RİBOZOMLAR



Virusler haric tum canlılarda bulunur. Yaklaşık 15 - 20 nm. (150 - 200 A&#176 ca-pında, hepsi birbirinin benzeri, kuremsi ya da oval partikullerdir. Hucrelerin en kucuk organelidir. ozunde taban kısımlarıyla birbirine mRNA (messenger RNA) aracılığıyla yapışmış biri buyuk (molekuler ağırlığı yaklaşık 1.300.000 dalton) diğeri kucuk (molekuler ağırlığı yaklaşık 600.000 dalton) iki alt birimden meydana gelmiştir.



Bu birimler ancak mRNA'nın varlığında birbirlerine yapışırlar, sentezleme işlemi bittiğinde, ayrılır ve tekrar diğer bir mRNA'nın varlığında başka bir alt birimle bir araya gelirler. Sayıları, genc ve ozellikle sentez yapan hucrelerde fazladır; orneğin Escherichia coli bakteri hucresinde 6000, tavşanların retikulosit hucrelerinde ise 100.000 kadardır. Hucrelerde ya tek tek (monomer ribozomlar) ya da mRNA aracılığıyla iki alt birimi birleştirilmiş bircok ribozom taşıyan bir tespih şeklindedir (Şekil 8.18 ve 34). Bu sonunculara poliribozomlar ya da sadece potizomlar denir, Polizom-daki ribozom sayışı mRNA'nın uzunluğuna bağlıdır. Orneğin, bu, hemoglobin sentezi yapan polizomlarda 5'dir. Protein, buyuk olcude poliribozomlarda sentezlenir. Huc*reler gencken sitoplazmada daha cok serbest halde bulunmalarına karşın, yaşlan*dıkca ER kanalcıklarına (her zaman dış yuzune) bağlanma oranları yukselir (tanecikli ER). Bir goruşe gore ER'a bağlı ribozomlar hucre dışına salınan proteinleri yapar (pankreasın sindirim enzimlerinde olduğu gibi). Serbest ribozomlar da hucrenin kendi icinde kullanılan proteinlerini sentezler

Ribozomlar, rRNA ve proteinlerden yapılmıştır. Proteinler, sitoplazmadan gelmedir. Buna karşın, rRNA kromozomun belirli yerlerinin kodlanmasıyla oluşur, cekir*dekcik icerisinde depolanır ve daha sonra sitoplazmaya gecer..

Aynı turdeki hucrelerde ribozomiarın protein ve amino asit bileşimi aynıdır. Değişik turlerde ve canlı gruplannda ise ribozomiarın yapılışı birbirine cok benzer. Hatta evrensel bir yapıya sahiptirler. Yani izole edilmiş ribozomlar, hucre dışında, herhangi bir mRNA (alındığı canlının turu ve grubu onemli değildir), uygun amino asitler, gerekli enerji kaynağı, enzimler ve taşıyıcı RNA (tRNA) bulduğu zaman, protein sentezleyebilir.
__________________