Sosyolojide Kullanılan Yontem ve Teknikler

• Sosyolojide Kullanılan Yontemler
Yontem

UYARI : Yontem ve teknik kavramları genellikle yanlış olarak birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Teknik, secilen yonteme bağlı olarak belirlenen bilgi toplama aracıdır.

Bir araştırmanın başından sonuna kadar izlenmesi gereken duşunsel yoldur. Sosyolojide kullanılan yontemler şunlardır :
 Tumdengelim : Tumdengelim, gerek akıl gerekse gozlem ve deney yoluyla elde edilmiş genel bir ilkeyi ayrı ayrı olaylara uygulamaktır. Başka bir deyişle, ozelin bilgisini genel yargılardan cıkarmaktır.
 Toplumsal değişmenin cok hızlı olduğu donemlerde suc oranı artar.
 İstanbul’un toplumsal değişme hızı cok fazladır.
 O halde İstanbul’da suc oranı artar.
Yukarıdaki ornekte de gorulduğu gibi tumdengelim yontemi bize yeni bir bilgi vermez. Genel yargıların icerisindeki saklı olan bilgileri acığa cıkartır.

 Tumevarım : Tumevarım, gozlenen tek tek olgulardan yola cıkarak genel yargılara ulaşmaktır. Başa bir deyişle, tumevarım ozelden genele giden bir akıl yurutme turudur.
 Gozlediğim Seyrek koyunde koyden kente goc oranı azdır.
 Gozlediğim Ortaklar koyunde koyden kente goc oranı azdır.
 Gozlediğim Yanıklar koyunde koyden kente goc oranı azdır.
 Gozlediğim Geren koyunde koyden kente goc oranı azdır.
 O halde sulu tarımın yapıldığı koylerde koyden kente goc oranı azdır.

Tumevarım mı, Tumdengelim mi?

Bilimsel araştırma surecinde tumevarım ve tumdengelim yontemleri birbirlerini tamamlar niteliktedir.
Tek tek olgulardan genel ilkelere ulaşılır (tumevarım).
Genel ilkelerden yola cıkılarak varsayımlarda bulunulur (tumdengelim).
Varsayımların doğruluğunu sınamak icin deneyler ve incelemeler yapılır. Bu incelemelerin sonucunda genel ilkelere ulaşılır (tumevarım).

 Anoloji : Anoloji, iki benzer olay arasında karşılaştırma yaparak sonuca ulaşmaktır. Arjantin’de enflasyon oranı yuksek olduğundan toplumsal muhalefet fazladır. Yunanistan’da da enflasyon oranı yuksektir. O halde, Yunanistan’da da toplumsal muhalefet fazladır.
UYARI : Anolojinin tumevarım yonteminden farkı şudur : Tumevarım, ozelden genele bir akıl yurutmedir, Anoloji ise ozelden ozele bir akıl yurutmedir.

 Birleştirici Yontem : Birleştirici yontemde, incelenen toplumsal olay ile ilgili olan diğer olaylar da goz onune alınarak acıklamalar yapılır. Cunku, toplumsal olaylar bir butundur. Araştırmacı da toplumsal olayların karşılıklı bağlılığına ve etkileşimine dikkat etmek zorundadır.
UYARI : Birleştirici yontem her ne kadar yontem olarak anılsa da başlı başına yontem olmaktan cok, bir yontem ilkesidir.

 Sosyolojinin Yontem ve İlkeleri :
 Somutluk : Sosyoloji yer ve zaman bakımından belirli olan olguları inceler. Sosyolog, hayalinde tasarladığı ideal toplum modelleriyle (utopyalarla) ilgili değildir.
 Nesnellik : Sosyolog, toplumları toplumsal ve bireysel değer yargılarından sıyrılarak inceler.
 Sınırlılık : Sosyolog, hem incelediği konuyu hem de araştırma yaptığı alanı (sahayı) sınırlandırmak zorundadır. Evren araştırmanın kapsadığı alandır. Sosyolog genellikle araştırmasının kapsadığı alandaki bireylerin tumunden bilgi toplayamaz. Sosyolog bu durumda evreni temsil etme yeteneğine sahip birimleri (orneklem gruplarını) secerek, araştırmasını bu birimler uzerinde surdurur.
 Karşılıklı bağımlılık : Sosyolog, incelediği değişkenlerle diğer değişkenlerin karşılıklı etkileşim icerisinde olduğunu gozardı etmemelidir. Orneğin, koyden kente gocun nedeni sadece ekonomik nedenlerle acıklanamaz; ekonomik nedenlerin yanı sıra hukuksal, dinsel vb. nedenler de koyden kente gocu etkiler.
 Dinamiklik : Sosyolog, toplumsal olguların zaman ve mekan icinde değiştiğini goz onune almak zorundadır.
 Butunluk : Toplumsal olaylar ancak toplumun genel yapısıyla ilişkilendirildiği zaman anlam kazanır.
 Ongoru sağlama : Sosyolog, mevcut verileri değerlendirerek ilerde ortaya cıkabilecek olayları onceden kestirebilir.
 Kavramları acık secik tanımlama : Sosyolog, araştırmasında kullanacağı kavramları daha araştırma projesinin başında tanımlamaktadır.
• Sosyolojide Kullanılan Başlıca Araştırma Teknikleri
Teknik
Teknik, secilen yonteme bağlı olarak belirlenen bilgi toplama aracıdır. Sosyolojinin kullandığı belli başlı araştırma teknikleri şunlardır.
 Gozlem : Toplumsal yaşamla ilgili olayları oluşum koşulları icinde amaclı ve sistemli bir bicimde izlemek ve kaydetmektir. Gozlem ceşitleri şunlardır :
 Belgeler Uzerinde Yapılan Gozlem : Araştırılan konu ile ilgili kitap, yazıt, film ya da ses, kayıt, nesne, istatistik vb. belgeleri incelemektir.
 Kapsamlı Gozlem : Cok sayıda bireyden oluşan bir toplumsal grubun ekonomik, kulturel ve toplumsal ozelliklerinin goruşmelerle araştırılmasıdır.
 Yoğun Gozlem : Kapsamlı gozlemin yetersiz kaldığı durumlarda araştırma konusu ile ilgili az sayıda insanla derinlemesine goruşulmesidir.
 Katılarak Gozlem : Araştırmacının incelediği toplumun yaşantısına katılarak bilgi toplamasıdır. Coğunlukla antropologların kullandığı bir bilgi toplama aracıdır. Katılarak gozlemde ideal olan incelenen kulturun icinde dort mevsim yaşamaktır. Ancak bu zorunlu bir koşul değildir. Katılarak gozlemin olumsuz yonu araştırmacının uzun sure inceleme yaptığı toplumun icinde kalarak objektifliğini yitirmesidir.
 Anket : Anket, kişilerin belirli konulardaki tutumlarını, duşuncelerini saptamak icin hazırlanmış soru listesiyle bilgi toplamaktır. Anket uygulanırken genellikle araştırmacılar ile anket uygulayan kişiler karşı karşıya gelmezler. Dağıtılan anketler bireyler tarafından doldurulur.
 Goruşme : Onceden hazırlanmış soruların, araştırma konusuyla ilgili kişilere yuz yuze sorulmasıdır. Goruşmede, anketten farklı olarak goruşmeciyle goruşulen kişi karşı karşıya gelmektedir.
UYARI : Enformel goruşmelerde onceden hazırlanmış sorular doğrudan değil de sohbet havası icinde sorulur.
 Monografi : Aile, koy gibi kucuk grupların ya da bir ornek olayın tum değişkenleriyle derinlemesine bir şekilde incelenmesidir. Monografiler şu şekillerde olabilir :
 Koy-şehir monografileri
 Sendika ve parti gibi kuruluşların monografileri
 Kan davası gibi ozel bazı ornek olayları ele alıp inceleyen monografiler.
UYARI : Monografi tekniğinde, diğer tekniklerde olduğu gibi, secilen birimin evreni temsil etme ozelliği gostermesi gerekir.
 Sosyometri : Sosyometri, kucuk gruplarda kimin kimden hoşlanıp hoşlanmadığını saptamaya yarayan bir tekniktir. Sosyometri kucuk gruplarda yıldız ve itilen kişileri saptamaya yarar. Testin sonuclarından yararlanarak grubun sosyogramı (ilişki haritası) cıkartılır.
 İstatistik : Sosyolog, diğer tekniklerle toplanılan verilen ne anlama geldiğini ve bunlardan nasıl gecerli sonuclar cıkartılabileceğini bilmek icin istatistiksel tekniklerden yararlanmak zorundadır.

• Bilimsel Araştırma Surecinin Aşamaları

Kavramsal Model Aşaması
 Araştırma probleminin hissedilmesi, kaynak tarama
 Problemin sınırlandırılması
 Araştırma amacının belirlenmesi
 Varsayımların (denencelerin) ortaya atılması

Araştırma Aşaması
 Araştırma Evreninin belirlenmesi
 İstatistiki tekniklerden yararlanarak araştırma orneklerinin secilmesi
 Verilerin toplanması
Cozumleme (Analiz) Aşaması
 Verilerin istatistiki tekniklerle işlenmesi, sunulması; verilerin varsayımları doğrulayıp doğrulamadığının belirtilmesi

Bireşim (Sentez) Aşaması
 Cozumleme aşamasında elde edilen sonuclar yorumlanarak sistematik bilgilere (kuramlara – teorilere) ulaşılır.
__________________