HORMON:Vucudun herhangi bir yerindeki hucrelerce salgılanan, ancak salgıladığı hucrelerde etkili olmayıp, vucudun diğer bolumlerindeki hucrelerin gelişim ve aktifliği uzerinde etkili olabilen maddelerdir.

ENDOKRİN BEZLER KARMA BEZLER a) Hipofiz a) Pankreas
b) Troid
c) Paratroid
d) Epifiz
e) Bobrekustu bezleri

ENDOKRİN BEZ HASTALIKLARI


A-) HİPOFİZ: Beyinde, temel kemikteki Turk eğeri denilen cukur icinde bulunur. İnce bir sap ile hipotolamusa bağlıdır. Diğer ic salgı bezlerinin calışması uzerinde onemli duzenleyici gorevi vardır. On, ara ve arka lob olmak uzere 3 kısımdan oluşmuştur. Ara lob insanda sadece fetuste gorulur. Ergin fertte iz halinde kalır. Onve arka loblar epitel, ara lob sinir dokudan yapılmıştır.

1) On Lob Hastalıkları On lob, buyume hormonu (somoatotropik) salgılayarak kemiklerin ve genel olarak vucudun buyumesini kontrol eder.

a) AKROMEGALİ (ORANTISIZ BUYUME)

Hipofizin on lobundaki buyumehormonu salgılayan asidofil hucrelerinin aşırı artışı aynı hastalığın 2 gorunumunu ortaya cıkarır. Buyumesi sona ermiş olan yetişkin kişide akromegali; organizması gelişmekte olan kişide devlik. Bu 2 gorunum, ceşitli bicimlerde biraraya gelebilirler.
Akromegali terimi, Yunanca "alero" (uc) ve "mega" (buyuk) sozlerinden turetilmiştir ve hastalığın tipik biciminde gorulen bicim bozukluklarını cok iyi anlatır. Hastalık, başlıca 3 grup belirti verir. Once, ozellikle uyeleri etkileyen ve hacim artması biciminde kendini gosteren bicim bozuklukları; sonra bir hipofiz urunu duşundurebilecek sinirsel belirtiler; en son olarak da klinik belirtilerle yansıyabilen ic salgı ve metabolizma bozukluklarıdır.
Tipik biciminde akromegali, yetişkinlerde yani buyume sona erdikten sonra gorulur. Genc erkeklerde ve kadınlarda daha sık rastlanır.








On hipofizin asidofil hucrelerinden kaynaklanan bir adenomdur. Adenom:Bir bezden kaynaklanan ve yapısı bu bezi andıran bir urdur.Soz konusu ur iyicildir ama yerleşme yeri ciddi sonuclara yol acabilir ve boylece * yeri bakımından kotucul * duruma gelebilir.
Bu asidofil adenom, etkisi akromegalideki bicim bozukluklarını yaratan, aşırı buyume hormonu (STH) salgılar.
Akromegalili bir hastada el ve ayakların
buyumesi
Akromegalili bir hastanın kafa filminin cizimi.Gorulenler: 1.Alın kemiği sinusunun hacmi artmış - 2.Turk eyeri genişlemiş - 3.Kafa kubbesi kalınlaşmış - 4. Artkafanın dışa cıkıntısı aşırılaşmış - 5.Alt cene one cıkmış.

b) DEVLİK (JİGANTİZM)

Yaşına gore boyu, kendi yaşıdakilerin boy ortalamasının en az 3 yaş buyuğunun boyu kadar olan kişiye "dev" denir. Devlik (jigantizm) ender rastlanan bir hastalıktır. Anormal buyme, genel olarak ergenlikle birlikte başlar. Devlikte hastalık, hipofizin on bolumundeki aşırı STH (somoatotropik) salgılaması sonucu oluşur. Ayrıca on hipofizin asidofil hucrelerinden kaynaklanan adenom mutlak bulunmayabilir; ceşitli sinirsel bozukluklar devliğe yolacabilir.

c) CUSHİNG HASTALIĞI

Cushing hastalığı, kortikotrop hormonunun (ACTH) aşırı salgılanması sonucu ortaya cıkar. Bu hastalıktan soz etmeden once ustunde durulması gereken bir nokta vardır. Genelde bu hastalık, ozellikle bobrek ustu kabuğu bezlerinin aşırı calışmasını gosteren belirtilerle (hiperkotisim) yani glukokortikoit hormonlarının aşırı salgılanmasıyla yansır. Bobrek ustu kabuğu bezlerinin aşırı calışmasının kokeninde klinikte Cushing sendromu diye adlandırılan ortak bir tabloya yol acan, bircok neden bulunabilir.
Cushing hastalığı, nedeni hipotolamus-hipofiz duzeyinde yerleşen bir cushing sendromudur. Bir hipofiz uru yada ur olmaksızın hipotolamus duzensizliği soz konusu olabilir.
Cushing hastalığına yol acan hipofiz uru ya kotuculdur (cok ender olarak) yada kromofob yadsa bazofil hucrelerden gelişen bir adenomdur.
Cushing sendromu tipinde bir bobrek ustu bezleri kabuğunun aşırı gelişmesiyle birlikte olan hipofiz urunun ozel bir bicimi, bu urun bir bobrek ustu bezinin cıkarılmasından (tam yada tam olmayan) sonra gorulmesidir. Derideki pigment artışı, bu bicimde cok iyi bir belirtidir. Ur belirtilerinin bir ozelliği yoktur. Buna karşılık ACTH'ın plazma duzeyinin cok yuksek olması ve lizin-vazopressin uyarısına yanıtın son derece belirgin olması, cok iyi belirtilerdir.


d) TAM VE KISMİ ON HİPOFİZ YETMEZLİĞİ

Hipofizin on lobunun yetmezliği (hipopituitarizm), hucrelerin tamamının (yada tama yakının) yada birbolumunun etkilenmesine gore, değişik şekillerdedir. Hucrelerin tamamı veya tama yakını etkilenmişse hastalık tam on hipofiz yetmezliği (panhipopituitarizm) diye adlandırılır. 2. durumda, ksmi on hipofiz yetmezliği soz konusudur. Bunlar değişik gorunumler verebilirler oysa tam on hipofiz yetmezliğinin oluştuğu şekil oldukca kesindir. Hipofiz on lobunun butunuyle yetmezliği olan bu hastalık, on hipofize bağımlı cevresel ic salgı bezlerinin ikincil eksikliğiyle (yetmezliği) yansır: Troid bezi, bobrek ustu kabuğu bezleri, cinsellik bezleri.
Hastalığın nedeni ceşitlidir, ama başlıca naden on hipofizin kanlanma eksikliğiyle oluşan doku olumu ve hipofiz urlarıdır. En tipik on hipofiz yetmezliği, cok kanlı bir doğumdan sonra, atardamar basıncının onemliduşuşuyle birlikte hipofiz on lobunun kanlanma azlığından oturu doku olumune uğraması sonucu olandır. Ayrıca bu etmenin, başlangıcta hastalığın ortaya cıkışını kolaylaştırıcı bir etmen olduğu sanılmaktadır; cunku on hipofiz yetmezliğinin karşılanamaz bir duruma gelmasi ancak bircok gebelikten sonra ortaya cıkar.
Hipofiz doku olumune uğramasına yol acan oteki nedenlere cok ender rastlanır.
Hipofizle ilgili yada hipotolamus-hipofiz bolgesiyle ilgili bir ur (kotucul ur yada adenom) dahi tam on hipofiz yetmezliğine yada kısmi on hipofiz yetmezliğine yol acabilir.

2) Arka Lob Hastalıkları

a) Arka Hipofiz Yetmezliği: ŞEKERSİZ ŞEKER HASTALIĞI

Şeker hastalığının tersine, şekersiz şeker hastalığında, idrar şekerli değildir. Hastalığın başlıca belirtileri 24 saatlik idrar miktarının aşırı artışı (poliuri) ve hastayı onemli miktarlarda sıvı icmeye zorlayan aşırı susuzluktur (polidipsi).
Antidiuretik hormon eksikliğin hipotolamus- hipofiz sistemi duzeyinde yani ya hipotolamusun gorme sinirleri diski ustu ve karıncıklar yanı cekirdekleri duzeyinde ya hipofizin arka bolgesinde yada bunları birleştiren oluşumlarda yerleşen bozunlar sonucu ortaya cıkabilir.
Antidiuretik hormon eksikliği ile oluşan şekersiz şeker hastalığının nedenleri pek coktur. Genel olarak soylersek merkezi sinir sisteminde gozlenen butun bozunlar, şekersiz şeker hastalığına yol acabilirler.
Antidiuretik hormonun fizyolojik rolunu anımsarsak, hastalığın mekanizmasını anlamak cok kolaydır. Bu hormon olmazsa, bobrek suyututamaz, suzemez ve su serbestce kacar; bundan dolayı da idrar miktarı cok artar. Bunun sonucunda, normal olarak idrar yoluyla atılan maddelerde bir seyrelme olur. Suyun bobrekler yoluyla organizmadan kacışı, karşıt mekanizmanın oluşumuna neden olur ve hastayı icmeye iten bir susuzluk duygusu başlar.
Bazı genel hastalıklar merkezi sinir sisteminde ozellikle hipotolamus-hipofiz bolgesinde, antidiuretik hormonun salgılanmasını azaltan bozunlara yol acabilirler. Bu konuda Besnier-Boeck-Schaumann hastalığı yada sorkayidoz ve histiyosit hastalıkları sayılabilir. Ozellikle merkezi sinir sistemi hastalıkları da şekersiz şekere neden olabilir.
Ceşitli tıp ve yerleşimdeki urlar şunlardır;
-hipofiz urları -kranyofarenjiyomalar -epifiz urları




B) TROİD:Gırtlağın on kısmına yerleşmiş kalkan biciminde, bir bez olup kan damarlarıyla beslenen 2 lobdan oluşur. Herbir lobda falikul denilen kesecikler ve iclerinde kollodial madde bulunur.Troid bezi 2 hormon salgılar: Tiroksin, kalsitonin.

a)GUATR

Tiroksin hormonunun bileşiminde tirozin aminoasiti ile birlikte iyot bulunur. İyot yetersizliğinde sentezlenemez ve bu durumda troid bezi normalden cok calışarak şişer. Guatr denilen hastalık oluşur. Guatr cevresel etkenlerden kaynaklanan bir hastalık olup alınan besinlerde iyot halinde ortaya cıkar. Suya potasyum iyodur katılarak gorulme sıklığı azaltılabilir.
Tiroksin hormonu hucre metabolizmasını, yani tum vucut hucrelerindeki metabolik olayların hızını duzenler. Me tabolizma faaliyetlerinde kullanılacak oksijen miktarını ayarlar.
Troid bezinin aşırı calışması ve buyumesi Guatrlı bir hastanın
gorunumu

Tiroksinin Fazla Oranda Salgılanması Halinde;
* Hucrelerde solunum hızlanır, hucreler daha cok oksijen kullanır.
* Bazal metabolizma hızı artar.
* Dolaşım hızlanır, kan basıncı artar,kalp atışları hızlanır.
* Fazla artık madde uretir ve vucut ısısı yukselir. Surekli terleme gorulur.
* Dış guatr gorulur. Belirtileri: cok terleme kendilerini aşırı derece sıcak hissederler, aldıkları besini cok cabuk kullandıklarından kilo kaybederler, ayrıca yuksek tansiyon, sinir gerginliği, aşırı hassaslık, kas zayıflığı, titreme, gozun dışarı doğru fırlaması (ekzoftalmi)










Tiroksinin Az Salgılanması Halinde;
Cocuklarda KRETİNİZM, erginlerde MİKSODEMA denilen hastalıklar gorulur.

a) KRETİNİZM

Cocuklarda dil geniş, alın buruşuk, kemikler carpıktır.
Belirtileri; zeka geriliği, cucelik, eşeysel organların gelişmemesi

a) MİKSODEMA

Erginlerde tiroksin azlığında ortaya cıkan miksodema denilen hormonal bozukluğun başlıca belirtileri;
a) Metabolik faaliyetlerde yavaşlama, bazal metabolizmada azalma.
b) Nabız yavaşlar, fiziksel enerji kaybı yani uyuşukluk gorulur.
c) Vucut ısısı duşer, hasta devamlı uşur.
d) İştah normaldir fakat besinleri normal kullanamadığından şişmanlama eğilimindedir.
e) Kaslarda zayıflık, el, ayak, hatta tum vucutta şişkinlikler gorulur, deri altında su ve Na+ toplanır.
f) Zihinsel gerilemeler, kıl dokulmeleri gorulur. Sac uzaması duraklar.
g) Kanda kolesterol artar, dokular arası sıvıda lenfte su ve sodyum miktarı yukselir. Vucut şişer.

C) PARATROİD: Parathormon yada paratirin denilen bir hormon yapar. Bu hormon kan ve kemiklerdeki Ca ve P metabolizmasını duzenler.İc dengenin kurulmasına yardımcı olur. Ca kemik teşekkulunde, kas ve sinir sisteminin normal calışmasında kanın pıhtılaşmasında, aktif taşımada tukruk bileşiminde gerekli olan bir maddedir.

Parathormonun Az Salgılanması Halinde;
Kandaki Ca miktarı azalır. Kemiklerde ise artar. Kanda Ca azalması halinde TETANİ hastalığı gorulur. Bu hastalığın belirtileri; kaslarda titremeler, kramplar, kaslarda ağrılı kasılmalar, el ve ayak parmaklarında ice doğru bukulmeler gorulur.
Bir tetani krizi sırasında elin durumu
Parathormonun Fazla Salgılanması Halinde;
Paratroid bezi buyur ve kanda Ca miktarı artar. İskelet zayıflar, kaslar, uyarılara cok yavaş cavap verir. Kas zayıflaması (Atrofi) gorulur. Kanda artan Ca bobreklere taşınır ve orada P iyonları ile birleşerek bobrektaşlarını oluşturur.


D)EPİFİZ

EPİFİZ HASTALIKLARI
Epifiz hastalıkları, urlardır. Epifiz urları sinirsel ve ic salgı belirtilerini bir arada gosterirler.İc salgı belirtileri başlıcaları şunlardır;
* Bir hipofiz yetmezliği
* On hipofizin aşırı calışmasıyla erken ergenlik; kız cocuklarında hicbir zaman gorulmez.

E) BOBREK USTU BEZİ (ADRENAL BEZ)

1-Oz Bolgesi (Medulla):
Adrenalinin fazla salgılanması halinde;
* Kandaki şeker miktarı artar. Karaciğer ve kas hucrelerinde glikojen glikoza cevrilir.
* Kalp atışları hızlanır, kan basıncı artar, solunum hızlanır.
* Deri damar ceperlerinde, daralma, kasa giden damarlarda, genişleme, tansiyonda yukselme, gozbebeklerinde buyume gorulur.
* Sac ve kıl kasları kasılır. Tuyler dikleşir.
* Yorğunluğa karşı dayanıklılık artar.
* Beyine fazla kan gider ve kanın pıhtılaşma zamanı kızalır.
* Sempatik sinirlerin faaliyetini arttırır.
2-Kabuk Bolgesi (Kortex):

a) ADDİSON HASTALIĞI:

İki hormonun (Kortizol ve Aldosteron) yetersiz salgılanması halinde gorulur.Belirtileri; deri tunc rengini alır, kan basıncı duşer, iştahsızlık, kaslarda, zayıflık, halsizlik ve idrarla Na+ ve Cl- iyonları azalır. Na+ ve Cl- iyonlarının atılımı hucrelerdeki K+ artmasında o da melanin pigmentinin yığılmasına dolayısıyla derinin renginin değişmesine neden olur.
Avuc ici eski rengini korur,
ama cizgiler niteleyici koyu
mavi renk alır.


KARMA BEZ VE HASTALIKLARI

PANKREAS:
a) ŞEKER HASTALIĞI
İnsulinin yetersiz salgılanması halinde gorulur. Şeker hastalarının idrarında glikoz bulunur.Şeker dışarı atıldığına gore vucut enerji kaynağı olarak yağları ve proteinleri kullanır, bu yuzden aşırı zayıflama gorulur. Şeker hastralığı tedavisinde insulin kullanılır. Ancak, insulin tedavi edici değil, belli bir sure hastalık belirtilerini ortadan kaldırıcı etki yapar. Aşırı insulin enjekte halinde kan şekeri seyiyesi duşer, sinir hucreleri aşırı hassaslaşır, uyarılamaz duruma gelir. Sonucta kasılmalar, koma hali ve nihayetinde olum olur.
__________________