İstanbul, yerleşim tarihi 300 bin, kentsel tarihi yaklaşık 3 bin, başkentlik tarihi 1600 yıla kadar uzanan Avrupa ile Asya kıtalarının kesiştiği noktada bulunan bir dunya kentidir. Şehir cağlar boyunca farklı uygarlık ve kulturlere ev sahipliği yapmış, yuzyıllar boyu ceşitli din, dil ve ırktan insanların bir arada yaşadığı kozmopolit ve metropolit yapısını korumuş ve tarihsel surecte eşsiz bir mozaik halini almıştır. Uzun zaman dilimleri boyunca her alanda merkez olmayı ve iktidarda kalmayı başaran dunyadaki ender yerleşim yerlerinden biri olan İstanbul gecmişten gunumuze bir dunya başkentidir.
İstanbul'un tarihi ana hatlarıyla beş buyuk doneme ayrılabilir: Tarih oncesi donem, Byzantion donemi, Konstantinopolis donemi, Konstantiniyye donemi ve İstanbul donemi.
Kucukcekmece Golu kenarında bulunan Yarımburgaz Mağarasında yapılan kazılarda insan kulturune ait ilk izlere rastlanmıştır. Bu donemde golun cevresinde Cilalı Taş Devri ve Bakır Cağı insanların yaşadığı sanılmaktadır.
İlk belirgin yerleşim sahipleri olarak Megaralılar’ın insanı olarak kabul edilmektedir. Megaralılar, bugunku Kadıkoy'e yerleştiler ve "Khalkedon" adını verdiler. Ayrıca Kadıkoy 'e bağlı Fikirtepe'de de ceşitli buluntular ortaya cıkmıştır. Elen Mitolojisi'ne gore Batum'a doğru yola cıkan 40 Yunanlı, İstanbul Boğazı'ndan gecerken, bugunku Sarayburnu'nda karaya cıkmış, bulundukları yere, "Altın Boynuz" dedikleri Halic'e ve Khalkedon'a yerleşmişlerdir.Mallar
Byzantion ve Bizans Donemi (M.O 667-M.S. 330)
İstanbul, bu donemde adı Byzantion olan antik bir Yunan şehir devleti olarak kurulacak, kısa zamanda gelişip guclenecek ve donemin merkezi gucu Roma İmparatorluğu tarafından ele gecirilecektir. Romalilar tarafindan Byzantion, latinleştirilecek ve Byzantium olarak Roma İmparatorluğu'nun onemli şehirlerinden biri haline gelecek, adı değiştirilecek once Byzantium sonra Augusta Antonina diye anılacaktır.
Antik Yunan Şehir Devleti Byzantion ve Antik Yunan Donemi (M.O 667-M.O. 196
Byzantion ve Oligarşi Donemi (M.O. 667-M.O. 476)
Bugunku İstanbul'un temelleri M.O. 7. yuzyılda atılmıştır. "Byzantion" şehri Megaralılar tarafından M.O. 667'de tarihi yarımadanın doğusunda Sarayburnu civarında kurulmuştur. Byzantion uzun sure şehir devlet yapısı gostermiştir. M.O. 478'de Byzantion Spartalı Pausanlılar tarafından ele gecirilmiştir.Ancak yonetimde sadece 2 yıl kalacaktır.
Byzantion ve Demokrasi Donemi (M.O. 476-M.O. 196)
Byzantion Spartalı Pausanlıların yonetiminde ancak iki yıl kalabilmiş, sonra Pausanlılar şehrin halkı tarafından kovulmuşlardır. Boylece M.O. 476'dan itibaren Byzantion demokrasiyi yonetim bicimi olarak belirlemiştir. Uzun sure şehir devlet yapısı gosteren Byzantion, stratejik konumuna borclu olduğu ekonomik gelişme sayesinde tum antik Yunan bolgesine mudahale edebilen bir guc olmuştur.
Byzantion ve Roma Donemi (M.O. 196- M.S. 1.yuzyıl)
M.O. 196'da Byzantion Roma İmparatorluğu'nun hakimiyeti altına girer. Byzantion Roma İmparatoru Septimius Severus tarafından Roma İmparatorluğu'na Roma Bağımsızlık Bildirgesi'yle dahil edilmiştir. Şehir Roma İmparatoru Vespasian tarafından 1. yuzyılda imparatorluğa sağlam bir şekilde bağlı kalması icin latinleştirilir.
Byzantium ve Roma Donemi (1.yuzyıl-3.yuzyıl)
Byzantion İmparator Vespasian doneminde hızlı bir Latinleştirme politikasına tabi tutulur, adı Latince Byzantium olur ve Roma İmaparatorluğu'na tam bağlı onemli bir vilayet haline gelir. 196'da Byzantion Pers İmparatoru Pescennius ile anlaştığı icin Roma İmparatoru Septimius Severus tarafından cezalandırılır ve şehir buyuk zarar gorur. Şehir sonra yine Septimius Severus tarafından baştan başa tekrar inşa edilir.
Augusta Antonina ve Roma Donemi (3.yuzyıl-330)
Augusta Antonina adı baştan başa yeniden inşa edilmiş ve duzenlenmiş şehre İmparator Septimius Severus (193-211)tarafından, oğlu Antonius'un şerefine verilmiştir. 3. yuzyılda bu ad kullanılmıştır. 330 yılında Byzantion I. Konstantin tarafından Roma İmparatorluğu'nun başkenti ilan edilir.
Konstantinopolis ve Bizans İmparatorluğu Donemi (330-1453)
stanbul'un bu donemde adı Konstantinopolis olarak değişecek, once Roma İmparatorluğu'nun sonra Bizans İmparatorluğu'nun başkentliğini yapacaktır. Bizans başkenti Konstantinopolis yaklaşık 1000 yıl boyunca Orta Doğu'ya hakim bir şehir konumuna yukselecektir.
Roma Başkenti Konstantinopolis ve Gec Roma Donemi (330-395)
İstanbul'un başkentlik tarihi Roma İmparatorluğunun Doğu-Batı ayrışmasından 65 yıl once başlamıştır. Byzantion 330 yılında İmparator Buyuk Konstantin'in isteğiyle 'Nova Roma (Yeni Roma)' olarak Roma İmparatorluğu'nun başkenti yapılır, kentin ismi imparatorun olumunden sonra onun anısına Byzantium'dan Konstantinopolis'e cevrilir. Roma'nın istilası ve yıkılmasıyla onun yerine gecen Konstantinopolis, 395'de ikiye bolunen Roma İmparatorluğu'nun ardılı devlet Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti olur.
Bizans Başkenti Konstantinopolis ve Bizans İmparatorluğu Donemi (395-1204)
Konstantinopolis, once Doğu Roma İmparatorluğu adıyla kurulan ve Batı Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra zamanla adı Bizans İmparatorluğu'na donuşen devletin de 395'de başkenti olmuştur. Konstantinopolis erken ortacağda da dunyanın en parlak ve zengin şehridir.
Latin Başkenti Konstantinopolis ve Latin İmparatorluğu Donemi (1204-1261)
1204-1261 yılları arasında Latinlerin işgaline uğrayan Konstantinopolis Latin İmparatorluğu'nun başkenti haline gelmiştir.
Bizans Başkenti Konstantinopolis ve Gec Bizans İmparatorluğu Donemi (1261-1453)
Latin egemenliğinden sonra Konstantinopolis daha sonra tekrar 1453'e kadar Bizans İmparatorluğu'nun başkenti olmuştur.bu doneme kostantinopolistik denir
Konstantiniyye ve Osmanlı İmparatorluğu Donemi (1453-1922)
İstanbul bu donemde buyuk bir cihan imparatorluğunun başkenti olacak, uc kıtada yayılan toprakları 400 yıldan uzun sure hakimiyetinde bulunduracaktır.
Kentin 29 Mayıs 1453'te Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesinden sonra Osmanlı başkentlik donemi başlar. Muslumanlarca Konstantiniyye olarak adlandırılan şehri, Rumlar Yunanca "εις τήν Πόλι(ν)" (/is tin boli/) yani "şehir'e" olarak kullanmışlardır. Osmanlı'da da bu ismi Istanbul olarak sıkca kullanılmıştır. Ruslar ise şehre Carigrad (Carın şehri) adını kullanmışlar. Şehrin Balkanlar'daki adı Stambul olmuştur. 13 Kasım 1918 tarihinde İtilaf devletleri tarafından işgal edilen şehir, 6 Ekim 1923 tarihinde Turk ordusunun şehre girmesiyle sona ermiştir.
İstanbul ve Turkiye Cumhuriyeti Donemi (1923-)
Modern İstanbul
13 Ekim 1923'te Ankara'nın Turkiye Cumhuriyeti'nin başkenti ilan edilmesiyle İstanbul, M.S.330'dan beri surdurduğu başkentlik ozelliğini kaybetmiştir. 28 Mart 1930'da Konstantinopolis (Konstantiniyye) adı tamamen yururlukten kaldırılmış ve şehrin resmi adı İstanbul olmuştur. İstanbul'un Tarihsel Onemi
Osmanlı doneminde İstanbul
İstanbul 4. yuzyıldan 20. yuzyıla kadar on altı yuzyıl boyunca dunyanın en buyuk ve en onemli metropolleri arasında yer almıştır. Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının kesiştiği geniş bir bolgenin tartışmasız tek hakimi olmuş ve bu surecte dunya tarihini onemli derecede etkilemeyi başarmıştır.
İstanbul kesintisiz bin altı yuz yıl boyunca, 330'dan 1922'ye kadar olan donemde; Roma İmparatorluğu (330-395), Bizans İmparatorluğu (395-1204, 1261-1453), Latin İmparatorluğu (1204-1261) ve Osmanlı İmparatorluğu (1453-1922) olmak uzere dort farklı imparatorluğa başkentlik yapmıştır. Bu imparatorluklardan ucu var oldukları donemde dunyanın en buyuk guc ve iktidar sahibi devletleri olarak tarihe gecmiştir. Hepsinin İstanbul'dan yonetildiği duşunulduğunde şehrin tarihsel onemi ve değeri anlaşılabilir.
1923'te Ankara'nın başkent olmasıyla koklu başkentlik ozelliğini yitiren İstanbul, 4. yuzyıldan 18. yuzyıla kadar on dort yuzyıl boyunca koruduğu her alanda etkin bir 'dunya kenti' olma ozelliğini Turkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra cumhuriyet tarihiyle birlikte tekrar kazanmaya başlamış, gunumuzde Orta Doğu ve Avrupa'nın en onemli merkezleri arasında yerini almıştır.
İstanbul'u Yoneten Devletler
Antik Yunan şehir devleti (M.O. 667-M.O. 196) Roma İmparatorluğu (M.O. 196-395) Bizans İmparatorluğu (395-1204), (1261-1453) Latin İmparatorluğu (1204-1261) Osmanlı İmparatorluğu (29 Mayıs 1453-13 Kasım 1918) İtilaf devletleri (13 Kasım 1918-6 Ekim 1923) Turkiye Cumhuriyeti (6 Ekim 1923- ∞ ) İstanbul'un Başkentlik Yaptığı Devletler
Roma İmparatorluğu (330-395) Bizans İmparatorluğu (395-1204), (1261-1453) Latin İmparatorluğu (1204-1261) Osmanlı İmparatorluğu (1453-1922) Ayrıca Bakınız
Bir resimde İstanbul'un fethi
Byzantion sayfası İstanbul şehrinin kuruluşundan 330'da Roma İmparatorluğu'nun başkenti oluşuna kadar olan tarihini icermektedir. Konstantinopolis sayfası İstanbul şehrinin 330'da Roma başkenti olmasından, 1453'te Osmanlılarca alınıncaya kadar olan tarihinden bahsetmektedir. İstanbul sayfasında şehrin genel tarihi ve gunumuzdeki durumu ozetlenmektedir. İstanbul'un fethi adlı sayfa şehrin 1453'teki fethini anlatmaktadır. İstanbul'un işgali sayfası şehrin 1918'den 1923'e kadar olan İtilaf devletlerince işgalini konu almaktadır. Antik Yunanistan Roma İmparatorluğu Bizans İmparatorluğu Latin İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu İtilaf devletleri Turkiye Cumhuriyeti Turkiye Cumhuriyeti tarihi Kaynakca
'History of Istanbul' adlı İngilizce Wikipedia sayfası 'Geschichte Istanbuls' adlı Almanca Wikipedia sayfası Diğer İstanbul tarihiyle ilgili Turkce Vikipedi sayfaları
__________________