MESMER KİMDİR?
Franz Anton Mesmer (1734-1815), cok kez Christopher Colombus ile kıyas*lanır: her ikisi de yeni dunyalar keşfetmişlerdi; her ikisi de hayatları boyunca, bulduklarının, umit ettiklerinden farklı ve yanlış şeyler olduklarını bilmeden ya*şadılar, her ikisinin yaşantılarının tum ayrıntılarını pek bilmiyoruz ve her ikisi de duşkırıklığı icinde olduler.
Mesmer 23 Mayıs 1734'de, Lake Constance'm Almanya sınırında Iznang ko*yunde doğmuştu. Dokuz cocuktan ucuncusuydu. Onun hayatı hakkında ilk ka*yıtlar 18 yaşında iken, 1752'de Dillingen'de Jesuit Theological School'a yazılma-sıyla başlar. Ucuncu yılında teoloji icin Ingolstadt'taki Jesuit Universitesine transfer etti. Mamafih 1759'da Viyana'da Hukuk'a kaydolduktan sonra, ertesi yıl Hekimliğe gecti. Bir ağabeyi papaz olduğu icin başlangıcta onun yolunu secmiş olabilir, ama daha sonraları zengin koruyucular ve gizli cemiyetlerle olan ilişki*lerinden faydalandığı sanılıyor.
Mesmer 1767'de genc bir doktor olarak Viyana'nın zengin dullarından Maria von Posch ile evlendi. Gerek zekası ve gerekse sanata olan duşkunluğu ile dillere destan olan bir mulkte yaşamaya başladı. Leopold Mozart demişti: ".. bahce, hicbir yerde benzeri olmayan sokak ve caddelerle dolu.. Bir tiyatro, kuş evi, bir guvercinlik ve tepede de bir koşk.." Mesmer'i meşhur bircok muzisyenler, orne*ğin Gluck, Haydn ve Mozart ailesi ziyaret etmişti. Hatta, Wolfgang Amadeus Mozart'ın ilk operası: "Bastien and Bastienne". Mesmer'in ozel tiyatrosunda oy*nanmıştı.
Mesmer 40 yaşındayken, FrÂulein Oesterlin adında, 27 yaşında, on beş tur şi*kayeti olan bir hasta ile yeni tedavisini dunyaya sundu (28 Temmuz 1774) Mes*mer ilk kez onun semptomlarının astronomi ile olan ilişkilerini ve onların, yıldı-ların hareketleri gibi, belirli zamanlarda tekrarladıklarını saptadı. Tedavisinin yontemi şoyle idi: ona demirli bir ilac yutturduktan sonra biri midesine diğer ikisi de bacaklarına olmak uzere uc ozel mıknatıs uygulanır. Hasta eğer devamlı olarak uyarılırsa bu kriz'ler gitgite azalır; onların ortadan kaybolmaları ise, şifa demektir.
Bu temellere dayanarak Mesmer meşhur deyimini soylemişti: "Yalnızca bir hastalık ve yalnızca bir şifa mevcuttur.." Hicbir ilac veya medikal yontem yalnız kendileri nedeniyle hastalığı iyi edemezler. Şifa'ya yalnızca manyetizm'in etkisi ile ulaşılabilir. Mesmer'in kendisi 'manyetik su'dan başka bir ilac kullanmadı ve onun egosentrik kişiliği, zamanının tum tıbbi otoritelerin, Hipokrat'tan beri ola*gelen gelişmeleri hice sayarak boyle tek bir yontemi kabullenmeleri gerektiğini bekledi. Mesmer hastanın onunde oturur ve dizleri hastanın dizlerine dokunur*du; sonra, hastanın, avucları icine aldığı başparmağını bastırır, gozlerini hasta*nın gozlerinde sabitleştirerek hastanın el ve ayaklarına elleriyle dokunurdu. Bunlar, bircok hastalarda tuhaf hisler ve krizler oluştururdu.
Mesmer'in "collective method"undan da soz etmiştik. Paris'i 1784 Mayısında ziyaret eden bir ingiliz hekimi, John Grieve, Mesmer'in evinde her kez ikiyuz-den daha az hasta olmadığını işaret etmişti. Grieve, yazdığı mektupta şoyle di*yor:
".. Gecen gun ben oradaydım ve Mesmer'in calışma sistemini gozledim. Oda*nın ortasında ortalama 1.5 ayak yuksekliğinde (48 cm.), burada baquet denilen garip bir alet var. O kadar geniş ki, etrafına yirmi kişi oturabilir. Kişilere tekabul eden deliklere, vucutlara uyacak şekilde, sağ yukarıya kıvrılmış demir cubuklar konmuş. Bu demir cubukların yanında, 'baquet' ile hastalarının her birini birbir*lerine ileten bir ip var. Bu ip de, hasta tarafından yanındakilere verilerek etrafta gezdirilebiliyor. En etkili sonuclar Mesmer'in yaklaştığında oluşurdu: o, kimsele*re dokunmadan, ellerinin ve gozlerinin hareketleriyle 'sıvı'yı gereken kimselere yonlendirip konvulzisyonların ortaya cıkmalarına veya ortadan kalkabilmelerine neden oluyordu.."
Ayrıntılarım bu kitapcığa sığdıramayacağımız kadar cok sosyal olaylar, etki ve tepkilerden sonra, Mesmer ve taraftarları bir 'Armoni Topluluğu" (Societe de l'Harmonie) kurarak onun ilkelerini yaymaya calıştılar ve başlangıcta coık başarı*lı oldular. Fakat sonucta, Gassner'e ne olduysa Mesmer'e de aynı şey oldu. 1784 Martında Fransa Kiralı, 'Bilimler ve Tıp Akademileri'nden bir komisyon oluştu*rarak Mesmer'in calışmalarının değerlendirilmesini emretti. Sonuc Mesmer icin bir son'un başlangıcı oldu. İzleyicileri de birer birer ondan ayrılıyorlardı. Niha*yet gunun birinde Mesmer esrarengiz bir şekilde birden ortadan kayboldu. Bu*yuk Fransız İhtilalinden sonra, 1793'de Viyana'ya dondu. 1794'de İsvicre vatan*daşlığını elde ederek oraya gitti ve Constance Golune yakın Frauenfeld isimli kucuk bir kente yerleşti. 5 Mart 1815'de olduğu zaman, artık neredeyse bilinme*yen bir insan idi.
Mesmer, olağanustu kudretleriyle, yirminci asrın psikoterapistlerinden cok, eski cağların sihirbazlarına benzer. Gassner ile olan mucadelesi ise, sanki iki Alaskalı şamanın birbirleriyle ustunluk yarışmasından ileri gitmez.
Mamafih Mesmer'in doktrin'i modern psikiyatriye bircok tedavisel tohumlar ekmiştir: insanın şifa bulabilmesi icin gereken kudret kendi icindedir. Hastanın şifa bulabilmesi icin 'terapist'i ile yakın bir ilişkide (rapport) bulunması elzem*dir. (Bu, modern psikoterapide 'tuning in' veya 'transferans' ile kıyaslanabilir). Şifa, semptomların dışarıya vurulmuş gorunumleri (abreaction) ile nitelenen kriz'ler yoluyla elde edilir.
Hipnoz devrine gecişte, Mesmer'in en parlak talebelerinden biri olan Marqu-is de Puysegur (1751-1825) (Amand-Marie-Jacques de Chastenet)'den bahset*meden gecemeyiz. Bu, uc Fransız asil kardeşten en buyuğu olup. diğerleriyle bir*likte, animal magnetism'in gercek kurucu ve yapıcısı olarak kabul edilir. Mar-ki'nin tarihteki yeri, manyetik uyku'yu icat etmesidir. Bu yontemde hasta, uya*nık olduğundan daha canlı bir atmosferde, yuksek sesle, sorulan suallere cevap*lar alınabiliyordu. Cok kez, Marki hastanın yanına oturarak adeta mırıldanırcası-na şeyler soylediğinde hasta onları daha yuksek bir sesle tekrarlayabiliyordu.
Marquis de Puysegur, kişisel tedavilerin yanında, Bozancy koyune yakın bir yerde, 'kolektif tedavi'yi uygulamıştı. Şoyle ki: Bir meydanın ortasında geniş, yu*ce bir karaağac vardı. Dibinde de sular fışkıran bir kaynak bulunuyordu. Koylu*ler, meydanın cevresindeki taştan yapılı sıraların uzerine otururlardı. Ağacın govdesine ve dallarına sarılmış olan ipler, hastalara kadar uzanır ve onlar bu ip*lerin ucunu, vucutlarının hastalıklı kısımlarına deydirirlerdi. Merasim, hastala*rın bir halka teşkil ederek, birbirlerinin başparmaklarından tutmaları ile başlar*dı. Bir an sonra hastalar, aralarında bir 'sıvı' nın gectiğini hissederlerdi. Sonra, 'master' gelir, insan zincirlerini kırmalarını ve hastaların avuclarını birbirlerine surtmelerini emrederdi. Bu yapıldıktan sonra ustad, hastaların arasından birileri*ni secer, onlara demir cubuğuyla dokunur ve "mukemmel bir kriz" oluştururdu. Bu secilmiş kimseler artık "hekim" olarak adlandırılırdı. Bunlar tanı koyarlar ve tedavi yeğlerlerdi. Bir az sonra da Puysegur bunlara ağacı opmelerini ve manye*tik uykudan uyanmalarını emrederdi (disenchantment). Sujeler ne yaptıklarını sonradan hic hatırlamazlardı. Bu şekilde bir aydan daha az zamanda 300 hasta*dan 62'sinin tamamen iyileştiği rapor edilmiştiştir.
Puysegur'un onculuğunu yaptığı bu yeni tip tedavide iki farklı gosteri vardı:
(1) "Mukemmel Kriz" (perfect crisis) durumunda secilen kişi, sanki uyanık-mış gibi, manyetizma edenin kudret ve iradesi ile istenilen şeyleri yapıyor ve bu*nu bi amnezi izliyor. Buna "yapay somnambulizm" (aruficial somnambulism) adı verilmişti. Kaldı ki klinik gorunume hemen bir az sonra Braid tarafından hypno-sis adı verilecekti.
(2) Bir "şeffaflık ve sağduyu" (lucidity) hissi. Yani bu hastaların ceşitli hasta*lıkları tanımlama ve onların gelişimlerini tarif edebilme ve hatta tedavilerini yon-lendirebilme yeteneğinin ortaya cıkarılması.
1785'de Puysegur'dan bir askeri bataryanın konakladığı Strassbourg'da, Ma*son locası mensuplarına 'Animal Magnetism' konusunda aydınlatıcı bilgi vermesi istendi. Marki orada şu sozcukleri kapsayan bir konferans sundu:
"..Ben, icimdeki kudretin mevcudiyetine inanıyorum. Bu inancım, kendi ira*dem tahtında onu kullanabileceğimi oneriyor, .. Animal Magnetism iki sozcuk ile ozetlenebilir: İnanc ve istek'. (Believe and Want). Beyler, sizler de benim yaptığım kadar yapabilirsiniz.."
Puysegur Strassbourg'da "Bir Araya Gelmiş Dostların Armonik Toplumu" (La Societe Harmonique des Amis Reunis) nu kurdu.
1789 yılında Cemiyetin iki yuzden fazla uyesi vardı. Fakat aynı yılda kopan Fransız ihtilali, tum sosyal gelişimleri kokunden durdurdu ve koyluler, manyeti*ze edilmiş ağacların eteklerinde oturmaktansa, "hurriyet ağacları" (liberty trees) altında toplanarak revolusyonist'lerin nutuk atmalarını heyecanla izlediler. Mar-ki'nin kendisi iki yıl hapis yattı, cıkınca, şatosuna tekrar sahip olduğu gibi Sois-sons'a belediye başkanı secildi. O zaman bile, bircok ruh hastalıklarının 'som-nambulism'in sapınc bir hali olabilecekleri ve 'magnetism' in birgun akıl hasta*nelerinde akıl hastalıklarının tedavisinde kullanılacağına inanıyordu.
__________________