Hucre bolunmesi tum canlılarda gorulen bir olaydır. Bu olayın amacı hucre bolunmesinin gercekleştiği canlı veya hucreye bağlı olarak yeni hucreler meydana getirmek, yenilenme ve buyumeyi sağlamaktır. Ayrıca bazı canlılarda yumurta ve sperm gibi eşey hucrelerini oluşturmaktır. Bir hucrenin bolunmesi icin once hucrenin belli bir buyukluğe ulaşması gerekmektedir.

Hucre bolunmesi, bir hucreli canlıların coğalması, cok hucreli canlıların buyumesi erkek ve dişi eşey hucrelerinin meydana gelmesi icin gerekli bir olaydır. Hucre bolunmesi vucut hucrelerinde mitoz, eşey hucrelerini oluşturmak icin mayoz olmak uzere iki farklı şekilde gercekleşir.





Hucre mitoz bolunme sırasında ustteki şekilde gorulduğu gibi birbirini takip eden farklı evrelerden gecer

Mitoz Bolunme de dikkat edilecek hususlar
Tek hucrelilerde coğalma , cok hucrelilerde buyume icin kullanılır.
Yıpranan ve yaralanan hucrelerin iyileşmesi mitoz ile olur.
Oluşan hucrelerin Kromozom bilgisi aynıdır.
Buyume sırasında mitoz bolunme hızlıdır.
Sinir, Sperm ve Yumurta hucrelerinde mitoz bolunme olmaz.

Bu evreler sırasında; ( Mitoz Evrelerinin Oluşum Sırası Onemlidir)
*Cekirdeğin ve sitoplazmanın bolunmesiyle iki yavru hucre oluşur.
*Hucre bolunmesi oncesinde cekirdekte bulunan ve canlının kalıtsal ozelliklerini taşıyan maddenin (kalıtım maddesi) birer kopyası yapılır.
*Bu kalıtım maddesi mitozun başlangıcında kromozom adi verilen yapılara donuşur.
*Mitozun ilk evresinde kromozomlar belirgin halde gorulmeye baslar.
*Daha sonraki evrelerde hucrenin ortasında dizilen kromozomlar, hucrenin karşılıklı kutuplarına doğru hareket eder.
*Boylece oluşacak hucrelerin ikisi de kromozomların, dolayısıyla kalıtım maddesinin birer kopyasını almış olur.
*Bu şekilde cekirdek bolunmesini tamamlayan hucre, sitoplazma bolunmesine gecer.
*Sitoplazma bolunmesi sırasında hayvan hucresi ortadan ikiye boğumlanır ve mitoz bolunme tamamlanır.

Bitki hucresinde ise hucrenin ortasında ara lamel adi verilen bir yapı oluşarak hucre ikiye bolunur. Mitoz bolunmede, ana hucreden iki yavru hucre oluşur. Oluşan bu hucreler ana hucre ile ayni sayı ve ozellikteki kromozomları icerir. Vucut hucreleri anne ve babadan gelen kromozom ciftlerine sahiptir. Bir takim halinde kromozom iceren hucreler "n" ile gosterilir. Bir takim (n) anneden, bir takim (n) babadan gelmek uzere iki takim kromozom bulunduran hucreler ise "2n" ile gosterilir. Orneğin insanların vucut hucrelerinin kromozom sayısı 2n=46'dir. Oyleyse insanların vucut hucrelerinde 23 cift kromozom olduğunu soyleyebiliriz.

Kromozom sayıları ile canlıların buyukluğu ve gelişmişliği arasında bir ilişki yoktur. Tablodaki bilgilerden yola cıkarak
kromozom sayıları fazla olan canlıların, orneğin kromozom sayısı 94 olan deniz yıldızının insandan daha gelişmiş olduğunu soyleyemeyiz.



Eşeysiz Urem Şekilleri
Bolunerek coğalma, vejetatif ureme ve tomurcuklanma Rejenerasyonla (Yenilenme) Ureme ,Sporla Uremeeşeysiz ureme şekilleridir. Eşeysiz ureme mitoz ile gercekleşir.

Vejetatif Ureme

Bitkilerin dal, yaprak gibi kısımlarından yeni bir bitki meydana gelmesi "vejetatif ureme" olarak adlandırılır.
*Vejetatif ureme sadece bitkilerde gorulur.
Gul ve soğutun kesilen dallarının toprağa dikilmesiyle yeni gul ve soğut oluştuğunu gormuşsunuzdur.
Ornek: Gul ve soğut Zambak, patates , Gozyaşı bitkisi

Tomurcuklanma İle Ureme

Hidra

Hidralarda gorunen bu coğalma sekli tomurcuklanma olarak adlandırılır. Ana canlı vucudunda uremeye yonelik oluşan cıkıntılara tomurcuklanma ile ureme denir. Deniz anası, sunger gibi canlılar da tomurcuklanarak coğalır.
Ornek: Hidra , Sungerler ,Solenterler, Deniz Anası , mercan gibi deniz hayvanları ile Mantarlardan Bira mayası

Bolunerek Ureme
Bazı canlılar da bolunerek urer.

Amip

Orneğin amip belirli bir buyukluğe ulaşınca fotoğrafta gorulduğu gibi bolunerek kendine benzer yavru amipler oluşturur. Ana canlıdan tamamen kendisine benzeyen yavru canlıların oluşması seklinde gerceklesen bu olayda eşey hucreleri rol almaz.
*Bir hucreli canlılarda gorulur.
*En Hızlı ureme şeklidir.
*Yemeklerin 1 gecede bozulması , Havuzun kısa surede yosunlanmasının kaynağı olan bolunme şeklidir.
Ornek: Premasyum , amip ,Oğlena Bakteri ,alg ( Bir hucreli yosun)

Rejenerasyonla (Yenilenme) Ureme


planarya

Kuyruğu kopan bir kertenkelenin kuyruğunu yeniden oluşturması, denizyıldızının kopan kolunu yenilemesi mitozla gerceklesen yenilenme olaylarıdır. Rejenerasyon (Yenilenme) ile uremedir.
Rejenerasyonla yenilenmeye ornek
*Karaciğerin kesilen yerinin onarılması
*Kopan kertenkele kuyruğunun cıkması
*Yaraların iyileşmesi , kırılan kemiklerin onarılması
Rejenerasyonla Uremeye ornek
*Planerya , Toprak solucanı , Deniz Yıldızı , Sungerlerde kopan parcalar ayrı ayrı canlıyı oluşturur.

Toprak solucanlarının bircok parcaya ayrılsa bile her parcasının tam bir solucanı meydana getirebileceğini biliyor muydunuz? insanlarda kemik iliğinden yeni kan hucrelerinin oluşması, kırılan kemiklerin onarılması, yaraların zamanla iyileşmesi de bir ceşit yenilenme değil midir?

Sporla Ureme
Sporla uremede ise uzeri sağlam bir ortu ile kaplı ozelleşmiş hucrelerdir. Olumsuz cevre şartlarına iyi dayanırlar. Şartlar uygun hale gelince mitoz ile yeni canlıyı oluştururlar.

Orneğin: Kara yosunu, Eğrelti otu , Mantarlar

Verdiğimiz orneklerden de anlaşıldığı gibi mitoz, canlıların vucut hucrelerinde gorulen bir bolunme seklidir. Cok hucrelilerde buyume ve yenilenmeyi sağlarken tek hucrelilerde uremeyi sağlar.
__________________