KÂhta’nın gecmişi sabah medeniyetinin doğuş yeri olan Mezopotamya’ya yakın olması nedeniyle tarih oncesi donemlere kadar uzanmaktadır. Bulunduğu coğrafî konum nedeniyle tarih oncesi donemlerden gunumuze kadar sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Yorede yapılan arkeolojik kazılardan elde edinilen eser ve bulgular ile gunumuze intikal eden canlı tarihi bulgular en belirgin kanıtlardır. Paleolitik, neolitik, kalkolitik donem ve tunc devrine ait elde edilen eserler Adıyaman muzesinde sergilenmektedir. M.O. 2000 yıllarında Kommagene Krallığının kuruluşuna kadar (m.o. 69) Hititler, Mitaniler, Asurlular, Gec Hititliler, Persler, Kummurlar ile makedonyalı buyuk İskender’in hakimiyeti ve Doğu Roma imparatorluğun egemenliği hukum surmuştur. M.O. 69 yılında kurulan Kommagene krallığı bugun dunyanın sekizinci harikası olarak aday gosterilen Nemrut Dağı'ndaki dev heykelleri ve ilcedeki diğer tarihi eserleri bırakmıştır. 142 yıl yorede hukum suren ve bugunlere intikal eden eserleri bırakan Kommagene krallığı M.S. 72 yılında Roma İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılarak Suriye eyaletine bağlanmıştır. İlcenin antik cağda ve Bizans doneminde adı bilmemektedir. Orta cağda İslam dunyasının sınır kalelerinden biri olmuştur. M.S. 670’de Emeviler, 758’de Bizans ve Sasaniler, 926’da Hamdaniler, 1226’da Secuklular, 1284’e kadar Memlukluler, Artuklular ve Dulkadiroğulları, 1393’te Timur ve 1516’dan sonra da Osmanlı İmparatorluğu bolgeye hakim olmuştur.

KÂhta şehri şu anda bulunduğu yere Cumhuriyetin ilk yıllarında taşınmış olup daha once şimdiki Kocahisar ( Eski KÂhta ) koyunun bulunduğu yerde idi. M.O. ucuncu yuz yılın ilk yarısında ARSEMES adlı bir kralın bu yorede hakimiyet kurduğu sanılmaktadır.

II.Selcukos’un ( M.O. 246-225 ) kardeşi Arsemes adındaki bir kralın kendi adıyla anılan iki kent goruyoruz. Bunlardan birincisi eski KÂhta kalesinin karşısındaki yukarı Arsemia’dır. KÂhta kalesi, Selcuklu İmparatoru Alparslan’ın Malazgirt zaferi (1071)’ den sonra (1085) Selcuklular tarafından Bizanslılardan alınır. Yore zaman zaman Malatya Danişmendlileri, Selcuklular ve Artuklular arasında el değiştirir. Kale daha sonra Melik’ul-Mansur tarafından onarılır. (XII.yy.) Bir sure Harput emirliği, Danişmendler ve Selcuklular arsında el değiştirir. Kaleyi daha sonra Sultan Alaeddin Keykubad’ın seraskeri Ceyli Bey zabteder.

Bolgede Selcuklu hakimiyeti başlar. (1226) KÂhta, Baba İshak ayaklanmasında (1240-1241) yağmalanır.

KÂhta kalesinin adı Memlukluler ile Moğollar arasında gecen savaşlarda sık sık gecer. 1283-1289 yıllarında kale Halep valisi Kara Sungur tarafından alınır. Yeniden tahkim edilir. Daha sonra Osmanlı hakimiyetine gecer.

Timur, Malatya ve KÂhta’ya kadar olan kaleleri ele gecirince Yıldırım Beyazıd kalelere koyduğu muhafızları kovarak Turkmen’lerden Kara Osman’ı tahta gecirir. Timur’un cekilmesiyle Memlukluler bolgeye hakim olurlar. (1417-1418) Memluklulerin hakimiyeti Yavuz Sultan Selim’in bolgeyi ele gecirmesine kadar devam eder.

1516 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra diğer ilceler gibi once Dulkadirli Emaretine, Kanuni zamanında ise sancak merkezi haline getirilen Samsat’a bağlanarak Zulkadiriye eyaleti (Maraş)’ne bağlanır. KÂhta 1531 yılında Malatya’ya, 1349 yılında ise Semsur'a (Adıyaman) bağlanır. 1859 yılında Malatya sancak olunca KÂhta’da diğer kazalar gibi yeniden Malatya’ya bağlanır. Bu durum Osmanlı İmparatorluğunun yıkılmasına kadar devam eder. 1859 yılında KÂhta’da bir Abdal ayaklanırsa da ayaklanma bastırılır.

Milli mucadele doneminde M. Kemal’i yakalamak ve etkisiz hale getirmek icin gorevlendiren Ali Galip Malatya’da sıkıştırılınca KÂhta’ya gelir. Beraberindeki zatlarla Hacı Bedir Bey’e misafir olur. Hacı Bedir Bey’den umduğu desteği bulamayınca da 15.9.1919 gunu KÂhta’dan Urfa’ya oradan da Halep’e kacar. KÂhta cumhuriyet doneminde Malatya’ya bağlı bir ilce olarak eski durumunu muhafaza eder.

Cumhuriyetin ilk yıllarında yer değiştirerek eski KÂhta’dan 26 k.m. guneyindeki şimdiki yerine taşınır

Kaynak
__________________