Eski adları ‘Demonisos’ ‘Demonese’ ‘Halki’ ‘Khalki’ ‘Khalkitis’ ‘Khalkis’ olan Heybeliada vaktiyle Dimonisos adında biri tarafından cıkarılan ve işletilen bakır madenine ve işletmecinin adına atfen Dimonisos ve Yunanca bakır anlamına gelen Halkıs dan bozma olarak Halki Diye anılmıştır. Turkler bu adaya heybe biciminde iki tepeli bir ada goruntusunde olduğundan Heybeliada adını vermişlerdir. Heybeliada, diğer adalar icinde en fazla camlık olması sebebiyle, Bizanz ve Osmanlı devirlerinde daha cok sayfiye yeri olarak kabıl edilmekteydi. Ayrıca adaların en guzel manastırları burada idi. Doğa cok guzel olduğu icin, rahipler, din adamları surgun yeri olmaktan cok, son yıllarını rahat gecirmek icin bu adaya geliyorlardı. Heybeliada’daki manastır MS.809 da kurulan Papaz Dağındaki Aya Triada Manastırı’dır. 1182’de IV. Haclı seferi sırasında Haclılar manastırı talan ettiler ve bu arada Adalardaki manastırları da yağmaladılar. 1302’de Venedik-Latin korsanları Canakkale Boğazı’nı aniden gecip İstanbul onune geldiler, şehre saldırdılar surları aşamayınca hırslarını savunmasız adalardan aldılar. Bu korsanlar adalardaki butun manastırları yağmaladılar. 1348-1352 yıllarında Venedik Katalon Donanması yine adalar onunde goruldu. Bu korsan saldırı sebebi ile bugun Değirmen Tepesi diye anılan Tepeye Bizanslılar yuksek bir işaret kulesi yaptılar. Sonraları bu kulenin yerine değirmen yapıldı. Bu yıllarda cınar diye adlandırılan yerde tersane yapıldığıda soylenmektedir. Kesin kuruluş tarihi bilinmeyen Aya Yorgi manastırı da bu donemde acıldı. Heybeliada’nın Aya Triada’ dan sonra en onemli manastırı olan Panayi Kamariotissa 1431’de kuruldu. Bundan sonra en onemli olay İstanbul’dan once kaptan-ı Derya baltaoğlu Suleyman bey tarafından 17 Nisan 1453’te adaların fethedilmesidir. Fatih Sultan Mehmet’in donanması Kınalı, Burgaz ve Heybeli’yi bir gunde ve hicbir direnişle karşılaşmadan aldı; yalnızca Buyukada kalesinde zorlandı. Adaların Yonetimi de Kartal’daki bir yoneticiye verildi. 1562’de İstanbul’da buyuk bir veba salgını cıktı. Vebadan kacmak icin bir kısım Hıristiyan zenginler Heybelide’ki manastırlara sığındılar. Bu sebeple ozellikle Aya Triada Manastırı zenginlerin ilgisini cekti. Manastırın Kutuphanesinin değeri anlaşıldı. (Bugun bile dunyanın belli başlı 5 onemli Kutuphanesinden biridir.) Heybeli’nin guzelliği iklim hoşluğu İstanbul Zenginleri arasında konuşulur anlatılır oldu. Nitekim, III. Mehmet devrinde İngiltere’nin İstanbul elcisi olan Sir Edward Barton, hastalanınca nekahat icin Heybeli’ye geldi ve Paniya Manastırı’nda olunce buraya gomuldu(1597). Ada tarihinin donum noktası sayılabilecek bir olay ise 1750’de meydana geldi. Kadıkoy Metropoliti olan III. Yuanikos Karacas Terk-i Dunya’daki Aya Yorgi manastırı’nı Kendisine bağladı. 1758’de manastırı tamir ettirdi. Bir sure sonra Karacas patrik secildi. Ancak patriklikte gorevini kotuye kullandığı iddiası ile yetkili kurumların kararı ile 1764’de patriklikten azledildi ve Ayranos’a surgune gonderildi. Karacas 4 yıl Ayranos da surgun hayatı yaşadıktan sonra İstanbul’a dondu ve patrikhaneye kustuğu icin Heybeli’deki Aya Yorgi manastırına kapandı ve daha sonra Fener Rum Patrikhanesinden ayrılarak Lubnan Ortadoks Kilisesine uye oldu. Karacas, Aya Yorgi Manastırını kendisine yetersiz buldu ve sahilde bugun ku Deniz Lisesi’nin bulunduğu yere buyuk bir koşk yaptırdı. Bu koşkun limanı, suyu vardı. Bahcesi cok guzeldi. Karacas’ın bu koşku yaptırması belki de Bahriyenin Heybeli’ye gelişine neden oldu. Cunku Karacas olunce sahildeki buyuk koşk boş ve sahipsiz kalmıştı. Padişah III. Selim bahriye de yenilik hareketlerine başlarken leventler icin talim yapılacak ozel bir kışla yapılması gerekmiş...
__________________