Piyanonun Tarihcesi

Floransalı Bartolomeo Cristofori 1711 yılında "Piyano e forte" hem hafif hem kuvvetli calınabilir adlı yeni bir muzik aleti icat etti.Bu calgı uzerinde hem hafif seslerin hem de kuvvetli seslerin cıkartılması olanaklıydı.Bunun icin adına italyanca "hafif ve kuvvetli" anlamına gelen "Piyano e forte" dendi.
Yeni bir icat sayılan piyanonun sesleri meşin kaplı kucuk seslerin tuşlar aracılığıyla harekete gecirilerek tellere vurması ile elde ediliyordu.Aletin mekanizması sesler sayısında kucuk cekicler ,o cekicleri harekete geciren manivelalar ve bir de tellerin titremesini durduran susturucu cuha bolumu bulunuyordu.

Piyanonun temelini oluşturan cekic mekanizmasını Cristofori''den once iki kişi tarafından icat edildiği one surulmuştur.Biri Marius adındaki Fransız klavsen yapımcısıydı.1716 yılında "clavecin a maillet" (cekicli klavsen)adını taktığı dort mekanizma modelini Paris akademesinde sunmuştu.Marius''un klavsen aletine cekicli mekanizmalı koymaktan amacı klavsende mızrap olarak kullanılan ve cabuk eskiyen tuy uclarının değiştirilme zorluğunu ortadan kaldırmaktı.

Schroter adındaki Alman muzikci ise yeni mekanizmanın mucidinin kendisi olduğunu soylemiştir.1721''de Dresten Sarayına gonderdiği iki piyano mekanizması modelinin pratikte değeri olmamakla birlikte tarihsel onemi vardır.
Almanya da Freiburg kentinde Silbermann adında birisi 1726''da iki piyano yaparak Cristofori''nin icat ettiği mekanizmayı kullanmaya başlamıştı.Silbermann her iki piyanoyu J.S.Bash''a gosterdiyse de Bach bunların ince seslerinin zayıfladığından ve tuşların sertliğinden şikayet etmiştir.Silbermann bu yolda ki calışmalarını surdurerek Bacn''ın ovgulerini kazanmayı başarmıştı.
İlk piyanolar,bicim bakımından o zamanın klavikordlarına benzediğinden kuyrukluydu.Unlu org yapımcısı Frederici,dort koşe piyanoyu icat etti.Zumpe adını taşıyan Alman klavikord yapımcısı Londra da dort koşe piyanoyu cok sayıda imal ederek İngiltere''ye yaydı.En eski Zumpe piyanosunun yapılış tarihi 1766''dır.

1762 yılında buyuk Bach''ın oğlu Cristian Bach Londra''ya geldi.Klavsenci ustalar artık piyano yapmaya başlamışlardı.Bunların Backers adındaki Hollandalı usta ,ozellikle Cristofori''nin mekanizmasını geliştirerek(tuşun sonuna ayarlanabilen bir vida ekiyle)"ingiliz mekanizması"nı icat etti.Broadwood adında bir ingiliz ustası da bu mekanizmanın oluşmasında Backers''e yardım etmiş ve sonradan aynı sistemi Broadwood piyanolarında kullanmıştır.

1770 yılına kadar piyano icin eser yazılmamasının nedeni piyano sesinin klavsene gore cılız ve tuşesinin sert oluşudur.Piyano icin eser veren ilk besteci Muzio CELEMENTİ''dir.1773 de henuz on sekiz yaşındayken piyano icin uc sonat yazmıştır.Boylelikle piyano calma tekniğinin temelleri atılmış oldu.
Londra o tarihlerde piyano ve klavsen yapımında cok ileri duzeydeydi.Zumpe''nin dort koşe piyanolarından sonra Backers''in ve Broadwood''un piyanoları yayılmaya başlamıştı.Bir yandan da başkentte Kirkman ve Shudi klavseni en gelişkin durumuna getirmeyi başarmışlardı.Piyano ile bu soylu calgı arasındaki rekabet C.Bach,Schroter ve Celementi''nin klavsen yerine piyanoyu kullanmaları,bu aletin yapımcılarını yureklendirmişti.

Broadwood, tuşlar ve mekanizmaya bazı yenilikler getirerek, 1783''te piyano icin iki pedal kullanılmaya başlanmış oldu.Pedallardan biri basıldığı zaman, teller uzerindeki ses sondurucu cuhalar tumuyle kalkıyor,oteki pedal kullanılırsa teller uzerine titremeyi azaltan bir kumaş parcası yapışıyordu.
Ote yandan Viyana da Stein adında bir yapımcı yeni bir mekanizma kullanarak piyano uretmeye başladı.1777''de Mozart bu piyanolardan birini gormuş ve oteki piyanolara olan ustunluğunu babasına yazdığı mektupta belirtmişti.Sonun da Stain''in damadı Andreas Steicher mekanizmayı geliştirerek 1794''te Viyana piyanolarını yapmaya başladı.

Mozart, Anton Walter''in piyanolarını yeğliyordu.Haydn,Schanz piyanolarında calışıyordu.Bu iki piyano yapımcısı hem Stein''ın kopyalarını yapmışlar hem de İngiliz dort koşe piyanolarına oykunmuşlerdir.
Paris''te İngiliz piyanoları piyasaya egemendi.1777 de Erard ilk koşe Fransız piyanosunu yapmayı başardı.Fıransız Devrimi yuzunden Erard Londra''ya kacmıştı.1796 da yeniden Fransa''ya dondu.İcat ettiği mekanizmanın beratını 1794''te Londra da almıştı.Mekanizması,Stain''in geliştirdiği Alman mekanizmasını andırıyordu.Fakat Erard,daha cok cifte mekanizmalı arp aleti ile ilgilendiğinden piyano yapımına pek onem vermemiş ve xvııı. Yuzyıl İngiliz ve Viyana piyanolarının tekeli altında kapanmıştır.
Piyano yapımcılarını uzun uzun duşundurmuş olan bir başka sorunda ,gergin tellere dayanabilecek kasnağın yapılmasıydı.Ozellikle kalın tellerin gerginliği, kasnak uzerinde yuksek basınclar doğurduğundan tahta yerine celik kullanılması uygun gorulmuş ve 1788''de ki piyanolardan başlayarak tellerin celik kasnaklar uzerine gerilmesine gecilmişti.

1808 de Erard cift maşalı (douple echapement)mekanizmayı buldu.Piyano yapımcılığı tarihinde bir devrim sağlayan bu mekanizmayı yeğeni Pierre Erard geliştirerek 1821''de "tekerrurlu mekanizma"yı yaptı.Gunumuzde ki kuyruklu piyanolarda kullanılan mekanizma boylelikle Pierre Erard tarafından 1821''de icat edilmiş oldu.
Tekerrurlu mekanizmanın icadı Hummel ve Lizst de dahil bir cok piyanistin piyanoya daha rağbet etmesine neden oldu.1830 yılında Thalberg ozellikle bu piyanoların ustunluğunu onayladı.Almanya''da Bluthner Paris''te Pleyel,Kriegelstein ve Herz, Londra''da Collard,Hopkinson,Ramsay and Kind ve Southwell,New York''da Steinway piyano fabrikaları hep tekerrurlu mekanizmayı bazı değişikliklerle kullanmaya başladılar.

Bundan sonra piyanonun değişik parcaları, ayrı ayrı incelenerek ve laboratuar da calışılarak geliştirilmiş sonunda ustun nitelikli calgılar yapılmıştır.
Modern piyanonun ses genişliği kalın la''dan ince do''ya kadar olmak uzere yedi oktav ve bir minor ucluyu kapsamaktadır.Bununla birlikte, klasik piyano edebiyatını calmaya altı bucuk oktav yetmektedir.
Tuşların sertliği sorunu uzerinde piyano fabrikaları cok durmuşlar ve bu sorunun cozulmesi icin teknik acıdan caba gostermişlerdir.Modern bir piyanonun tuşesi, piyanisti yoracak olcude sert olmamalı ote yandan parmakları dayanıksız ve zayıf bırakacak kadar da yumuşak olmamalıdır.
Ozellikle Stainway piyanolarında bulunan ve sesleri uzatmaya yarayan ucuncu bir pedal, ilk olarak 1862 yılında Montal adında bir Fransız tarafından kullanılmıştır.Yararları belli sayıda eserin icrasında gorulduğu icin, genelde piyano fabrikaları bu pedal yerine, piyanistlerin fazla gurultu yapmadan calışabilmeleri amacıyla sesleri hafifleten ozel bir ucuncu pedal kullanılmıştır.

Gunumuzun gelişkin ve ustun kaliteli calgıları sayesinde, eserlerin ifadesi acısından piyanist icin kaynaklar artmıştır.Buyuk konser salonlarının berrak ve dolgun sesli piyanoları fabrika laboratuarlarında ki teknisyenlerin yıllarca suren cabaları ve deneyimleri sonucudur.
Ancak, her endustri, sanayi ve teknoloji urununde olduğu gibi piyanoların da uretim sonrası kullanımdan bakımdan ve zaman icindeki ****l yorgunluğundan periyodik olarak bakımlarının ve onarımlarının zorunluluğu doğmaktadır.
Bir tarafta, bunyeden kaynaklanan bu bakım ve onarım zorunluluğu, diğer taraftan kullanma esnasında kullanıcının karşılaştığı guclukler ve sorunlar ile kullanımdan dolayı da piyano uzerinde sorunlar oluşmaktadır.Orneğin, piyanistin tuşlara vuruş tekniğine uygun olmayan şekilde hareket etmesi beraberinde bazı sorunların doğmasına neden olmaktadır.Bunla, cekic başlıkları kecelerinin kısa sure de aşınmasına, mekanizma icinde cok kullanılan cuhaların cabuk yıpranmasına, tuş ucu ayarlarının bozulmasına ve mekanizmanın tumunun aksamasına yol acabilir.
Diğer taraftan, periyodik olarak yılda en az bir kez yapılan akort ayarının cok kısa zamanda bozulmasına hatta tellerin kopmasına bile neden olabilir.

Yine piyano icin gerekli uygun iklim ortamının kaybolması da beraberinde genel olarak mekanizmanın aksamasına ve ozel olarak kullanılan malzemenin sıkışması ya da gevşemesine, dolayısıyla akordu da olumsuz olarak etkileyip piyanonun calınışı sırasında olumsuzluklara neden olabilmektedir.

[IMG]http://img368.**************/img368/8789/piyanovd6.jpg[/IMG]

[IMG]http://img264.**************/img264/7456/piyano1gt3.jpg[/IMG]

__________________