Gecmişi M.O. 2000'li yıllara dayanan bir yerleşim merkezi olan Bitlis il sınırları icinde Urartu, Pers, Mekadonya Krallığı, roma ve Bizans donemlerine ait izlere rastlanmaktadır.

Halife Hz. Omer zamanında (641) İslamiyetle tanışan Bitlis, Emeviler, Abbasiler ve Mervanilerin yonetiminde kalmıştır. Selcuklu ve Eyyubi Turkleri ile birlikte bolgeye gelen Musluman Turklerden once bolge, Turk iskanını Anadolu'da İslamiyetle tanışan Proto-Turklerle birlikte, Sultan Alparslan'dan beş bucuk asır once gormuştur

Bitlis, Musluman Turklerin Anadolu'ya giriş tarihi olan 1071'den itibaren ceşitli Turk devlet ve beyliklerinin idarisinde (Safavi, Selcuklu, Eyyubi, Ak Koyunlu, Kara Koyunlu Devletleri, Ahlatşahlar, Candaroğulları, Şerefhanbey) Osmanlı İmparatorluğu'nun bolgeye hakim oluşuna kadar gelmiştir.

1537 tarihli bir icmal defterinde Bitlis, cevresindeki Tatvan, Ahlat, Muş, Bulanık ve Hınıs nahiyeleri kendisine bağlı olan bir Osmanlı ili olarak gosterilmektedir.

Daha sonra Muş sancağına bağlı bir kaza olarak 19. yuzyılın ortalarına kadar gelen Bitlis 1879'da Siirt, Muş, Genc, Bitlis Merkez sancaklarının bağlı olduğu 4 sancak, 19 kaza, 8 nahiye ve 2088 koyden oluşan vilayet merkezi olmuştur. Bitlis merkez sancağının sınırları bugunku Bitlis ilinin sınırlarına denk duşmektedir.

Bitlis 17, 18 ve 19. yuzyıllarda bolgenin kultur ve sanat merkezi olmuştur. Donemin medrese, cami, kulliye, han, hamam gibi yapıları bugun ilin gecmişteki o parlak doneminin delili olarak ayakta durmaktadır. Evliya Celebi Seyahatnamesinde monografisini cizdiği dort ilden biri Bitlis'tir. Seyahatnamenin Turkceye cevrilen 6. cildinin 200 sayfayı aşkın bolumu Bitlis ve cevresini anlatmaktadır.

3 Mart 1916 tarihinde Ruslarca işgal edilen Bitlis, Gazi Mustafa Kemal Ataturk komutasındaki 16. Kolordu ve Canakkale cephesinden gelen 2. Ordu birlikleri ile milis guclerinin mucadelesi sonucu 8 Ağustos 1816'da duşman işgalinden kurtarılmıştır.

Birinci Dunya Savaşı başlarken nufusu 60.000'e yaklaşan Bitlis, Rus işgali sırasında buyuk bir yıkım ve goc yaşamış, ozellikle Ermeni cetelerinin katliamı sonucu il merkezinin nufusu birkac yuz kişiye kadar inmiştir.

Bu sosyal, kulturel ve ekonomik cokuntunun sonucu olarak 12 Haziran 1929'da 1509 sayılı Kanun'la Muş iline bağlanarak ilce yapılan Bitlis, 1936 yılında yeniden il olmuştur. Ancak bu guzel şehir tum cabalara rağmen Birinci Dunya Savaşı oncesi parlak gunlerini yakalayamamıştır.

Kaynak : Ansiklopedi.
__________________