Yanardağbilim ( yada volkanoloji) yanardağlar, lavlar, mağma ve ilişkili jeolojik ve diğer jeofizik olguların incelenmesi ile ilgili bir bilim dalıdır.


İnsanlık Tarihinde Kayıtlanmış Bellibaşlı Yanardağ Puskurmeleri

İS 79: Guney İtalya’da Napoli Korfezi kıyısındaki Vezuv Yanardağı en cok bilinen volkanlardan biridir. Gecmişteki 2000 yıl icinde 50 kezden cok puskurmuştur. İS 79 yılındaki, Pompei kentini gommuş olan puskurmesi ile bilinir; ancak, 1631 yılındaki bir diğer puskurmesi yaklaşık 4.000 kişinin olumune neden olmuştur.

Sicilya’daki Etna Yanardağı 1669 yılında Catania kentinin caddeleri boyunca akan bir lav ırmağı uretmiş, kentte ve dolay bolgelerde 20.000 dolayında insanın olumune yolacmıştır.

İzlanda’daki Skaptar Volkanının 1783 puskurmesi ciftcilik ve balıkcılığı tahrip etmiş, nufusun beşte birini yokeden kıtlığa neden olmuştur.

Endonezya’da Sumbawa Adasındaki Tambora Yanardağının 1815 yılında puskurmesinden kaynaklanan kasırga ve tsunamiler (dev dalga) 12.000 kişinin olumune yolacmış ve bu puskurme atmosfere, Pinatubo Volkanı’nın 1991 yılında saldığının dort katı buyukluğunde bir bulut salmıştır.

1883: Endonezya’daki bir diğer volkan, Krakatoa Yanardağı, 3.000 km oteden duyulan bir patlamayla puskurmuştur. 50 mil (~80 km) uzaktaki adalara 35 kg ağırlığındaki bloklar yağmış ve 40 m’ye ulaşan tsunami, Java ve Sumatra adaları da dahil yuzlerce koyu tahrip etmiş, yaklaşık 36.000 kişi olmuştur. Atmosfere alınan toz iki yıl boyunca Ay’ın mavi, bazen de yeşil gorunmesine yol acmıştır.

1902: Martinik Adası’ndaki Pelée Yanardağı Saint-Pierre kentini boğucu gaz ve kızgın kulle ortmuş ve kentte yaşayan 29.937 kişiden 29.933 kişinin olumune neden olmuştur.

1980: Vaşhington eyaletindeki (ABD) Saint Helen Yanardağı, doruğundan 400 m yukseğe puskurmuş, 57 kişinin olumune yolacmış ve 85 mil (~137 km) otedeki kentlerde gun ortasında (oğle vakti) karanlığa neden olmuştur. Coğu kişinin belleğinde canlılığını korusa da, tarihsel donemdeki olcumlerle karşılaştırıldığında, St. Helen puskurmesi goreceli kucuk olceklidir. Puskurttuğu malzeme bulutu, Pinatubo Yanardağının salmış olduğunun sadece %5’i duzeyindedir.

1991: Filipinler’deki Pinatubo Yanardağı 600 yıllık bir suskunluğun ardından puskurmeden once gunler boyunca gumburdemiş ve yaklaşık 750 kişinin olumune yolacmıştır. Olenler arasında girilmesi yasak bolgede puskurmeyi bekleyen gazeteciler de vardı. Volkan cevresinde 2 mil (~3 km) yarıcaplı bir alanda kul kalınlığı yaklaşık 2 m’ye ulaşmış ve 15 km otedeki bir ABD hava ussunu gommuştur.

Pinatubo’nun saldığı ve yaklaşık 20 milyon tona ulaşan sulfurik asit bulutu stratosferde (kat yuvarı) 12 mili (~20 km) aşan bir yuksekliğe ulaşmıştır. Puskurmeyi izleyen haftalarda bu bulut ekvatoru cevrelemiş, kutuplara yayılmış ve tum gezegeni kaplamıştır. Parcacıklar guneş ışığını geri yansıtmış ve yeryuzunde soğumaya yolacmıştır.
__________________