19. yuzyılda bazı maden ocakları ve fabrikalarda, komur ve gerekli maddelerin taşınmasında yuk asansorleri kullanılıyordu. İnsanların can guvenliğini tehlikeye atmayan ilk asansorler 19. yuzyıl ortalarında yapıldı. Bu doneme kadar kentlerdeki yapılar insanların merdivenle yukarı cıkabileceği yukseklikte, en cok beş altı katlı yapılıyordu.

Bu guvenli asansorler buhar gucu ile calışıyordu. Bu asansorlerde buhar makinesi bir tamburu donduruyor, asansor kabinini ceken halat da tıpkı makaralı balık oltalarında olduğu gibi bu tamburun uzerine sarılıyordu.

1870-1900 yılları arasında coğunlukla hidrolik asansorler kullanıldı. Bu sistemde, yarısı yapının en ust katından yere kadar inen, obur yarısı da temelin altında toprağa gomulu olan celikten bir silindir asansor boşluğunu oluşturuyordu. Asansorun kabini de bu silindirin icinde aşağı yukarı hareket eden cok sağlam bir celik pistonun uzerine oturtulmuştu.

Silindire basınclı su pompalandığında aşağıya iniyordu. 1890'dan sonra elektrik motorları yaygınlaşınca hidrolik asansorlerin yerini elektrikli asansorler aldı. Bugun kullanılan asansorlerin hemen hepsi elektriklidir.Gunumuzde sadece yuksek binalarda kullanma zorunluluğundan ziyade artık gunluk ihtiyaclararasında yer alan asansorlerin icadı milattan oncesine dayanmaktadır.

Milattan once 200’lu yıllardayaşayan Archimedes (Arşimet) tarafından ilk olarak insan gucuyle calışan basit bir kaldırac yapıldığı vebunun Roma Saraylarında kullanıldığı tarih kitaplarında yer almaktadır. Bu donemde kullanılan bu tarzilkel asansorler; insan, hayvan veya su gucu yardımıyla calışmaktaydı.


19. yuzyıl ortalarından itibaren, madenlere, depolara veya fabrikalara malzeme taşımak icinkullanılan asansorlerde buhar gucu kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Ancak buna rağmen halatlabağlı olan bir platform şeklinde olup herhangi bir emniyeti yoktur.1853 yılında, Amerikalı mucit Elisha Otis sadece iki kat arasında calışan basit bir yuk asansoruyapmış ve duşmeyi onleyecek guvenlik elemanlarını sergilemek amacıyla halatları devre dışı bırakarakbir gosteri yapmıştır.

Bu olay guvenlik elemanlarına olan guveni artırmıştır.1846’da Sir William Armstrong hidrolik bir vinc yapmış ve 1870’ten once artık hidrolik makinalar,buharla calışan asansorlerin yerini almaya başlamıştır. Buyuk şehirlerde basınclı su şebekesinin dekurulması da, hidrolik asansor yapımını etkileyen etkenlerdendir. Hidrolik asansorler ağır bir pistonladesteklenmekte, bir silindir bunun icinde hareket etmekte ve su veya yağ yardımıyla basınc meydanagetiren pompalarla calıştırılmaktaydılar.

1867 yılında Paris’te Leon Edoux tarafından yapılan bir hidrolik asansor ilk olarak “Ascenceur”adıyla tanıtılmıştır.Aynı zamanlarda, asansorlerde tahrik kasnakları kullanılmaya başlanmıştır. Uzun zamandırmadencilikte kullanılan tahrik kasnaklarının icatları, bu tarihten 50 yıl oncesine kadar dayanmaktadır.Asansorun hareket mesafesi ve pratikliği acısından tahrik kasnaklarının onemli bir yeri vardır.

Tahrik kasnağında cok sayıda halat kullanabilme olanağı ile işletme guvenliğinin artmasını sağlar.1880 yılında Alman mucit Werner von Siemens tarafından, asansorlerde elektrik motorukullanılmaya başlanmıştır. Elektrik motoru kabinin altına monte ediliyor ve kuyu duvarına askılarlasabitlenen dişliler sayesinde calıştırılıyordu.19. yuzyıl sonlarında elektriğin yaygınlaşmasıyla elektrik motorları teknolojisi ve kontrol sistemlerioldukca gelişti.

1889 yılında da elektrik motoru ile direkt bağlı asansorleri, değerli ve yuksek binalardakullanılmaya başlandı. 1903 yılında da bu tasarım dişlisiz elektrik motorları olarak geliştirildi.1887 yılında Alexander Milestarafından yapılan elektrikli asansordeonemli tasarımlar geliştirildi. Yaptığıasansorde kendiliğinden acılıp kapananve katta değilken acılmayan asansorkapıları kullanıldı. Alexander Milesbunun icin otomatik bir mekanizmageliştirdi.

O zamanlarda, kullanıcılarveya operatorler kuyu icin manuel birkilit sistemine ihtiyac duyuyorlardı.Cunku kuyuya acılan kapıyı kapatmayıunuttuklarında insanların kuyuyaduşmesine neden olan kazalar oluyordu.20. yuzyılda , asansor teknolojisigelişimini buyuk bir hızla devamettirdi.

Klasik tek hızlı motorlaryerini cok hızlı motorlara bıraktı.Kat seviyeleme ve sarsıntısız seyiricin gelişmeler oldu,elektromanyetik teknoloji manuelhalat kontaklarının ve frenin yerinialdı. Butonlu kontrol ve komplekssinyal sistemleri de tum bu gelişmeler arasındadır.

Kaynak

__________________