Yerleşim tarihi yapılan kazılar sonucunda elde edilen bulgulara gore M.O. 3000'li yıllara dayanan, Efes, Bergama, Side gibi kentlerle cağdaş olan Aizanoi Antik Kenti’nin adının; Penkalas (Koca Cay) ırmağının yukari kesiminde, tanrıca Meter Steunene’nin kutsal mağarası civarında yaşayan Frigyalılarin su perisi Erato ile efsanevi kral Arkas’ın birleşmesinden ortaya cıktıği sanılan antik kaynaklarda adı Azan olarak gecen mitoloji kahramanından geldiği sanılmaktadir. Aizanoi, antik Frigya’ya bağlı olarak yaşayan Aizanitis’lerin ana yerleşim yeriydi. Hellenistik donemde bu bolge değişimli olarak Bithinya’ya ve Bergama’ya bagli iken M.O. 133'te Roma egemenliğine girmiştir. Roma İmparatorluk doneminde; tahıl ekimi, sarap ve yun uretimi sayesinde zenginlesmiş ve unu bolge sınırlarını aşmış olan Aizanoi’de kesin kentleşme bulgularina ancak 1. yuzyılın sonlarına doğru rastlanmaktadir. En parlak donemini ise 2. yuzyılda yaşamıştır. Erken Bizans doneminde piskoposluk merkezi iken 7. yuzyıldan itibaren onemini yitirmiştir. Tapınak duzluğu Ortacağ’da hisara donuşturulmuştur. Selcuk Beyliği doneminde (13. yuzyıl) Cavdar Tatarları boyu tarafindan us olarak kullanılmistir. Aizanoi, 1824 yılında Avrupalı gezginlerce yeniden kesfedilmiş ve 1830-1840’li yillarda incelenerek, tanımlanmıştir. 1926 yılından itibaren de Alman Arkeoloji Enstitusu tarafından kazı calışmalarına başlanılmıştır.Kazı calışmaları halen devam etmektedir. Aizanoi’den gunumuze kalan yapı kalıntılarının buyuk bir kismi Roma İmparatorluk donemi eserleri olup, antik kentte bulunan Zeus Tapinağı, dunyanın ilk borsası, sutunlu yol, dunyada benzeri olmayan stadyum-anfi tiyatro kombinasyonu, bugun bile gecmişe hizmet eden antik kopruler, mozaikli hamam ile Roma hamamı gorulmeye değerdir


Kaynak
__________________