19. YUZYILDAN ONCE TUTUN KULLANIMI

1492’den once: Amerika kıtasının yerlileri tedavi ve dini amaclarla tutun uretimi yapıyorlardı.
1492: Kristof Kolomb Amerika’yı keşfetti. Avrupa’ya donduğunde yanında bu kıtada daha once hic gorulmemiş olan tutun tohumları ve yaprakları vardı. Kolomb’un murettebatından Rodrigo Jerez tutun icerken goruldu ve şeytan tarafından ele gecirildiği iddia edilerek hapis cezasına carptırıldı.
1535: Montreal Adasına ulaşan Jacques Cartier oradaki yerli halkın kendisine tutun sunmasından sonra gunluğune “vucutlarını, ağızları ve burunları sanki birer bacaymışlar gibi tutene kadar, dumanla dolduruyorlar”, “biz de onları taklit ettik, ancak duman biber gibi acıydı ve ağzımızı yaktı” diye yazmıştı.
1556: Fransa ilk defa tutunle tanıştı ve Jean Nicot kısa zamanda tutun icmeyi populer hale getirdi (19. Yuzyıl bilim adamları “nikotin” olarak tanınan kimyasal maddeye onun adını verdiler).
1565 yılına gelindiğinde; tum Avrupa’ya yayılan tutun alışkanlığı, unlu İngiliz aristokratı ve şairi Sir Walter Raleigh’nin tutun icmeye başlamasıyla, İngiltere’ye de girdi.
1610: Japonya’da tutun uretimi ve icimi yasaklandı.
1612: Amerika’da Virginia’da ilk defa ticari tutun ekimi yapıldı ve başarıya ulaştı. Amerikalı tutun ekicisi John Rolfe daha sonra unlu Kızılderili kızı Pocahontas’la evlendi. On yıl icinde, tutun Virginia eyaletinin en onemli ihrac maddesi haline geldi. Tutun ekimi icin kole iş gucu kullanılmaya başlandı.
1618: Virginia 20.000 libre tutun uretti.
1622: Virginia, bir Kızılderili saldırısında kolonisinin ucte birini kaybetmesine rağmen 60.000 libre tutun uretti.
1627: Virginia, 500.000 libre tutun uretti.
1629: Virginia tutun uretimini uc katına cıkararak 1.500.000 libre tutun uretti.
1634: Maryland kuruldu. Maryland’de de tutun uretimine başlandı. Rus Carı tutun icimini tum Rusya’da yasakladı. Tutun icerken yakalananların ceza olarak burnu kesiliyor, sucun tekrarı halinde olume mahkum ediliyorlardı.
1660: Tutun ureticisi olan Virginia ve Marland kolonilerinde kolelik başladı. Sayıları azalan beyaz uşaklar yerini kolelere bıraktı. Kole fiyatları tutun fiyatlarına gore belirlenmeye başlandı.
1676: New France Kolonisinde sokakta tutun icmek ve tutun taşımak yasaklandı. Bir sure icin, perakende satışta yasaklandı ancak halkın kendileri icin tutun yetiştirmeye başlamasıyla, Kanada’nın tutun endustrisi duşuş gosterdi.
1732: Virginia’nın en zengin tutun ureticisi Robert King oldu. Olduğunde 300.000 donum arazisi ve 700 kolesi vardı.
1739: Fransa, Kanada’dan tutun ithal etmeye başladı.
1761: İngiliz doktor John Hill, “Cautions Against the Immodetrate Use of Snuff” (Aşırı Enfiye Kullanımına Dikkat) isimli ve tarihte bilinen ilk tutun-kanser araştırması olan raporunu yayınladı.
1775: Virginia ve Maryland’in tutun uretimi 100 milyon libreye ulaştı.
19. Yuzyıl 1800: ABD’nin kole nufusunun yarısından fazlası Virginia ve Maryland’deydi. Bu iki eyaletteki toplam zenci kole sayısı 395.000’di.
1800’lerin başı: Puro tuketimi, enfiye tuketimiyle rekabet etmeye başladı. Tutun ciğneme ve pipo kullanımı ortaya cıktı.
1854: 1856 yılında sona eren Kırım Savaşı başladı. İngiliz ve Fransız askerleri Turk tutunuyle tanışıp, onu Avrupa’ya goturduler.
1878: Kanada’nın Ontorio bolgesinin rahibi Albert Sims “The Sin of Tobacco Smoking and Chewing Together With an Effective Cure for These Habbits” (Tutun İcme ve Ciğneme Gunahı ve Bu Alışkanlıkları Bırakmak İcin Etkili Tedavi) isimli kitabını yayınladı.
1881: ABD’de, John Bonsack ilk sigara yapan makinenin patentini aldı. Boylece ABD, gunde 120.000 sigara uretmeye başladı. Bir makine 48 kişinin yaptığı işi yapıyordu. Uretim maliyeti duştu ve guvenli kibritin de icadıyla, sigara tuketimi bir anda patladı.
1889: Saint John Hastanesi sigaranın zararlarını ve gırtlak kanserine neden olduğunu anlatan bir kitap yayınladı.
1891: Kanada’nın British Colombia eyaletinde, 15 yaşından kucuklerin tutun icmesi yasaklandı.
1895: Sadece Kanada’da 66 milyon adet sigara satıldı.

Sigara 6,5 saniyede bir can alıyor


20. YUZYIL

1903: Kanada, İngiltere ve Amerika’da sigaranın zararları ciddi bir şekilde ele alınmaya başlandı, Kanada’da sigaranın yasaklanması icin meclise kanun tasarısı verildi.
1914: Birinci Dunya Savaşının başlamasıyla, sigarayı yasaklama hareketi sekteye uğradı hatta tum dunyada, cephedeki askerlere tutun yollama kampanyaları başladı.
1920’ler: Tum dunyada sigara kullanımı hat safhaya ulaştı, bir yılda tuketilen sigara sayısı milyarları buldu.
1930: Almanya’nın Koln Universite’si bilim adamları sigara ve kanser arasındaki ilişkiyi istatistiksel olarak ortaya cıkardı.
1934: İlk mentollu sigara uretildi.
1938: John Hopkins Universitesi doktorlarından Raymond Pearl sigara icenlerin, sigara icmeyenlere oranla daha genc yaşta olduklerini belirtti.
1939: Almanya Polonya’yı işgal etti ve İkinci Dunya Savaşı başladı. Cephedeki askerlere sigara taşınmaya başlandı. Bu sırada Alman bilim adamları sigara ve kanser arasındaki ilişkiyi daha derinlemesine inceleyen yeni bir istatistiksel rapor yayınladı.
1943: Dunya yetişkin nufusunun yaklaşık %60-%80’nin sigara iciyordu.
1944: Amerikan Kanser Derneği, sigaranın sağlığa zararlı olabileceğini belirtti. Akciğer kanseri ve sigara arasındaki ilişkinin henuz kesinlik kazanmadığını ama gene de dikkatli olunması gerektiği hakkında halkı uyardı.
1947: Kanadalı doktor Norman Delarue akciğer kanseri hastalarının % 90’ının sigara tiryakisi olduğunu gosteren bir araştırma yayınladı.


BUGUN

Dunya Sağlık Orgutu (WHO) sigara kullanımının yılda 5 milyon insanın olumune yol actığını, bu sayının onumuzdeki 20 yıl icerisinde iki katına cıkmasının beklendiğini kaydetti. WHO’nun tahminlerine gore, bugun tum dunyada 1,3 milyar civarında olan sigara kullanıcılarının sayısı 2025 yılında 1,7 milyarı bulacak.
Sigara yuzunden dunyada her 6,5 saniyede bir kişi oluyor ve sigaranın dunya ekonomisine yılda yaklaşık 200 milyar dolarlık zarar veriyor.
17 milyon kişinin sigara kullanıcısı olduğu tahmin edilen Turkiye’de de yıllık sigara harcaması 6.5 milyar dolara ulaştı.
Bilimsel calışma sonuclarına gore ise dunyada her yıl 5 milyon kişi sigara nedeniyle yaşamını kaybederken, Turkiye’de bu rakam 100 binle ifade ediliyor. 3 milyon KOAH (Kronik Obstriktif Akciğer Hastalığı), 4 milyon da astımlı bulunan Turkiye’de, yılda ortalama 50 bin yeni akciğer kanseri tanısı konuluyor.
__________________