Dunya milletleri ile karşılaştırıldığında, duzenli ve uzun omurlu devletler kurma yeteneğini ve gucunu gostermiş olan Turkler, tarih sahnesinde gorundukleri gunden bu yana duzenli devlet anlayışlarının yanı sıra, ulkelerinde emniyet ve asayişin sağlanması yolunda koydukları yasalar ve toreler ile de dikkat ceken bir millet olmuştur. Eski Turklerde Başbuğ, Kağan, Hakan diye anılan hukumdarlar aynı zamanda emniyet ve asayiş hizmetleriyle bizzat uğraşmışlardır. Orhun Kitabeleri’nde Yargan olarak gecen ve Hakanların emrinde, emniyet ve asayişi sağlayan bir zabıtanın bulunduğu bilinmektedir.

Selcuklularda Surta, Osmanlılarda Subaşılar, daha sonraları Zaptiyeler ve yakın tarihte Jandarma, emniyet ve asayiş hizmetlerini yuruten askeri kolluk teşkilatları olarak gorulmektedirler.



Osmanlı Devleti’nde; kazalarda Kadılar emrindeki Subaşılarla, sancaklarda Mirliva veya Sancak Beyleri, eyaletlerde ise Mir-i Miran veya Beylerbeyi askeri ve mulki birer otorite olarak emrindeki askerlerle emniyet ve asayiş hizmetlerini yurutmuşlerdir.

Devletin başkenti İstanbul’da ise emniyet ve asayiş hizmetleri farklı bir teşkilat tarafından yurutulmuştur. Bu amacla İstanbul’un icinde ve dışında asayiş karakolları acılmış ve bu karakollarda Karakullukcu denen Yeniceriler gorev almıştır. Yeniceri Ağası, Cebecibaşı, Cebeciler, Kaptan Paşa, Topcubaşı ve Topcular, Bostancıbaşı ve Bostancılar, devletin emniyet ve asayişinin sağlanmasında gorevli ve sorumlu isimler olarak tarihe gecmişlerdir.

18 Haziran 1826’da Yeniceriliğin ortadan kaldırılmasından sonra emniyet ve asayiş hizmetleri; ‘Asakir-i Muntazama-i Mansuri’,’Asakir-i Muntazama-i Hassa’ ve 1834 tarihinde Anadolu ve Rumeli’nin bazı eyaletlerinde ‘Asakir-i Redife’ adı altında kurulan askeri teşkilatlar tarafından yurutulmuştur.

03 Kasım 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı (Tanzimat-ı Hayriye – Gulhane Hattı Humayunu) ile halkın can ve mal emniyetinin korunması gorevi, eyalet ve sancak valilikleri emrine gonderilen subaylar tarafından yurutulmuştur.

16 Şubat 1846 tarihinde Zaptiye Muşirliği kurulmuş, eyalet ve sancaklardaki Umuru Zaptiye hizmetleri doğrudan doğruya bu makama bağlanmıştır. Bu devreye, ‘Tevhidi Zabıta’ (zabıtanın birleştirilmesi) devresi de denilmektedir. Zaptiye Muşirliği, bir ust seviyedeki askeri bir makam olan ‘Seraskerlik’ makamına bağlanmıştır. Boylece asıl gorevi ic guvenlik ve duzeni sağlamak olan ve tek elden sevk ve idare edilen yeni bir askeri zabıta sınıfı doğmuştur.

14 Haziran 1869 tarihinde teşkilatın ilk nizamnamesi olan Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi yururluğe konmuştur. Bu nizamname ile zabıta gorev ve hizmetleri, yetki ve sorumlulukları hukuki bir cerceve icine alınmıştır. Yonerge uyarınca her ilde bir Zaptiye Alayı kurulmuş, personeli piyade ve suvarilerden oluşmuştur. Ayrıca, alay, tabur, boluk ve takım teşkilatlanmasına gidilmiştir.

Arşivlerde, 1839 yılından itibaren “Jandarma” adına ve muhtelif “Jandarma tayin kararnamelerine” rastlanılmış olduğundan; Turk Jandarma Teşkilatının 1839 yılında kurulduğu anlaşılmış ise de araştırmalarda kuruluş ay ve gununun tespiti mumkun olmamıştır. Bu nedenle Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi’nin kabul tarihi olan 14 Haziran 1869 tarihinin 14 Haziranı alınarak, “14 Haziran 1839” tarihi Jandarma Teşkilatının kuruluş gunu olarak kabul edilmiştir.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Sadrazam Sait Paşa, modern bir zabıta teşkilatı kurmak icin İngiltere ve Fransa’dan subaylar getirtmiş, teşkilatlanmada değişiklik yapılmış ve 20 Kasım 1879’da Seraskerlik makamına bağlı ‘Umum Jandarma Merkeziyesi’ kurulmuştur.

Jandarma, 1908 yılında IInci Meşrutiyet’in ilan edilmesinden sonra ozellikle Rumeli’de buyuk başarılar gostermiştir. Bunun uzerine teşkilat 1909 yılında yeniden duzenlenerek Harbiye Nezareti’ne bağlanmış ve Umum Jandarma Kumandanlığı adını almıştır.

Jandarma Birlikleri; 1914 yılında başlayıp 1918 yılında biten Birinci Dunya Savaşı ile 1919 yılında başlayıp 1922 yılında biten Kurtuluş Savaşımızda, hem ic guvenlik gorevlerini surdurmuşler, hem de bir cok cephede Silahlı Kuvvetlerin ayrılmaz bir parcası olarak yurt savunmasına iştirak etmişlerdir. Jandarma Birliklerinin bu savaşlarda gosterdiği kahramanlıklar ve yararlılıklar her turlu ovgunun uzerindedir.

29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanından sonra, devletin bircok kuruluşunda olduğu gibi, Jandarma Teşkilatı’nda da reorganizasyon calışmalarına bir plan cercevesi icerisinde başlanılmıştır.

1918 yılında kapatılan Jandarma Astsubay Okulu İzmit’te yeniden acılmıştır. Sabit Jandarma Bolge Mufettişlikleri ve İl Jandarma Alay Komutanlıkları yeniden teşkilatlandırılmış, Seyyar Jandarma Birlikleri guclendirilmiştir.



10 Haziran 1930 tarihinde 1706 sayılı Kanun cıkarılmış ve Jandarma Teşkilatı bu gunku hukuki statusunu kazanmıştır.

1935 yılında Jandarma Subaylarının Harp Okulu’nda yetiştirilmesi esası kabul edilmiştir.

1937 yılında ‘Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi’ yururluğe girmiştir.

1939 yılında Jandarma Teşkilatı; Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar Jandarma Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak uzere uc grup halinde yeniden duzenlenmiştir.

1956 yılında yururluğe konan 6815 sayılı Kanun ile, bu tarihe kadar Gumruk ve Tekel Bakanlığı’na bağlı tumen seviyesinde askeri bir kuruluş olan Gumruk Umum Kumandanlığı tarafından yurutulen sınır, kıyı ve karasularımızın emniyet ve korunması ile gumruk bolgelerinde kacakcılığı men, takip ve tahkik gorev ve sorumluluğu Jandarma Genel Komutanlığı’na verilmiştir.

1957 yılında Jandarma Sınır Birlikleri tugaylar haline donuşturulmuş, ayrıca Jandarma Eğitim Tugayları kurulmuştur.

1961 yılında Jandarma Bolge Komutanlıkları kurulmuştur.

1963 yılında Foca’da Jandarma Komando Okulu acılarak, komando eğitimine başlanmış, buna bağlı olarak jandarma komando birlikleri teşkil edilmiştir.

1961 yılında İlk Jandarma Bolge Komutanlığı Ankara’da kurulmuştur.

1968 yılında Diyarbakır’da Hafif Helikopter Boluk Komutanlığı adı altında ilk Jandarma Havacılık Birliği kurulmuştur.

1974 yılında Jandarma Komando Birlikleri ile Jandarma Havacılık Birlikleri Kıbrıs Barış Harekatı’na katılmış ve Kıbrıs Turku’nun bağımsızlık mucadelesinde de on saflarda yerini almıştır.

1982 yılında 2692 sayılı Kanun ile kıyı ve karasularımızın korunması gorevi Sahil Guvenlik Komutanlığı’na devredilmiştir.

1983 yılında 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Gorev ve Yetkileri Kanunu yururluğe girmiştir.

1988 yılında 3497 sayılı Kanun ile kara sınırlarımızın korunması ve guvenliğinin sağlanması gorevi Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na verilmiş, ancak İran ve Suriye Sınırı’nın bir kısmı ile Irak Sınırı’nın tamamının sorumluluğu halen Jandarmada bulunmaktadır.

Sorumluluk sahasında meydana gelen olaylarla ilgili olarak, suc ve suc delillerinin bilimsel yollarla araştırılması ve yargıya goturulmesi amacıyla 23 Mart 1989 tarihinde başlatılan bir calışma ile 1993 yılında Ankara’da Jandarma KriminÂl Daire Başkanlığı (JKDB), 1994 yılında Van, 1998 yılında Bursa, 2005 yılında ise Aydın Jandarma Bolge KriminÂl LÂboratuvar Amirlikleri kurulmuştur. LÂboratuvarların kuruluş faaliyetlerine paralel yurutulen calışmalar kapsamında:
(81) İl Jandarma Komutanlığı bunyesinde Olay Yeri İnceleme Timleri(OYİT),
(34) İl Jandarma Komutanlığı bunyesinde (41) adet Patlayıcı Madde İmha Unsuru,
(14) İl Jandarma Komutanlığında Parmak ve Avuc İzi Kısım Amirlikleri,
(388) İlce Jandarma Komutanlığı bunyesinde Olay Yeri İnceleme Birimleri (OYİB) teşkil edilmiştir.

Jandarma, 1984 yılından gunumuze kadar gecen sure icerisinde, ulkemizin bolunmez butunluğune kasteden başta PKK/ KONGRA-GEL olmak uzere tum teror orgutlerine karşı, ozellikle Doğu ve Guneydoğu Anadolu Bolgeleri ve Karadeniz Bolgesi ile butun ulke sathında terorle mucadelenin en onemli unsuru olmuştur. Bu uğurda binlerce şehit ve yaralı veren Jandarma, bundan sonra da her ne pahasına olursa olsun ulkemizin birlik ve beraberliğini korumaya devam edecektir.