Emirdağ merkez ve cevresi Anadolu’daki butun tarihi devirleri yaşamıştır. Davulga-Bademli kasabaları arasındaki Harmanoren mevkisinde cıkartılan ve Afyon Muzesinde bulunan tarihi malzemeler bu bolgenin arkaik devri yaşadığını gosterir. Bu bolgede Firikya ve Roma devrine ait eserler coktur. Firikler zamanında başkent olan Ordione, ruhanı merkez Pessinius (Sivrihisar İlcesi Balhisar Koyu) askeri merkez olan Apmia (Dinar İlcesi) arasında kaldığı icin cok gelişmiştir. Bu uc merkez arasındaki yollar Petera (A.Kurudere Koyu), Oristus (Cifteler Alikan Koyu), Amorium (Hisar Koyu) gelişmesini sağlamıştır. İlk cağın buyuk filozofu Ezop, Amorium' ludur. Bu devirde yapılan adak taşları A.Piribeyli Kasabasında (Pisia) bolca vardır. Roma zamanında yapılan unlu malius seferi o devirde Gatalya bolgesi denilen buraya yapılmıştır. Amorium M.S. 4.cu asırda Roma İmparatorluğunun ve dunyanın altıncı buyuk şehridir. Etrafı surlarla cevrilidir. Roma devri kayıtlarında ve Bizans kilise listelerinde buyuk dini ve idari merkez olduğu yazılıdır. Halen Hamzahacılı koyundeki turbenin kenarında duran buyuk kartal kabartması Roma devrindeki hukumet konağının uzerinde bulunuyordu. Hisar Koyu (Amorium) da kazı calışmaları her yıl yaz aylarında yapılmakta eski doneme ait tarihi kalıntılar cıkarılmaktadır. Bu eserler bu civarın tarihi zenginliğini gostermektedir. Turkler bu bolgeye on birinci yuzyılda gelmeye başlamışlardır. Harmanorende bulunup Afyonkarahisar muzesinde sergilenen Turkmen mezar taşları bu devrin belgesidir. O mezar taşları uzerinde Turkmen aşiretlerinin haclılarla mucadelesi anlatılır. Ayrıca aynı mezar taşlarında Turkmenlerin gunluk yaşayışları anlatılmıştır. Bu bolgeye ilk iskan olan Turkmen aşireti, Morcali Turkmenleridir. Ağılcık- Dağılgan - Pornek(Yenikapı) – Ekizce – Guneysaray – Tez – Adayazı - Elhan - Gomu - Hamzahacılı - Karacalar - Sığracık - Soğukkuyu - Suvermez - Tabaklar - Turkmenakoren - Yarımca - Yavuz - Ciftlik- Eskicırgın (Kuruca Koyu) halkı bu aşirettendir. Daha sonra Karabağ Turkmenleri gelmiştir. Bademli - Davulga - Yenikoy - Avdan - A.Alicomak - Daydalı - Eşrefli - Gelincik -İncik - Karakuyu Koy halkları bu Turkmen boyundandır. Emirdağ merkezi Musahocalı aşiretindendir. Hicrî 1146 (m. 1734) tarihinde Musul vilayetinin Rakka sancağından Anadolu’ya gonderilen bu aşiret Musul’dan geldiği icin, bir kısım aşiret iskan kayıtlarında Muslucalı ismi ile gelmiştir. Yedi kabile halinde gelen bu Turkmen aşireti buyuk Bozulus aşiretine bağlıdır. Aşiret kışın Emirdağ yaylalarında yazın Cankırı'da yaylamak kaydı ile buraya gelmiştir. 1752 tarihli 701 numaralı aşiret iskan defterinde bu aşiretin konar gocerlikten men edilip, yerleşmesi ferman buyrulmuştur. Bunun uzerine Kacarlı, İncili, Cilli, Eskicırgın adı verilen şimdiki yerine iskan olmuştur. Hicri 1260 (m. 1844) tarihli Afyonkarahisar şerhi mahkeme kaydında Cırgın Kariyesi (koyu), İncili Mahallesi ismi gecer. Aşiretin diğer kabilelerinde tamburacı cemaati, Suvermez Koyune, Oşili Cemaati, Turkmenakoren ve Yarımca Koyune, Hacıfakılı Cemaati Hamzahacılı Koyune, Caferli Cematide muhtelif koylere yerleşmiştir. Daha sonra Boynuyonlu (Turkmen) aşireti gelerek Alibeyce, Beykoy, Gokceyaka, Kılıclı Kavlaklı, Burunarkac, Gozeli, Kırkpınar, Bağlıca, Koylerine iskan olmuşlardır. Bunun yanı sıra Emirdağ ve civarında Karakecili, Karatekeli, Horzumlu Yorukleride Balcam, Başkonak, Catallı, Derekoy, Emirin, Soğukkuyu, Tez, Demircili, Turkmen, Caykışla, Guvecci Koylerinde iskan olmuştur. Ayrıca 1877-1950 yılları arasında Rumeliden gelen muhtelif gocmenlerde Hisar, Salihler, Toklucak, Yarıkkaya, Umraniye, Ablak, Aydınyaka, Beyoren. Camili, Eskiakoren, Kılıclar, Karayatak, Yusufağa, Topdere, Koylerine yerleşmişlerdir. Emirdağ ve koyleri 1850'ye kadar kısmen Barcınlı (Bayat İlcesi) kısmen de vahid-i Barcınlı’ ya (Bolvadin Kemerkaya Kasabası'na) bağlanmış, 1850'den sonra musluca nahiyesi kurulmuştur. 1870 yılında Aziziye ismiyle ilce merkezi olmuştur. Barcınlı (Bayat İlcesi) han-ı barcın (Eskişehir Han İlcesi) nahiyeleri, 130 adet koy Aziziye' ye bağlanmıştır. 1937 yılında Aziziye adı kaldırılarak guneyinde bulunan Emirdağlarına izafeten Emirdağ ismini almıştır. 1918'de başlayan 1922'de biten Kurtuluş Savaşında Emirdağ stratejik olarak onemli bir yer işgal etmiştir. Bolge, Yunanlılar tarafından 16 Ağustos 1921'de işgal edilmiş ve 22 Eylul 1921'de işgalden kurtulmuştur. İşgalde Yunanlılar Emirdağ, Haymana, Mihalıccık ve bolgesinde 66 koyun tamamını ve 57 koyun bir bolumunu yakıp yıkmışlardır.

09 Aralık 1921'de Ataturk ve erkan-ı harp miralayı Arif Bey Emirdağ' a gelmiştir. Ataturk 25 Mart 1922'de Emirdağ'a gelerek savaşın gidişatını yonetmiş ve uc gun burada kalmıştır. İstiklal Savaşında duşmanın hava akınları ile şehit duşen iki Mehmetciğin aziz hatıralarına hurmeten 1963 yılında ilce turizm ve kalkındırma derneği tarafından Suvermez Koyunde ve yol kenarında bir şehitler abidesi yaptırılmış olup daha sonra şehitlik milli savunma bakanlığı adına tahsis edildiğinden abide restore edilmiştir. Her yıl 15 Mayıs'ta anma toreni bu şehitlikte yapılmaktadır. Ayrıca Tez Koyunde de beş İstiklal Savaşı şehidinin mezarı bulunmaktadır. Yorede ilk merkez olarak Kemerkaya (Cuğu) veya Avdan mevkileri, veya Eskigomu veya Yozgatoren koylerinin duşunulduğu bilinmektedir. Ancak Cırgın Turkmenlerinin yerleşmiş bulunduğu yorede karar kılınmıştır. Emirdağ 1851 yılına kadar Cırgın kariyesi ve bir sure boyunca da Musluca nahiyesi olarak anılmış, 1864 yılında ise, Sultan Abdulaziz tarafından cıkarılan yeni vilayet kanunu ile eyalet sistemine son verilmesi uzerine, ve 1867'de Hudavendigar vilayetinin kurulmasıyla ilce statusu kazanmıştır. Sultan Abdulaziz’e atfen Aziziye ismini almıştır. Ilce 1932 yılında ise guneyindeki Emirdağlarının adından esinlenilerek Emirdağ şeklinde adlandırılmıştır. Yorede ilk merkez olarak Kemerkaya (Cuğu) veya Avdan mevkileri, veya Eskigomu veya Yozgatoren koylerinin duşunulduğu bilinmektedir. Ancak Cırgın Turkmenlerinin yerleşmiş bulunduğu yorede karar kılınmıştır. Emirdağ 1851 yılına kadar Cırgın kariyesi ve bir sure boyunca da Musluca nahiyesi olarak anılmış, 1864 yılında ise, Sultan Abdulaziz tarafından cıkarılan yeni vilayet kanunu ile eyalet sistemine son verilmesi uzerine, ve 1867'de Hudavendigar vilayetinin kurulmasıyla ilce statusu kazanmıştır. Sultan Abdulaziz’e atfen Aziziye ismini almıştır. Ilce 1932 yılında ise guneyindeki Emirdağlarının adından esinlenilerek Emirdağ şeklinde adlandırılmıştır.1960 yılından sonra tum Turkiye’de olduğu gibi koyden şehre goc artmış. Bundan Emirdağ şehri de etkilenmiştir. Ozellikle onemli yol cıkışları doğrultusundaki koylerden şehir merkezine goc eden nufus koylerine yakın yerlere yerleşmişlerdir. 1960’lı yıllardan sonra şehirde gerek alt yapı calışmaları ve gerekse diğer konularda (konut inşası, yeni ticaret merkezlerinin acılması) şehrin 1960-1980 yılları arasındaki gelişiminin saptanmasında etkili olmuştur. Şehir yine onemli karayolları cıkış doğrultusunda ve Cayderenin acmış olduğu vadi icerisinde Kuzeydoğu-Guneydoğu yonunde gelişme gostermiştir.Bu donem icerisinde yakın koylerden şehir merkezine goc kendini haritadan bariz olarak gostermekte Elhan, Suvermez ve Horan yolları uzerinde yeni yerleşim sahaları acılmıştır.Emirdağ şehri asıl gelişimini 1980 yılından sonra gercekleştirmiştir. 1980’de 14.733 olan şehir nufusu 1997’de 22.023’e yukselmiştir. Şehirde alt yapı oldukca duzelmiş, hizmet sahaları yaygınlaşmış, cok modern ve kullanışlı ev inşası yoğunlaşmıştır. 1980’lerde Eskişehir yolu uzerinde kurulan Sanayi sitesi şehrin ekonomisinde ve gelişiminde oldukca etkili olmuştur. 1965’lerden sonra ilce genelinde yaşanan Avrupa’ya gocler sonucu ilcenin nufusu azalırken, şehrin nufusu Avrupa’ya gidip, geri donuş yapanların koye değil şehre yerleşmesi, sonucu artmıştır.Genel hatlarıyla kuruluşundan bugune Guney, Guneybatı, Guneydoğu ve doğu yonunde gelişme gosteren Emirdağ şehrinin gelişiminde yer yuzu şekilleri, eğim, nufus gelişimi, yeni ticaret sahalarının acılması... gibi faktorler etkili olmuştur.Cumhuriyetin ilk yıllarında 4 mahallesi olan Emirdağ şehrinin gunumuzde 10 mahallesi ve 12.000’den fazla hanesi vardır.

Kaynak

__________________