yı topraklarına katmış ve daha sonra da Bergama Krallığını eline gecirmiştir. M.O. 62 yılında Sezar ‘ın damadı Pompoeus Kutahya ‘yı Roma İmparatorluğu topraklarına katmıştır. M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca Kutahya Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğunun hakimiyetine girmiştir. Kutahya, Romalılar zamanında hiristiyanlığın onemli merkezlerinden birisi haline geldi. Takibata uğrayan hiristiyanlar Kutahya ‘ya sığındılar. Putperest Roma şehrin tahsisatını kesti ve şehir ihmale uğrayarak bir sure bakımsız kaldı.
Roma ‘nın hiristiyanlığı resmen kabul edilmesinin ardından piskoposluk merkezi oldu. Bizans doneminde ise Kutahya ‘nın onemi cok arttı. Bizanslılar şehre hakim ve kale inşasına elverişli buldukları sarp tepeye burclar ile tahkim edilmiş iki kat sur icinde bir şato yaptılar. Bu şato, Germiyanoğulları ve Osmalılar doneminde yapılan Kutahya Kalesinin esasını teşkil etmiştir.
Malezgirt’ te Sultan Alparslan yenilen Romanos Diogenes tahtını geri almak icin giriştiği mucadelelerde yenilip esir duşunce, Kutahya ‘ya getirilip gozlerine mil cekilerek hapis edilmişdir. (Romanos daha sonra sevk edildiği Kınalı Ada ‘da vefat etmiştir.)

2-KUTAHYA 'NIN TURK HAKİMİYETİNE GİRMESİ:
Malazgirt Muharebesinden sonra Turkler, hızla Anadolu 'nun fethine giriştiler. 1071 yılından sonraki bir kac yıl icinde Anadolu 'nun hemen hemen tamamı Turkler tarafından fethedildi. Anadolu Selcuklu Devleti 'nin ilk hukumdaro Kutalmışoğlu Suleyman Şah 'ın kardeşi Melik Mansur, 1074 yılında Kutahya 'yı fethetti. Kutahya, Anadolu Selcuklu Devleti 'nin bir uc şehri oldu.
Yirmi yıl kadar Turk hakimiyetinde kalan Kutahya, 1096 yılında başlayan Birinci Haclı Seferi sonunda tekrar Bizans İmparatorluğu hakimiyetine gecti. (1097)
Sultan 2.Kılıcarslan 1182 yılında yeni bir fetih hareketine girişerek Uluborlu ve Kutahya 'yı ikinci defa topraklarına kattı.
Sultan 2.Kılıcarslan 'ın, ulkesini on bir oğlu arasında paylaştırması sırasında Kutahya, Gıyaseddin Keyhusrev 'in hissesine duştu. Daha sonra kardeşler arası taht kavgaları sırasında durumdan yararlanan Bizans, Kutahya 'yı ele gecirdi ise de Sultan Alaattin Keykubat zamanında Selcuklu kumandanlarından İmauddin Hezar Dinarı tarafından ucuncu defa ele gecirildi. (1230)
Uzun yıllar "Kale Muhafızı" olarak Kutahya 'da kalan Hezar Dinarı Kutahya 'nın imarına calışmış, bir cok eser bırakmıştır.
Kutahya 'nın Melik Mansur tarafından fethedildiği yıllarda şehir Buyuk Selcuklu İmparatorluğuna bağlı bulunuyordu. Melik Mansur 'un Buyuk Selcuklu İmparatorluğu hukumdarı Melikşah' a karşı ayaklanması uzerine Melikşah Umera' dan Emir Porsuk Bey komutasında bir ordu gondermiş, yapılan savaşta Melik Mansur oldurmuştur. (1090)
Bu olaydan sonra Emir Porsuk Bey kuvvetleri Kutahya 'da yerleşti. Porsuk Bey bir muddet Kutahya 'da "Kale Muhafızı" olarak gorev yapmıştır. Kutahya 'nın onemli akarsularından Porsuk Cayı 'nın adı buradan gelmektedir.

3-GERMİYANOĞULLARI DONEMİNDE KUTAHYA:
"Germiyanlı" Turk aşiretlerinden birinin adı iken sonradan bir beyliğin ve ailenin adı olmuştur. Aşiretin ilk tarihi şahsiyeti olarak, baba İshak isyanı sırasında Malatya 'da faaliyet gosteren Alişir oğlu Muzafferuddin 'in adına rastlanır. Germiyanlı sulalesinden Kerimuddin Alişir 'in adı, Selcuklu saltanat mucadelesinde Moğollar tarafından Muinuddin Suleyman Pervane 'nin şikayeti uzerine oldurulen Selcuklu emirleri arasında gecer.
Malatya taraflarında bir bolgeye "Germiyan" adı verildiği Selcuklu ve Bizans kayıtlarında belirtilmektedir. Germiyanlı adının Malatya taraflarından Batı Anadolu 'ya gelen bu aşirete bu nedenle verildiği (Kutahya' lı gibi) tahmin edilmektedir.
Germiyanlı Beyliğini kuran Yakup Bey, Moğollar tarafından oldurulen Kerimuddin Alişir Bey' in oğludur. Kendisi Anadolu Selcuklu Sultanı 3.Gıyaseddin Keyhusrev zamanında devletin ileri gelen emirlerinden birisiydi. Gorev sahası Ankara ve civarı idi.
3.Alaattin Keykubad' a bağlı iken 1300 yılında bağımsızlığını ilan etmiş, Kutahya merkez olmak uzere beyliğini kurmuştur. Beyliğin ilk mustakil idarecisi olan Yakup Bey devri (1300-1340) Germiyanoğulları' nın en guclu donemini oluşturur. Yakup Bey' in hakim olduğu topraklar, bazı kaynaklarda Yakup-ili adıyla adlandırılmıştır.
Bazı kaynaklarda Bizans 'ın Yakup Bey devrinde Germiyanoğullarına yıllık 100.000 dinar vergi ve hediyeler gonderdikleri belirtilir. Yakup Bey' den sonra yerine oğlu Mehmet Bey (1340), onunda 1361 yılında olumu uzerine yerine oğlu Suleyman Şah gecti.
Osmanlı Sultanı 1.Murat, oğlu Şehzade Beyazid' e Suleyman Şah' ın kızı Devlet Hatun 'u istemek uzere bir heyet gonderdi. Suleyman Şah' da cevabi bir mektupla devrin ileri gelen alimlerinden İshak Fakih' i Osmanlı başkentine gonderdi. İshak Fakih' in getirdiği hediyeler arasında meşhur Germiyanlı atları, Denizli bezleri ile altın ve gumuş eşyalar bulunuyordu.
Suleyman Şah, kızının ceyizi olarak Kutahya, Simav, Emet ve Tavşanlı 'yı Osmanlılara bıraktı. Kendisi Kula 'ya cekildi.1381 yılında yapılan duğunden sonra Şehzade Beyazid Kutahya Sancağına idareci olarak gonderildi.
Ancak Kutahya, Ankara Savaşından sonra tekrar Germiyanoğulları 'nın hakimiyetine gecti. (1402) Bu sefer beyliğin başına II.Yakup Bey vardı. Bu durum II.Yakup Bey 'in 1429 yılında olumune kadar surdu.Yakup Bey 'in vasiyeti uzerine Germiyan ulkesi Osmanlı hakimiyetine gecti.
Kutahya, Germiyanoğulları zamanında tarihinin en parlak devirlerinden birini yaşamış, iktisadi ve fikri bakımdan buyuk gelişmelere sahne olmuştur. Beyliğin merkezi olması sebebiyle Kutahya 'da bir cok mimari eserler inşa edilmiş, şair, edip ve fikir adamları bu şehirde toplanarak eserler kaleme almışlardır.

4-OSMANLILAR DONEMİNDE KUTAHYA:
Osmanlı yonetimine gectikten sonra Kutahya bir "Sancak Merkezi" oldu. I.Murad' ın oğlu ve Germiyan Beyi Suleyman Şah 'ın damadı olan Bayezid 'de Kutahya Sancak Beyi olarak gorevlendirildi.
Osmanlı Devletinin Anadolu Beylerbeyi İshak Paşa 1451 yılında beylerbeylik merkezini Kutahya 'ya taşıyarak buraya yerleşti. Kutahya uzun sure beylerbeylik merkezi olarak kaldı.
Timur Ankara savaşından bir hafta sonra Kutahya' ya gelmiş, cok sevdiği bu şehirde bir ay kalmıştır.
Kutahya' da bulunan Ulu Camii 'nin ilk şekli Yıldırım Beyazid tarafından yaptırılmıştır. Kayıtlarda Ulu Camii 'nin adı "Yıldırım Han Camii" olarak da gecer.
Anadolu tarafına yapılan seferlerde Osmanlı ordusunun toplantı yeri ve aynı zamanda onemli bir uğrak yeri olan Kutahya onemli eserlerle de donatılmıştır. Tarihte bilinen en eski toplu iş sozleşmesi 13 Temmuz 1766 tarihinde Kutahya 'da imzalanmıştır. O donem Kutahya Valisi Ali Paşa' nın huzurunda yapılan goruşmeler sonucunda işveren ile işciler arasında anlaşmaya varılmış, cırak, kalfa ve ustaların ucretleri ayrı ayrı belirtilmiştir. Soz konusu anlaşmada bahsedilen işciler cinicilerdir.
Kutahya adı Mısır Valisi Ali Paşa ile Osmanlı Devleti arasında yapılan savaşlar sonunda 1833 yılında yapılan anlaşma ile uluslararası alanda duyulmuştur. Zor durumda kalan Osmanlı Devleti 'nin Rusya 'dan yardım istemesi uzerine, Osmalı Devleti uzerinde Rus nufuzu olmasını istemeyen İngiltere ve Fransa, Mehmet Ali Paşa 'yı ikna ederek Kutahya Anlaşmasının yapılmasını sağlamışlardır.
1848 ihtilalleri neticesinde başlayan Macar Milli Hareketi, Avusturya ve Rusya tarafından kanlı bir şekilde bastırılınca, hareketin liderlerinden Kossuth Lajos, Bathyayi ve Mesrares 1849 'da Osmanlı Devletine sığındılar. Rusya ve Avusturya' nın baskılarına rağmen Osmanlı Devleti multecileri geri vermedi. Kossuth (Koşut) ve maiyeti Kutahya' ya yerleştirildiler. 1851 yılına kadar Kutahya' da kaldılar. Kaldıkları ev bugun muze haline getirilmiştir ve ziyaretcilere acıktır.

5-MİLLİ MUCADELE YILLARINDA KUTAHYA:
İzmir 'in 15 Mayıs 1919 'da Yunanlılar tarafından işgali ve duşman kuvvetlerinin Anadolu iclerine doğru ilerlemeye başlaması uzerine butun yurtta olduğu gibi Kutahya' da da Kuvayi Milliye teşkilatı kuruldu ve 20 Eylul 1919' da faaliyetlerine başladı. Kurulan teşkilat halktan maddi ve manevi buyuk destek gordu. Teşkilat başkanı askeri şube reisi Nuzhet Bey 'di.
Cerkez Ethem Bey' in maiyetindeki mufreze kumandanlarından Piriştineli İsmail Hakkı Bey, Kutahya' ya gelerek "Mudafaai Hukuk Merkezi" ile muştereken faaliyet gostermeye başladı. Silah, cephane ve para tedarikine ve asker toplanmasına başlandı. 21 Temmuz 1920' de başlayan calışmalar sonucunda kısa sure sonunda "Kutahya Milli Taburları" teşkil edildi. 6 Ağustos 1920' de Afyon' da bulunan Mustafa Kemal Paşa, İsmail Hakkı Bey' in daveti uzerine Kutahya' ya geldi ve tren istasyonunda "Kutahya Milli Alayını" teftiş ederek takdirlerini bildirdi. Kutahya' da birkac saat kalan TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa, ayrılırken, Mutasarrıf Said Bey' e Kutahya halkına karşı takdirlerini bildiren bir yazı vermiştir.

KUTAHYA MUTASARRIFI SAİD BEYEFENDİYE
Buyuk Millet Meclisinin selam ve ihtimamını muhterem halkımıza, kahraman orduya ve hamiyetkar memuriyne tebliğ etmek uzere Kutahya' yı dahi ziyaret eden heyetimiz, burada gorduğu mefhabetbahş ve itmi'nannaver tezahuratı samimiye ve aliyeden dolayı fevkalade muftehir ve mesrurdur. Vatansever Kutahya ahalisinin mali fedakarlığı, maddi ve manevi himemat ve mesaisiyle beş on gun zarfında ihzar ve techiz edilen binlerce mevcuda baliğ kıtaatı askeriyenin giriştiğimiz dini, milli, vatani mucadelede muzafferiyetimizi temin edecek kahraman bir zumre olarak isbat-ı fedekari edeceğinizden eminiz. Gerek zat-ı alileriyle Mudafaai Huku gayyuruyesini gerek umum Kutahya halkının mucib-i mubahhat olan himematından dolayı hissettiğimiz şukranı, Buyuk Millet Meclisi namına beyan ile arz-ı veda eder ve iş bu ihtisasat-ı mahmedefkaranemizin aynen butun ahaliye tebliğ buyurulmasını rica ederiz..

Kutahya-Eskişehir muharebeleri sırasında hazırlıklarını henuz tamamlayamamış olan Turk ordusunun muharebe şartları gereği Sakarya nehrinin doğusuna cekilmesi sonucunda 17 Temmuz 1921 tarihinde Kutahya Yunanlılar tarafından işgal edildi. Bu karanlık gunler cok surmedi. yaklaşık bir yıl sonra 26 Ağustos 1922 'de başlıyan Buyuk Taarruz ve 30 Ağustos tarihinde yapılan Başkumandan Meydan Muharebesi sonucunda Yunan ordusu dağıldı. Aynı gun (30 Ağustos 1922) Turk birlikleri Kutahya 'ya girdi. Boylelikle işgal devresi sona erdi ve Kutahya ebediyyen Turk hakimiyetine girdi.

6-KUTAHYA' NIN ESKİ VE YENİ GORUNUMLERİ:

Kutahya Lisesi

Kutahya Lisesi

Hisar ve Saat Kulesi

Hisar Yeni Gorunumu

Hukumet Konağı

Hukumet Konağı

Kucuk Hamam (Cumhuriyet Caddesi)

Kucuk Hamam (Cumhuriyet Caddesi)


Kaynak : Kutahya.Net.

__________________