Gunumuzun en guclu para birimi olarak değerlendirilen dolar, finans piyasalarının da vazgecilmez yatırım aracıdır. Amerika, dunyanın en buyuk ekonomisidir ve doğal olarak dolar da ticari işlemlerde en buyuk yere sahip para birimidir. Gunumuzde 20’den fazla dolar ceşidi olduğu bilinmektedir. Bunlardan Amerikan doları, Kanada doları ve Avustralya doları major para birimi olarak kabul edilir.
Dolar karşısında işlem goren para birimleri, genel olarak seyirlerini dolara karşı belirler ve altın, petrol gibi bircok emtia, Amerikan doları uzerinden işlem gorur. Peki, dolar nasıl ortaya cıktı, nasıl bu kadar guclu bir para birimi oldu?
Doların İlk Ortaya Cıkması
Doların ilk olarak ortaya cıkması 1500’lu yıllara işaret etmektedir ve kokenleri bugun Cek Cumhuriyeti’ne giden bir imparatorluğa kadar uzanıyor. Aynı tarihlerde Avrupa’da ise gumuş patlaması olduğu biliniyor. Almanya’da keşfedilen gumuş, Almanya, Avusturya ve Cek Cumhuriyeti para birimlerini altın sikkeden gumuş sikkeye gecmelerini sağlamıştır.
Altından gumuşe gecilmesi ise bazı sorunları getirmiştir. Bunların başında da altının, gumuşten daha değerli bir maden olması geliyor. Altın ve gumuş para birimleri arasındaki değer farkı ise gumuş sikkelerin altından daha buyuk uretilmesi ile cozulmuştur. Bugun Almanya – Cek Cumhuriyeti sınırında olan St. Joachimsthal kasabasında bu gumuş sikkeler cok populer hale gelmiştir ve kasaba, gumuşun isim babası olmuştur.
St. Joachimsthal kasabasında kullanılmaya başlayan gumuş sikkelere, Joachimsthaler kısaltması olan “thaler” ismi verilmiştir. Gumuş sikkelere bu isim verildikten sonra daha da populerlik kazandı ve her ulke kendi dilinde telaffuz etmeye calıştı. Hollandalılar “daaler”, Slovenler “tolar”, Eritreliler “tallero”, İngilizler “dollar” adını verdiler.
“Thaler” isminin verildiği donemde İspanyollar, yeni kıta olan Amerika’yı keşfetmekle meşguldu ve kıtada buyuk olcude gumuş bulmayı başardılar. Bu nedenle de İspanya’nın kontrolu altında bulunan Bolivya, Peru, Meksika toprakları, 1500 – 1800 yılları arasında gumuş sektorune %85 oranında hakim olmuştur. Bu donemde İspanya kendi para birimi olan “peso de ocho”yu ortaya cıkardılar.
İspanya’nın elinde bulunan guc ise diğer kolonilerin dikkatini cekmeye başladı. Kuzey Amerika’daki İngiliz koloniler, İspanyollarla iş birliği yapmaya başladılar ve kendi para birimleri ile İspanyol para birimi uzerinden ticaret yapmakta zorluk yaşanmaya başladı. 1776 yılına gelindiği zaman İngiliz koloniler bağımsızlıklarını ilan etti ve kendi para birimlerini kullanmak istediler. Kullanacakları para birimi ise ya İngiliz para birimi olan sterlin olacaktı ya da bircok vatandaşın kullanmaya başladığı dolar olacaktı.
Koloniler tercihlerini dolandan yana kullanmaya karar verdiler ve Amerikan doları adı altında yeni bir para birimi ortaya cıkardılar. Bu şekilde 1792 yılına gelindiğinde yapılan Coinage Antlaşması ile dolar kullanımı resmileştirilmiş oldu.
İlk Dolarların Basımı
Amerika kıtasında kağıt paranın ilk defa 1600’lu yıllarda İngiliz kolonisinin askeri masraflarının karşılanması amacıyla basıldığı bilinmektedir. İlk banknotun ise 1690 yılında Massachusetts Korfezi Kolonisi’nde basılıp kullanıldığı da bilinmektedir. 1739 yılında Benjamin Franklin’in Philadelphia’da bulunan matbaasında doğa manzaralı dolarlar basılmıştır. Bu donemde sahte para basımının onlenmesi icin paralarda ozel bir kabartma kullanılmıştır.
Basılan paralarda kullanılan kabartma sistemi 1764 yılına kadar devam etmiştir. 1775 yılında Kıta Kongresi, Amerikan Ozgurluk Savaşı’nı finanse etmek icin kağıt para basmaya başlamıştır ve bu paralar tırtıklı İspanyol dolarına benzetilmiştir. Bir sure sonra bu para birimleri, yeterli karşılığı olmaması, kolay taklit edilebilmesi gibi nedenlerle değer kaybetmiştir. “1 Kontinental bile etmez” deyimi de buradan gelmektedir.
Alıntı#
Dolar karşısında işlem goren para birimleri, genel olarak seyirlerini dolara karşı belirler ve altın, petrol gibi bircok emtia, Amerikan doları uzerinden işlem gorur. Peki, dolar nasıl ortaya cıktı, nasıl bu kadar guclu bir para birimi oldu?
Doların İlk Ortaya Cıkması
Doların ilk olarak ortaya cıkması 1500’lu yıllara işaret etmektedir ve kokenleri bugun Cek Cumhuriyeti’ne giden bir imparatorluğa kadar uzanıyor. Aynı tarihlerde Avrupa’da ise gumuş patlaması olduğu biliniyor. Almanya’da keşfedilen gumuş, Almanya, Avusturya ve Cek Cumhuriyeti para birimlerini altın sikkeden gumuş sikkeye gecmelerini sağlamıştır.
Altından gumuşe gecilmesi ise bazı sorunları getirmiştir. Bunların başında da altının, gumuşten daha değerli bir maden olması geliyor. Altın ve gumuş para birimleri arasındaki değer farkı ise gumuş sikkelerin altından daha buyuk uretilmesi ile cozulmuştur. Bugun Almanya – Cek Cumhuriyeti sınırında olan St. Joachimsthal kasabasında bu gumuş sikkeler cok populer hale gelmiştir ve kasaba, gumuşun isim babası olmuştur.
St. Joachimsthal kasabasında kullanılmaya başlayan gumuş sikkelere, Joachimsthaler kısaltması olan “thaler” ismi verilmiştir. Gumuş sikkelere bu isim verildikten sonra daha da populerlik kazandı ve her ulke kendi dilinde telaffuz etmeye calıştı. Hollandalılar “daaler”, Slovenler “tolar”, Eritreliler “tallero”, İngilizler “dollar” adını verdiler.
“Thaler” isminin verildiği donemde İspanyollar, yeni kıta olan Amerika’yı keşfetmekle meşguldu ve kıtada buyuk olcude gumuş bulmayı başardılar. Bu nedenle de İspanya’nın kontrolu altında bulunan Bolivya, Peru, Meksika toprakları, 1500 – 1800 yılları arasında gumuş sektorune %85 oranında hakim olmuştur. Bu donemde İspanya kendi para birimi olan “peso de ocho”yu ortaya cıkardılar.
İspanya’nın elinde bulunan guc ise diğer kolonilerin dikkatini cekmeye başladı. Kuzey Amerika’daki İngiliz koloniler, İspanyollarla iş birliği yapmaya başladılar ve kendi para birimleri ile İspanyol para birimi uzerinden ticaret yapmakta zorluk yaşanmaya başladı. 1776 yılına gelindiği zaman İngiliz koloniler bağımsızlıklarını ilan etti ve kendi para birimlerini kullanmak istediler. Kullanacakları para birimi ise ya İngiliz para birimi olan sterlin olacaktı ya da bircok vatandaşın kullanmaya başladığı dolar olacaktı.
Koloniler tercihlerini dolandan yana kullanmaya karar verdiler ve Amerikan doları adı altında yeni bir para birimi ortaya cıkardılar. Bu şekilde 1792 yılına gelindiğinde yapılan Coinage Antlaşması ile dolar kullanımı resmileştirilmiş oldu.
İlk Dolarların Basımı
Amerika kıtasında kağıt paranın ilk defa 1600’lu yıllarda İngiliz kolonisinin askeri masraflarının karşılanması amacıyla basıldığı bilinmektedir. İlk banknotun ise 1690 yılında Massachusetts Korfezi Kolonisi’nde basılıp kullanıldığı da bilinmektedir. 1739 yılında Benjamin Franklin’in Philadelphia’da bulunan matbaasında doğa manzaralı dolarlar basılmıştır. Bu donemde sahte para basımının onlenmesi icin paralarda ozel bir kabartma kullanılmıştır.
Basılan paralarda kullanılan kabartma sistemi 1764 yılına kadar devam etmiştir. 1775 yılında Kıta Kongresi, Amerikan Ozgurluk Savaşı’nı finanse etmek icin kağıt para basmaya başlamıştır ve bu paralar tırtıklı İspanyol dolarına benzetilmiştir. Bir sure sonra bu para birimleri, yeterli karşılığı olmaması, kolay taklit edilebilmesi gibi nedenlerle değer kaybetmiştir. “1 Kontinental bile etmez” deyimi de buradan gelmektedir.
Alıntı#
__________________