TOPLUMSAL DEĞERLER
Toplumsal değerler, belli bir toplumda oluşan, ortaklaşa kabul goren, duşunce ve kuralların uygulama bicimlerini yansıtan olcutlerdir. Genellikle beğeniye, ahlak ve inanclara dayanır. Insan davranışlarının hangilerinin iyi, hangilerinin doğru ve yararlı olduğunu belirtir. Değerler, bireyin davranışını değerlendirmesinde bir olcuttur ve bireyin davranışlarına yon veren kurallar ve kanılar butunudur.Toplumsal değerler, toplumların tarihsel gelişim surecinde oluşur. Birey toplumsal değerleri, icinde doğduğu toplumda, gruplarda hazır bulur. Değerler, bir toplumdaki bireyler ve gruplar tarafından benimsenen, değerli kabul edilen duşunceler, kurallar, uygulamalar ve maddi unsurlardan oluştuğundan; maddi ve manevi niteliklere de sahiptir. Sosyolojik acıdan değer kavramı nesne ve olguların toplum, toplumsal grup ve birey acısından taşıdıkları onemi belirleyen
niteliklerini dile getirir. Aynı nesne ya da olgular farklı toplumlarda aynı derecede onemli olmayabilir. Ozgurlukleri icin cabalayan birey ya da toplumlar icin ozgurluk cok onemli bir değer iken bağımsız toplumlar icin aynı derecede onemli olmayabilir. Maddi ve manevi değerler coğu zaman ic ice bulunurlar. Orneğin dedemizden kalan bir saatin hem maddi hem de manevi bir değeri vardır. Ya da parmağa takılan alyansın hem maddi hem de manevi bir değeri vardır. Bunun gibi onceki tarihlerden bize kadar gelmiş tarihî eserlerin hem maddi hem de manevi bir yanı vardır. Ekonomik nedenlerle okuyamayan bir gencin okul masraflarını karşılayıp onun bir meslek sahibi olmasını sağlayan kişi hem maddi hem de manevi yonden değerli bir eylemde bulunmuş olur. Değerler toplumun erişmek istediği idealleri de temsil ederler: Ozgurluk, eşitlik, kardeşlik, iş, aile, vatan, sadakat, saygı, hoşgoru vb. Toplum, sadece olumlu olarak kabul edilen idealleri değil aynı zamanda olumsuz idealleri de yucelterek değer hÂline getirebilir. Gunumuzde artan şiddet, yabancı duşmanlığı, ırkcı tutum ve davranışlar bunun en tipik gostergesidir. Toplumsal, Ulusal ve Evrensel Değerler Toplumsal değerler toplumun coğunluğu tarafından paylaşılan, toplumun iyiliğine ve refahına yonelik olduğu varsayılan, ideal ortak paylaşım olcutleridir. Bu değerler bireyler arasında birlik ve dayanışmayı bozacak eğilim ve davranışları hoşgormezken toplumun ihtiyaclarını giderecek davranışları ozendirir. Durustluk, calışkanlık, başkasını duşunme, yiğitlik, yardımseverlik, hoşgoru, sevgi, saygı, alcak gonulluluk, namus, sadakat, dayanışma, iffet, ahlakilik, bilinen toplumsal değerlerdir. Toplumsal değerler toplumdan topluma değiştiği gibi zamanla farklı anlamlar yuklenebilmektedir. Toplumsal değerler icinde ulusal değerlerin onemli bir yeri vardır. Turk toplumu soz konusu olduğunda ailenin, bayrağın, vatan sevgisinin kutsallığı, ulusun ve vatanın bolunmez butunluğu ulusal değerler arasındadır.
Değişim kulturu mevcut değerler dışında yeni değerlerin de ortaya cıkmasına neden olabilmektedir. Demokrasi, insan hakları, bireyselleşme, ulus devlet, verimlilik, toplam kalite, girişimcilik, bilgi, rekabet kulturu yeni değişimin ortaya cıkardığı değerlerdir. Bunlar butun toplumların benimsediği oranda evrensel boyutlar kazanır. Gunumuzde evrensel değerler denilince genel olarak insanın doğuştan sahip olduğu hak ve ozgurlukler, belli olcutlere bağlı olarak yaşamasını garanti altına almayı hedefleyen fikrî, ahlaki ve toplumsal değer yargıları anlaşılmaktadır.
Temelde toplumsal değerler, tum insanları ilgilendirmesi bakımından evrenseldir. Değerlerin evrensel niteliklerinin yanı sıra ceşitli toplumlar ve uluslar acısından algılanma durumlarına gore ulusal değerler olarak adlandırılmaktadır. Bu acıdan bakıldığında evrensel değerler tum dunyayı ilgilendirir. Ulusal değerler ise o ulusun duygularını, duşunce ve inanclarını ifade eden değerlerdir. Her ulusun bağlı olduğu ve uğruna fedakÂrlıklara hazır bulunduğu, ulusları ulus yapan değerler evrensel olmaktan cok o ulusa ait ozellikleri bildirdiğinden ulusal değer olarak karşımıza cıkmaktadır.
Sosyal bir varlık olarak insan toplum icerisinde yaşamak ve icinde yaşadığı toplumun değerlerini, inanclarını, davranış bicimlerini dikkate almak zorundadır. Sosyal yaşama uyum, hayat boyu devam eden bir surectir. Bu surec bireyin hem sosyal bir varlık olabilmesini hem de toplumun surekliliğini sağlamaktadır. Ortak değerler sosyal dayanışmayı yaratan ve surekli kılan en onemli faktorlerdendir.
Toplumsal değerler toplumsal yapı ve toplumsal duzenin devamlılığı icin cok onemlidir. Aile, din, hukuk, eğitim, ekonomi gibi kurumlar toplumsal değerlerin etkisi altında şekillenir. Toplumsal kurum ve gruplar sayesinde toplumsal değerler kuşaktan kuşağa aktarılır.
Sosyal bilimciler değişmeyen mutlak değerleri incelemezler. Bunlar filozof, teolog ve etikcilerin analiz konusudur. Değişebilirlik, tum toplum ve kulturlerde cok onemli bir ozelliktir. Değer sistemleri kulturden kulture veya aynı kulturde, zamandan zamana ve hatta aynı toplumda da bir bolge ve sınıftan diğerine farklılık gosterir. Bu durum değerlerin değişebilirliğini ve esnekliğini sergiler. Bir başka deyişle iyi-kotu, doğru-yanlış gibi yargılama olcutlerinin kişilerin zihninde dikkati cekecek olcude değiştiğini sergiler. Bundan dolayı bir Turk ile bir Ingiliz’in, kentli ile koylunun değerleri farklıdır. Değerlerdeki değişiklik kimi zaman tum toplumu kapsar, kimi zaman toplumsal gruplarla sınırlı kalır. Toplumsal değişimle birlikte zamanla değerler de değişir. Turkiye’nin tarım toplumu olduğu donemlerdeki değerleri ile sanayileşme ile birlikte ortaya cıkan değerleri arasında da değişiklikler olmuştur. Orneğin, Turkiye’nin tarım toplumu olduğu donemlerde toplumsal dayanışma cok guclu iken sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte bu değerler zayıflamış, bireyselleşme artmıştır.

Toplumsal değerlerin temel ozellikleri şunlardır:
•Toplumsal değerler, toplumun butunu ya da toplumsal grup uyeleri tarafından bilinir, benimsenir ve bunlara toplumun coğunluğu tarafından uyulur. Orneğin durustluk, yurtseverlik birer değerdir.
•Toplumsal değerler, toplumsal yapı ve duzenin korunması ve surdurulmesinde onemli bir guce sahiptir. Bazı yasalar toplumsal değerlerden guc alır.
•Toplumsal değerler, toplumsal ilişkilerin duzenleyicileri arasında yer alır. Bir davranış ya da ilişkinin
coğunlukla olumlu olarak kabul edilmesi, yururlukteki toplumsal değerlerle uyum icinde olmasına bağlıdır.
•Toplumsal değerlerin bir kısmı, bircok toplum ya da ulus tarafından benimsenebilir. Bu nedenle, bazı toplumsal değerler evrensel ozellik gosterir. Orneğin, 10 Aralık 1948 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen “Insan Hakları Evrensel Bildirgesi” ile ortaya konulan değerler evrensel niteliktedir.

Toplumsal değerlerin yerine getirdiği onemli işlevler şunlardır:
•Toplumsal değerler, bireyler ya da gruplar tarafından ortak olarak benimsenip paylaşıldığı icin dayanışmayı guclendirir.
•Değerler, toplumda istenilen duşunme ya da davranma yollarının belirleyicilerindendir. Boylece bireyler hangi durumlarda nasıl davranacaklarını onceden bilirler.
•Değerler, bireylerin toplumsal rollerini secmelerinde ve gercekleştirmelerinde rehberlik eder.
•Değerler, statulerin belirlenmesinde de onemli işlevlere sahiptir. Statuler belirlenirken toplumsal değerler etkili olur.
•Değerler, bireyler uzerinde toplumsal baskılar uygulayarak onların davranışlarını kontrol eder.
•Toplumsal değerler, bireyin “toplumsal kimliği”ni oluşturma surecinde de bir işleve sahiptir. Toplumsal değerler zorlayıcıdır. Bu nedenle ortaklaşa bir kimliğin oluşmasında rol oynar.
__________________