oğrafi olarak Mersin İlinin orta yerinde bulunan Erdemli ilcesi, genelde seracılığa dayanan tarımsal ekonomisinin yanı sıra, modern yapılaşmalarla hızla buyuyen, bir turizm ve sayfiye kentidir. Tarihi ve kulturel cevresiyle ayrı bir ozelliğe sahiptir.

Tarihce

Erdemli, ceşitli rivayetlere gore adını XV. yuzyılda İc Anadoludan geldiği sanılan, Erdemoğulları adındaki bir Turkmenbeyi aşiretinden almıştır. Hititler, Selefkoslar, Romalılar, Bizanslılar, Mısırlılar, Karamanoğulları ve Osmanlılar devrini yaşamıştır. Zengin tarihi gecmişi gostermektedir ki Erdemli bircok uygarlığın beraber yoğrulduğu bir yerdir.

İlcenin Kurtuluş Savaşında ayrı bir yeri vardır. 9 Şubat 1920de Yağda Bucağının merkezi olan Keloluk (Guzeloluk)ta medrese bilgini Mehmet Emin Hoca ve arkadaşı Ahmet Refik Bey, Kuvay-i Milliyeyi kurmuşlar; savaşta ihtiyac duyulan silah, para, yiyecek ve giyecek gibi lojistik desteklerin sağlanmasında onculuk etmişlerdir. 1953 yılına kadar koy olan Erdemli, Silifke İlcesine bağlı kucuk bir yerleşim yeri iken, 01 Haziran 1954 tarihinde Silifkenin Yağda Bucağı ile Mersine bağlı Elvanlı Bucağının birleştirilmesiyle ilce olarak kurulmuştur.

Coğrafi Yapı ve Nufus

Erdemli, doğal guzellikleri cok zengin, bir ilcedir. Doğusu Mersin, batısı Silifke, kuzeyi Karaman ve Konya, guneyi Akdeniz ile cevrilidir. Yuzolcumu 2 bin 78 km²dir. Bu alanın % 62si orman, % 17si tarım alanı, % 21i mera, taşlık ve kayalıktır.Denizden yuksekliği ortalama 3-5 m arasındadır.

Nufus

Nufusu 125 bin 391tir. Nufusun 45.241i şehir merkezinde, 27.581 u koylerde 52.569 'i de beldelerde yaşamaktadır.

İdari Yapı

1954 yılında ilce olan Erdemlide; merkez dahil 11 belediye, (Merkez, Kızkalesi, Ayaş, Limonlu, Kocahasanlı, Esenpınar, Kumkuyu, Tomuk, Ceşmeli, Kargıpınarı, Arpacbahşiş); 51 koy ve 57 mahalle mevcuttur.

SOSYAL YAPI

İlce halkı milli ve manevi değerler ile gelenek ve goreneklerine bağlı, sosyal aktivitesi yuksek, gunun cağdaş ve teknolojik yeniliklerine duyarlı ve acıktır. İlce tarihi, coğrafi ve kulturel zenginlikleri, tabiat guzellikleri acısından cok zengin bir potansiyele sahiptir. Erdemli, yaz mevsiminde tarihi-turistik değerler ve uzun bir kıyı şeridiyle yerli ve yabancı turistleri cekmektedir. Bu hareketlilik ilceye, sosyal, kulturel ve ekonomik anlamda buyuk canlılık kazandırmaktadır.

Eğitim

Erdemli genelinde okuma-yazma oranı %97dir. İlcede; 14 tanesi merkezde, 57 tanesi belde ve koylerde olmak uzere toplam 71 tane ilkoğretim okulu bulunmaktadır. Ayrıca 3 tane de ozel ilkoğretim okulu vardır. Okul oncesi, ilk ve orta oğretim kurumlarında toplam 24 bin 388 oğrenci oğrenim gormektedir. İlcede 1 ana okulu 140 oğrencisi ile faaliyetini surdurmektedir. İlcede 4 duz lise, 2 anadolu lisesi, 1 anadolu oğretmen lisesi, 1 meslek ve teknik eğitim merkezi (Cok Programlı lise ), 1 imam hatip lisesi ve 1 sağlık meslek lisesi bulunmaktadır. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezinde (Cok Programlı Lise ) 236 cırak, 546 kalfa oğrenim gormektedir. Bunun yanında ilcede Mersin Universitesine bağlı meslek yuksek okulu vardır.

Sağlık

İlcede sağlık hizmetleri; 1984 yılında hizmete acılan 270 yatak kapasiteli devlet hastanesi, merkezde 3 olmak uzere toplam 20 sağlık ocağı ve 12 sağlık evinde yurutulmektedir.

Alt Yapı

İlcede ve kasabalarda kanalizasyon yoktur. Akdenize kıyısı bulunan 11 belediyenin katılımı ile kurulan İcel Sahil Bandı Belediyeleri Pis Su ve Katı Atık Hizmetleri Birliği uyesi bulunan beldelerde kanalizasyon yapımına yonelik kredi temin etmek ve işi yurutmek uzere, muşavirlik hizmetlerini ihale etmiştir. Erdemli şehir merkezinde kanalizasyon inşaatı devam etmektedir.

EKONOMİK YAPI

Erdemli, ekonomik acıdan geniş bir potansiyele sahiptir. İlcenin ekonomisini tarım, hayvancılık, seracılık ve narenciye urunleri oluşturmaktadır. Sut inekciliği ve besi sığırcılığının yanında, dağlık kesimlerde kucukbaş hayvancılık da yapılmaktadır. İlcede tarımsal amaclı 22 tane kooperatif, Tarımsal Kalkınma ve Sulama Kooperatifi adı altında faaliyetlerini surdurmektedir. Ayrıca Merkez, Guzeloluk, Tomuk ve Ceşmeli olmak uzere 4 tarım kredi kooperatifi, ilce merkezi ve Ceşmeli Kasabasında da Ziraat Bankası şubeleri mevcuttur. Ciftcilere ceşitli zirai krediler, gubre ve zirai ilac destekleme odemeleri periyodik olarak yapılmaktadır. Ayrıca Erdemli Ticaret ve Sanayi Odasına tescilli 110 tane kooperatif vardır.

Tarım

Erdemli, 2 milyon 78 bin dekar yuzolcumunun 788 bin 641 dekarı tarıma elverişli arazidir. Bunun 312 bin 150 dekarında tarım (sebzecilik, meyvecilik ve tarla bitkileri uretimi ) yapılmaktadır. Yaklaşık 85 bin dekar alan nadasa bırakılmakta, 154 bin 491 dekar arazi mera olarak hayvan otlatmada kullanılmaktadır. Geriye kalan 245 bin dekar arazi ise tarıma elverişli olmadığından boş bırakılan duşuk kalitede arazidir. İlcenin ozellikle Lamas Cayı kenarında bulunan arazilere koylerin kendi cabaları ve Ozel İdare Mudurluğunun katkıları ile su getirilerek yer yer sulamaya acılmıştır.

İlcede kuru tarım yapılan alanlarda, ozellikle yayla koylerinde hububat ve nohut ekimi, kısmen de ortu altı sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. Narenciye yetiştiriciliği ilcenin sahil şeridini oluşturan Ceşmeli Kasabasından başlayıp Kızkalesi Kasabasına kadar devam eden 9 kasaba, 14 koy ve ilce merkezinde toplam 89 bin dekar alanda yapılmakta olup, bunun icinde ilk sırayı limon yetiştiriciliği almaktadır. 2004 yılı rekoltesi 250.000 ton civarındadır.

İlcenin sahil kesiminde ilk turfanda, yayla kesiminde son turfanda olmak uzere 16 bin 500 dekar alanda ortu altı sebze yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ortu altında sebze yetiştiriciliğinde ilk sırayı domates yetiştiriciliği almaktadır. 2004 yılı rekoltesi 195 bin ton civarındadır.

Ayrıca ilcenin gecit bolgesi denilen orta kesimlerinde 32 bin 400 dekar alanda değişik turlerde meyve bahcesi, 39 bin 750 dekar alanda acıkta sebze (domates, fasulye, marul, biber, karnabahar, karalahana, patlıcan vb.) yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Hayvancılık

İlcede genelde sut inekciliği ve besi sığırcılığı yapılmaktadır. Sut inekciliği, aile işletmeciliği şeklinde yapılmakta olup, buyuk işletmeler yoktur. Uzun zamandan beri yapılan suni tohumlama calışmaları sonunda, ilcedeki buyuk baş hayvanların % 95i kultur melezine donuşturulmuştur. Tosun besiciliği kapalı ahırlarda 10 ile 100 başlık işletmeler halinde yapılmaktadır.

İlce, zengin bitki florası ve iklimi nedeniyle gezginci arıcıların kışlık konaklama merkezidir.

Sanayi ve Ticaret

İlcede 1 kucuk sanayi sitesi bulunmaktadır. Hizmet sektorune hitap eden kucuk işletmelerden ibarettir. İlce, il merkezine yakınlığı nedeniyle ticari olarak da bağımlı kalmıştır. KOBİ (Kucuk Orta Boy İşletmeler) denilemeyecek kapasitede kucuk işletmeler bulunmaktadır. 5 adet narenciye paketleme ve pazarlama tesisi vardır. İlcede tuccar ve esnaflar ile madeni eşya imalatcıları; Esnaf Kefalet Kooperatif Başkanlığı, Sanayi ve Ticaret Odası, Madeni Sanatkarları Odası, Esnaf ve Sanatkarlar Odası, Şoforler ve Otomobilciler odası ve Ziraat Odası olarak orgutlenmişlerdir.

İstihdam Durumu

İstihdamı sağlayacak buyuk sanayi kuruluşları bulunmadığından ilcede işsizlik mevcuttur. Ancak mevsimlik olarak tarım sektorunde istihdam gercekleşmektedir. Son yıllarda tarımsal uretimin dış ulkelerdeki pazar kaybından ve hayvancılığın gerilemesinden dolayı ilce de aşırı olcude etkilenmiştir. İşsizliği onlemek, kalifiye personel temin etmek amacıyla, ilce Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi Mudurluğune bağlı sanayi sitesinde, bir Cıraklık Eğitim Merkezi bulunmakta, 300 kişi cırak- kalfa oğrenimi gormektedir.

Tarihi ve Kulturel Cevre

Kanyteleis (Kanlıdivane)

Mersin-Silifke karayolunun 50. km' sinde, Ayaş mevkiinin 3 km kuzeyinde yer alan Kanyteleis oren yeri, ilk defa 19. yuzyılın ortalarında Langlois tarafından keşfedildi, ilcenin en ilgi ceken oren yeridir. Geniş bir obruğun cevresinde Antik Olba Krallığı'nın kutsal bir yerleşimi olarak kurulan ve antik adı Kanyteleis olan yerleşim hakkındaki en eski belgeler MO 3. yuzyıla ait bazı yazıtlardır.

Bizans imparatoru II.Theodosius (408-450), Helenistik cağ kentlerinden ve Olba Kralicesi Aba'ya ait bu eski yerleşimin bulunduğu alanda yeniden kutsal bir Hıristiyanlık merkezi kurdu. En parlak donemini MS 4. yuzyılda yaşamıştır. Bu donemde adı Neapolis olarak değiştirilen kentte, geniş bir obruğun etrafında kesme taştan inşa edilmiş bazilikalar, sarnıclar, caddeler, kaya mezarları, anıt mezarlar, kaya kabartmaları ve Semerdam lahit kapakları bulunmaktadır. Obruğun guneybatı kenarında yukselen Helenistik kulenin batı duvarındaki kitabede, kulenin rahip krallardan Olbalı Tarkyaris'in oğlu Teukros tarafından Zeus icin yaptırıldığı belirtilmektedir. Tapınağın doğu ve guney duvarlarının birleştiği koşenin orta yerinde bulunan kitabede, Olba Krallığı'na ait sikkelerde gorulen Triskeles (Uc ayak) kabartması vardır.
Bazilikalar Bizans donemine aittir, l nolu bazilika, obruğun guneybatısında d ı r. Doğu cephesi ayaktadır. Sutun başlıkları korint uslubundadır. II Nolu bazilika, l nolu bazilikanın kuzeyinde yeralır, gunumuzde oldukca harap durumdadır. Kapının profili soveleri ve lentosu ayaktadır. III nolu bazilika ise obruğun kuzeydoğu koşesindedir. Guney duvarları yıkılmıştır. Uc kemerli narteksin onundeki mahzenin kemeri ve ağzı gorulmektedir. Batısı, avluya iki sutunlu uc kemerle acılmaktadır. Etrafında atrium vardır. Narteksin uzerinde ahşap bir kat olduğu, kilisenin batı duvarında sıralanan bir sıra taş konsoldan anlaşılmaktadır. Papylas adındaki bir kişinin bu bazilikayı, bir adak borcunu odemek icin yaptırdığı, le-tonun uzerindeki kitabede yazılıdır. Diğer iki bazilika cok harap durumdadır.

Uc ayrı yerde nekropol bulunmaktadır. Guneyden cıkan ana yolun iki tarafında kayalara oyulmuş oda mezarlar gorulur. Batı nekropoldeki mezarlar genellikle kayalara oyulmuştur. Kaya mezarlarının menfezlerinin uzerinde kabartma kadın ve erkek figurler işlenmiştir. Figurlerde asker kıyafetinde iki erkek, kline uzerine uzanmış bir kadın vardır. Kuzeydeki nekropolun en yuksek yerinde Kralice Aba, kocası ve iki oğlu icin yaptırdığı anıtsal mezar, Kanyteleis'in en ilginc yapısıdır. Kare planlı mezara yuvarlak kemerli bir kapıdan girilir. Anıt mezarın doğusundaki mezarlar lahit şeklindedir.

Mezarların yanında kayalara oyulmuş uzum sıkma presleri ve dikdortgen planlı, beşik tonozla ortulu sarnıclar bulunmaktadır. Kanyteleis'teki obruğun icine merdivenlerle inilmekteydi. Bugun bu merdivenlerin bir kısmı yıkılmıştır. Roma cağlarında kentin icindeki bu buyuk ve derin obrukta suclular, vahşi hayvanlara parcalanmaktaydı. Bu nedenle kentin adı halk arasında Kanlıdivane olarak da anılır.

Korykos

Mersin-Erdemli-Sİlifke karayolunun 60. km'sinde Kızkalesi beldesindedir. Roma ve Bizans donemlerinde yoğun olmak uzere, Islami devirlerde de iskan gormuştur. Nekropol alanından cıkarılan eserlerden burada ilk yerleşimin MO 4. yuzyıla ait olduğu anlaşılmıştır. MO l. yuzyılda kendi adına sikke darbettirmiştir. Herodot bu kenti Gorges adında Kıbrıslı bir prensin kurduğunu yazar. Korykos, Kilikya bolgesinin bir liman kenti olduğundan cok el değiştirmiştir. MO 4. yuzyılın sonunda Seleukhos Nikator Silifke kentini kurduğunda, Korykos'u yonetimi altına almıştır. Kent, MS 72 yılında Roma egemenliğine girmiş ve 450 yıl Roma yonetimine bağlı kalmış, bu donemde tarım alanında buyuk bir gelişme gostererek zeytinyağı ihrac merkezi olmuştur.

Bizanslılar zamanında Arap istilalarına karşı etrafı kuvvetli surlarla cevrilmiştir. 13. yuzyılda Kilikya Ermeni Krallıkları doneminde onemli bir ticaret limanı olmuş, Ceneviz ve Venedik gemilerinin uğrak limanı durumuna gelmiştir. Korykos 1448 yılında Karamanoğlu ibrahim Bey tarafından ele gecirilerek, yeniden imar edilmiştir.

Orenyerinde ic ve dış kale kiliseler, sarnıclar, su kemerleri, kaya mezarları, lahitler ve taş doşemeli Roma yolları kısmen ayaktadır. Adını, adadaki kaleden almaktadır.

Kare planlı kale, icice iki sıra surdan oluşmaktadır. Etrafı hendekle cevrilmiştir. Kaleye giriş bugun mevcut olmayan hareketli bir kopruyle sağlanmakta idi. Bugunku, haliyle kale, tipik Orta Cağ mimari ozelliklerini yansıtmaktadır.

Kız Kalesi

Korykos kıyı kalesinin 200 m acığındaki kucuk adacık uzerindeki kaleye Kızkalesi denilmektedir. Buyuk bolumu ayakta olan Kızkalesi'nin kuzey ve guney ucları sekiz kuleyle korunmuştur. Kalenin dış cevre uzunluğu 192 m dir. Kızkalesi ile kıyıdaki kale denizden bir yolla bağlanmış, denizden gelecek saldırılara karşı onlem alınmıştır. Karamanoğlu ibrahim Bey tarafından 1448 yılında onarılan Kızkalesi bugun Mersin turizminin sembolu haline gelmiştir. Turistlerin yoğun ilgisini ceken kaleye, kıyıdan balıkcı motorları ile gecilmektedir.

Okuzlu Orenyeri

Ayaş kasabasına 12 km uzaklıktadır. Kanlıdivane-Canakcı koyu yol ayrımından stabilize bir yolla gidilir. Orenyeri Gec Hellenistik, Roma, Erken Bizans donemlerinde yerleşim gormuştur. Antik kentin taş doşeli alt yapısı yer yer sağlam durumdadır. Bazilikası, sarnıcları halen ayaktadır. Lahitler kente girişi sağlayan stabilize yolun kenarında bulunmaktadır.

Elaiussa-Sebaste

Mersin-Erdemli-Silifke karayolunun 50. km'sindedir. Kumkuyu belediyesi sınırlan icerisinde yer alan Ayaş Elaiussa-Sebaste orenyeri MO 2. yuzyılın sonlarında kurulmuştur. Ozellikle Roma ve Bizans donemlerinde İskan gormuştur. Oren yeri icerisinde; mezar kalıntıları, antik tiyatro, lahitler, anıt mezarlar, sarnıclar, su kemerlerine ait kalıntılar bulunmaktadır. Buyuk bir alanı kaplayan oren yerinde 1995 yılında İtalyan kazı heyeti tarafından başlatılan calışmalar surdurulmektedir.

Tırtar (Akkale)

Akkale, Mersin-Silifke karayolu uzerinde Mersin'e 49 km uzaklıktadır. Gec Roma doneminde kurulmuştur. Denize hakim bir noktada bulunan Akkale'de 2-3 katlı bir ana yapı ve bunun doğusunda hac planlı, İki katlı kucuk bir bina; guneyinde iki uzun dehliz halinde bir alt ana yapı; bir su sarnıcı, hamam yıkıntısı ve deniz kıyısında kucuk bir sarnıc ve limanı bulunmaktadır. Buyuk bir zeytinyağı ihrac merkezi olan Akkale'de 15.000 ton zeytinyağı alabilecek kapasitedeki sarnıc halen ayaktadır.

Adamkaya Kabartmaları

Kızkalesi'nin 10 km kadar kuzeyinde Şeytanderesi mevkiinde, derin vadinin kayalık yamacına oyulmuş İnsan kabartmaları bulunmaktadır.
Burada 10 ayrı kompozisyon icinde 11 erkek, 4 kadın, 2 cocuk olmak uzere 17 insan ile l dağ kecisine ait figurler vardır. Kabartmalar, Gec Hellenistik veya Erken Roma donemine aittir.

Paşa Turbesi

Ayaş-Korykos yolu uzerinde olan bir Selcuklu eseridir. Turbe 1220 yılında Aktaşoğlu Sinan Bey adına yaptırılmıştır.
__________________