[IMG]http://img237.**************/img237/5466/wheeliran349482xj9.jpg[/IMG]


Tekerlek, bir eksen etrafında donen bir disk veya dairevi bir catı vasıtasıyla donme hareketi yapabilen mekanik bir duzen. Tekerlekle elde edilen donme hareketi makinanın temelidir. Oyle ki makinalaşmış medeniyetin onsuz gelişebilmesi duşunulemezdi. Tekerleğin keşfi cok eski zamanlara uzandığından zaman icinde sayısız kullanma alanı ortaya cıktı. Once kara taşımacılığında yeni bir devir actı. Sonraları bir seri değişikliklerle işciliği azaltmak, verimi arttırmak, taşıma hayvanının ve insanın sınırlı kas gucu kapasitelerine destek olan guc kaynaklarının yerini almak uzere makinalar geliştirildi.

Tekerlek prensibinden geliştirilen sadece birkac duzeni zikretmek bile tekerleğin yol actığı gelişmenin, boyutları hakkında bir fikir verir. Donen miller, makara ve kasnaklar, dişliler, volanlar ve diğer duzenler,turbinler, icten yanmalı motorlar ve elektrik motorları gibi karmaşık duzenler, sıkca kullanılan tekerlek prensibinden geliştirilmiş mekanizmalardan sadece bir kısmıdır. Bunlardan bazısı vinc ve dairevi testerelerde olduğu gibi gucun doğrudan calışma noktasına uygulanmasını sağlar. Diğerleri, tabii guc kaynaklarını yel değirmeni ve dinamoda olduğu gibi aktarılabilen şekillere donuşturur.

[IMG]http://img525.**************/img525/2182/800pxaustraliancart34cclr3.jpg[/IMG]

Tekerleğin calışması sonsuz sayıda kaldırac gibi duşunulerek acıklanabilir. Mesela at arabası tekerleğinde yere değen cember dayanak noktası olmak uzere her parmak bir kaldıractır. Lokomotifteki tekerlekteyse dingil dayanak noktası olmak uzere yarıcapın ortasında bir yere bağlanan kol, gucu tekerlek cemberine aktarır. Dingilin sabit olması halindeyse tekerlek cemberine uygulanan kuvvet, bağlanan kolu hareket ettirir. Ceşitli dişli takımları, gucu ve hızı yarıcap uzunluklarıyla orantılı olarak değiştirir. Tekerlek, yuku ileriye cektiği gibi suruklenen bir cismin aksine surtunmeyi de azaltır. Boylece at veya insan, sırtında taşıyabileceğinden cok fazlasını cekebilir.
İlk Tekerleğin Tarihcesi Tekerlek hakkında ilk bilgi, milattan 3500 yıl once Sumerlerin kullandığı iki tekerlekli araba olarak belirlenmiştir. Diğer butun keşifler gibi tekerleğin keşfinde de daha onceden bilinen duzenlerin rolu olmuştur. 2000 yıl sureyle buyuk ağırlıkların taşınması icin yuvarlak cisimler kullanılmış, yukler hayvanlar tarafından suruklenen ağac govdeleri ve kızaklar uzerinde nakledilmiştir. Bu tip kızaklar altındaki govdelerin kılavuzlarla gonderilmesi taşımayı buyuk olcude geliştirmiş daha sonra kılavuzların karşılaştığı guclukleri kaldırmak icin govdenin ortası inceltilmiştir. Boylece govdenin iki tarafında ilk tekerlekler elde edilmiştir. Nihayet sabit dingillere takılıp serbestce donebilen tekerlek tipine ulaşılmıştır. Arkeolojik Yakın Doğu olduğu anlaşılmaktadır. Tekerlekli araclar Sumerlerde M.O. 3500, Asurlularda M.O. 3000, İndus bilgilere gore tekerleğin menşeinin Vadisinde M.O. 2500, Orta ve Kuzey Avrupa'da M.O. 1000 ve İngiltere'de M.O. 500 yıllarında bilinmekteydi. Bu sıra, tekerleğin tek bir menşe'den yavaş yavaş Eski Dunya'ya yayıldığını gostermektedir.
İlk tekerlekli aracların bircok mahzurlu yanları olduğundan sınırlı kullanma alanları vardı. Dort tekerlekli araba da hemen iki tekerlekli kadar eskidir. Bunlara hareketli bir on dingil takılana kadar butun govde kaldırılmak suretiyle yonlendiriliyorlardı. Ayrıca kullanılan okuz veya eşeklerle hız cok azdı. Ancak M.O. 2000 yıllarından sonra daha suratli olan atın, Asya steplerinden Mezopotamya'ya gelmesinden sonra iki tekerlekli araba bir savaş aracı olarak kullanılmaya başlandı.
Tekerleğin bir makinaya ilk uygulaması değirmen taşı akan bir suya karşı konulmuş su dolabıyla dondurulmesidir. Bu duzen Yakın Doğudan M.O. 1. yuzyılda yayılmış cok gecmeden basit dişliler ilave edilerek ilk un değirmenleri yapılmıştır. Bundan sonra tekerleğin kullanıldığı yerler gittikce genişlemiş, su dolabıyla işleyen mekanik cekicler, maden oğutme değirmenleri ve dirsekli millerle korukler ve yel değirmenleri geliştirilmiştir.
Dişli carkların bulunmasından sonra saat mekanizması gibi daha karmaşık sistemler yapıldı. Zamanla bu hususta buyuk gelişmeler oldu.


__________________